Komputer w pracy, tablet w drodze do niej, netbook w delegacji, konsola do gier, telewizor i laptop w domu… Ciężko zliczyć godziny, jakie spędzamy przed monitorami, pracując, ucząc się czy oddając się rozrywce. Jednak nasze oczy liczą to skrupulatnie i wystawią nam chorobowy rachunek, jeśli w porę nie zadbamy o nie.
Syndrom widzenia komputerowego to zespół zmęczenia oka spowodowany nadmierną pracą przy monitorze
Spis treści:

Technologiczny postęp zmusza większość z nas do codziennego i długotrwałego siedzenia przed monitorami. Ten względnie nowy styl życia nie pozostaje obojętny dla naszego wzroku, który nie jest ewolucyjnie przyzwyczajony do wielogodzinnego skupiania się nad emitującym światło, często bardzo jaskrawym i skontrastowanym oraz położonym bardzo blisko naszych oczu obrazem.

Co to jest syndrom widzenia komputerowego?

Początki problemów to chwila, gdy pod nasze dachy wprowadził się telewizor. Jednak dopiero gwałtowna i powszechna cyfryzacja, zapoczątkowana pod koniec XX wieku, skutkująca tym, że wiele aspektów naszego życia związanych jest z koniecznością kontaktu z monitorami i wyświetlaczami, spowodowała skumulowanie się problemów. Statystycznie mieszkańcy wysoko rozwiniętych części świata spędzają przed takimi urządzeniami ponad 3 miesiące rocznie!

Formułowane już wcześniej ostrzeżenia i podejrzenia okulistów, że przyczyną tych kłopotów jest właśnie nowy styl życia, znalazły potwierdzenie w połowie lat 90. ubiegłego wieku, gdy Amerykańska Akademia Okulistyki zdefiniowała kompleks problemów dotyczących oczu, związanych z wielogodzinną pracą do bliży.

W związku z tym, że cywilizacyjnie wiąże się to dziś najczęściej z długotrwałą pracą przed monitorem komputera, jednostkę tę nazwano syndromem widzenia komputerowego (CVS – ang. Computer Vision Syndrome), choć podobne przypadłości mogą występować choćby przy długotrwałym i regularnym czytaniu zwykłego druku.

Syndrom widzenia komputerowego objawy

Typowymi objawami syndromu widzenia komputerowego są:

  • ogólne przemęczenie oczu – pojawiający się po 3–4 godzinach przed monitorem niewielki ból oczu z czasem powoduje też trudności z zachowaniem ostrości widzenia, którym zaczyna towarzyszyć narastający ból głowy;
  • zespół „suchego oka” – związany z odmiennym (czyt. niepełnym) i rzadszym niż normalnie mruganiem podczas pracy przed komputerem, co pociąga za sobą zakłócenie gospodarki łzowej (nieprawidłowe rozprowadzanie nawilżającego i oczyszczającego filmu łzowego), powodujące wysuszenie, swędzenie i pieczenie oczu, a u osób ze szczególnie wrażliwymi oczami może pojawić się nawet uczucie obecności ciała obcego w oku, światłowstręt czy zjawisko podwójnego widzenia;
  • progresywne zmiany refrakcji – pogorszenie widzenia, najczęściej na bliskie odległości, wynikające ze zmniejszenia lub utraty zdolności akomodacji oka;
  • podrażnienie i zaczerwienienie oczu;
  • zaburzenia widzenia barwnego;
  • bóle głowy, szyi i pleców.

Czy syndrom widzenia komputerowego jest chorobą?

Wymienione objawy mogą występować samodzielnie lub łącznie. Z prowadzonych na całym świecie badań wynika, że dolegliwości związane z CVS dotykają od 50 do ponad 90% osób korzystających długotrwale z ekranów, monitorów i wyświetlaczy. Rozbieżności wynikają z różnic metodologicznych i opisowych badań, ale wyraźnie widać, że problem zaczyna nasilać się w grupach powyżej 40. roku życia.

Powszechnie CVS nie jest jednak traktowane jako choroba, lecz raczej jako długotrwałe zmęczenie narządu wzroku, które przy odpowiedniej profilaktyce można skutecznie redukować. Tak jest także i w Polsce, gdzie normy BHP pracę przy komputerze (ponad 4 godziny dziennie) klasyfikują jako zajęcie uciążliwe, nie zaś szkodliwe, dające wszak zatrudnionemu uprawnienie do starania się o refundację okularów korygujących do komputera.

Mimo że syndrom widzenia komputerowego nie jest chorobą, to jednak jego bagatelizowanie byłoby lekkomyślnością. Wieloletnie narażanie narządu wzroku na znaczne przeciążenia prowadzi w prostej linii do powstania trwałych wad i schorzeń. Badania dowodzą, że wystąpienie objawów CVS następuje już przy codziennym 2–3-godzinnym kontakcie wzroku z monitorem, któremu nie towarzyszą żadne działania profilaktyczne.

– W jeszcze trudniejszej sytuacji są najmłodsi użytkownicy urządzeń z monitorami. Ich wzrok wciąż się rozwija i nie jest w stanie podołać takim obciążeniom. Powoduje to przyspieszone powstawanie wad wzroku, kłopoty z koncentracją, a nawet z dłuższym czytaniem - przestrzega Maciej Zdrodowski, główny specjalista ds. ergonomii w Medicover.

Syndrom widzenia komputerowego leczenie

Dziś praktycznie nie jesteśmy w stanie zrezygnować z używania ekranów i wyświetlaczy, jeśli chcemy pozostać w głównym nurcie życia zawodowego, kulturalnego i społecznego. Na szczęście, jesteśmy w stanie walczyć z objawami syndromu widzenia komputerowego. Co ważne, wystarczą do tego naprawdę proste działania, pozwalające nam chronić oczy. Trzeba tylko przestrzegać poniższych „dziesięciu przykazań”, o czym zawsze warto informować pacjentów.

Wizyta u okulisty

Po pierwsze. Regularnie, tj. co najmniej raz na rok, kontroluj oczy u specjalisty. Mów o specyfice swojej pracy/aktywności i związanych z nimi dolegliwościach lub dyskomforcie.

Ergonomia miejsca pracy

Po drugie. Zmodyfikuj miejsca, w których korzystasz z komputera, tak by odpowiadały wymogom ergonomii. W skrócie: ekran w odległości wyprostowanej ręki, pierwsza linijka tekstu na ekranie nieco poniżej linii wzroku, utrzymana wyprostowana sylwetka, wygodnie oparte plecy, stopy płasko przylegające do podłogi (sprawdź rysunek obok).

Staraj się pracować w pomieszczeniach często sprzątanych. Dbaj też o odpowiednią wilgotność powietrza. Nie powinna być ona niższa niż 50%. Korzystaj z klimatyzacji tylko wówczas, kiedy jest to niezbędne, często wietrz pomieszczenie.

Oświetlenie miejsca pracy

Po trzecie. Światło! Ono musi pomagać przy korzystaniu z komputera, nie zaś przeszkadzać. Najlepsze jest oczywiście światło naturalne. Dobrze, jeśli biurko z komputerem oświetlone jest z boku – najlepiej z lewej strony (dla osób praworęcznych). Unikajmy sytuacji, w których monitor stoi przodem do źródła światła – będzie się ono wtedy odbijało od powierzchni ekranu i męczyło wzrok.

Należy też unikać usytuowania monitora na tle bardzo skontrastowanych z nim powierzchni (np. ciemnej ściany). Przy sztucznym świetle zasady są podobne, należy jednak pamiętać o odpowiedniej intensywności – zbyt duża lub zbyt mała ilość światła powodować będzie przyspieszone męczenie się oczu.

Należy minimalizować odbicia. Zwłaszcza w lecie ważne jest redukowanie silnego zewnętrznego światła słonecznego przez używanie zasłon czy rolet.

Okulary z powłoką antyrefleksową

Po czwarte. Zaopatrz się w okulary z powłoką antyrefleksową. Redukują one odbicia i odblaski od monitora, poprawiają ostrość i kontrast widzenia oraz zmniejszają zmęczenie oczu. Są też barierą przeciw promieniom UV i falom elektromagnetycznym.

Jeśli nie masz żadnej wady wzroku, możesz kupić okulary do pracy z komputerem z mocą zerową. Jeśli natomiast korzystasz z soczewek kontaktowych, staraj się dobierać te posiadające filtr UV i pozwalające utrzymywać ponadprzeciętną wilgotność oka.

Przerwy dla oczu w pracy

Po piąte. Rób częste przerwy. Zgodnie z zasadą 20/20/20 – co dwadzieścia minut przerwij pracę na co najmniej 20 sekund i popatrz na obiekt oddalony o 20 stóp (czyli ok. 6 m), intensywnie przy tym mrugając.

Nawilżenie oczu

Po szóste. Dbaj o nawilżenie oka. Najprościej osiągnąć to przez częste mruganie. Musimy to robić świadomie, gdyż częstotliwość tego naturalnego i bezwiednego odruchu spada podczas pracy z komputerem. Mrugając odpowiednio nawilżymy oczy i pozwolimy im pracować w przyjaznych warunkach.

Ilekroć poczujesz suchość oczu, staraj się je dodatkowo nawilżać. Należy wówczas stosować przepisane przez lekarza krople lub żele do oczu.

Czytelny font

Po siódme. Korzystaj z takich ustawień programów, aby było ci wygodnie czytać. Wybierz optymalny dla siebie rozmiar i krój fontu, pozwalający bez wysiłku odczytać tekst. Zadbaj o kontrast między znakami i tłem. Najbardziej przyjazny jest klasyczny, skontrastowany styl – białe tło i czarny font.

Ćwiczenia dla oczu

Po ósme. Ćwicz oczy poprzez wykonywanie ruchów gałek ocznych, np. ruchy gałek w płaszczyźnie pionowej (w górę i w dół), w płaszczyźnie poziomej (na boki), okrężne ruchy gałek ocznych; pomocne ćwiczenie i zarazem dobry relaks dla oczu to również zakrycie dłońmi oczu i spojrzenie w ciemną przestrzeń.

Zdrowy styl życia

Po dziewiąte. Żyj i odżywiaj się zdrowo. Dobrze zbilansowana dieta, z dużą ilością owoców i warzyw, pomoże utrzymać twoje oczy w zdrowiu. Najważniejsze dla oka są witaminy A, C i E oraz cynk, selen i magnez. Zapasy odpowiednich mikroskładników można ewentualnie uzupełniać suplementami diety.

Po pracy możesz dodatkowo odprężyć oczy, stosując ziołowy kompres – można do tego wykorzystać świetlik lekarski, bławatek, rumianek albo zwykłą czarną herbatę. Dobry wpływ na wzrok ma także codzienna aktywność fizyczna, ponieważ zmniejsza ona ciśnienie krwi w organizmie.

Aplikacje dla zmęczonych oczu

Po dziesiąte. Wykorzystaj komputer jako narzędzie ułatwiające walkę z… CVS. W sieci istnieje sporo aplikacji, umożliwiających planowanie pracy przy komputerze, pomagających przygotować się do długotrwałej pracy przy monitorze czy wyświetlających alerty dotyczące przerw i ćwiczeń (np. EyeCareReminder).

Syndrom widzenia komputerowego jest uciążliwą i coraz bardziej powszechną przypadłością cywilizacyjną. Permanentne przeciążanie oczu prowadzi do ich zmęczenia, przyspiesza także zużycie tych organów, mogące prowadzić do przyspieszonego postępowania wady krótkowzroczności.

Odpowiednia diagnostyka, wykonana przez lekarza specjalistę, a nawet proste działania profilaktyczne, podjęte we własnym zakresie, są w stanie ograniczyć lub wyeliminować objawy CVS, pozwalając nam spokojnie korzystać ze wszystkich technologicznych gadżetów, wyposażonych w monitor.

Syndrom widzenia komputerowego przyczyny

Przyczyny CVS:

  • Zbyt rzadkie mruganie – normalnie mrugamy 16–20 razy na minutę, koncentrując wzrok na monitorze już tylko 4-6 razy;
  • Zła pozycja monitora – ekran umieszczony za blisko, za daleko lub pod złym kątem wymusza przyjmowanie złej pozycji przez użytkownika;
  • Małe znaki tekstowe – nieprawidłowe ustawienia wielkości czcionki powodują przemęczenie wzroku;
  • Odbicia i odblaski – powodują znaczne pogorszenie obrazu, przyczyniające się do powstania dyskomfortu optycznego;
  • Nieprawidłowy kontrast i jasność monitora – dotyczy to zarówno znaków wyświetlanych na jasnym tle monitora, jak i różnicy między jasnością samego monitora oraz całego otoczenia miejsca, w którym z niego korzystamy;
  • Ustawienia odświeżania – problem dotyczy klasycznych, kineskopowych monitorów CRT: zbyt niskie wartości odświeżania powodują migotanie ekranu, zwłaszcza w peryferyjnym polu widzenia (często nawet nieuchwytne dla użytkownika);
  • Brak przerw w korzystaniu z monitora – stała praca przy komputerze, skupiająca wzrok w tej samej odległości, powodująca przeciążenie wzroku;
  • Nieprawidłowa korekcja wzroku – nieodpowiednio zrównoważone soczewkami wady wzroku (np. na skutek braku regularnych badań okulistycznych) lub stosowanie szkieł dwuogniskowych, wymuszających pracę w nienaturalnych pozycjach.

Właściwa ergonomia stanowiska pracy to nie tylko większy komfort i bezpieczeństwo. To warunek zachowania zdrowia. Optymalne ustawienie monitora, czas pracy przy komputerze i przede wszystkim regularne przerwy w każdej godzinie pracy chronią nas przed ryzykiem schorzeń powiązanych z pracą.

Dowiedz się więcej:

Syndromu Widzenia Komputerowego (CVS)

https://www.researchgate.net/profile/Wojciech_Oronowicz-Jaskowiak/publication/319750178_Charakterystyka_Syndromu_Widzenia_Komputerowego_CVS/links/59bb991fa6fdcca8e561515a/Charakterystyka-Syndromu-Widzenia-Komputerowego-CVS.pdf

Obciążenie narządu wzroku podczas pracy z komputerem na stanowiskach o szczególnych wymaganiach percepcyjno-decyzyjnych

http://yadda.icm.edu.pl/baztech/element/bwmeta1.element.baztech-665694ed-1525-43f4-ab63-18974325c961;jsessionid=895622F7312F1E422DBCF784ADC038DA

Dolegliwości ze strony narządu wzroku u pracowników biurowych zatrudnionych na komputerowych stanowiskach pracy

http://www.imp.lodz.pl/upload/oficyna/artykuly/pdf/full/2011/mp_1-2011_mkowalska.pdf

Autor: Remigiusz Tytuła

Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania.