Światowy Dzień Cukrzycy

14 listopada obchodzimy Światowy Dzień Cukrzycy. Uznana za chorobę cywilizacyjną i epidemię XXI wieku, cukrzyca zatacza coraz szerszy krąg. Najbardziej niebezpieczna jest cukrzyca typu 2. Stanowi ona około 80-90% przypadków zachorowań. Nabawić się jej może każdy, niezależnie od wieku i płci. Światowy Dzień Cukrzycy jest okazją do przypomnienia, jak groźna i poważna to choroba, oraz do wyrażenia solidarności z osobami już chorymi.

Rewolucja w leczeniu cukrzycy

Data Światowego Dnia Cukrzycy nie jest przypadkowa. To dzień urodzenia doktora Fryderyka Bantinga, odkrywcy insuliny. Banting urodził się w 1891 r., w Alliston, w kanadyjskiej prowincji Ontario. Studiował medycynę na uniwersytecie w Toronto. Jego edukację przerwał wybuch I wojny światowej, podczas której Banting służył w kanadyjskim korpusie medycznym. Po wojnie dokończył naukę i rozpoczął pracę jako lekarz, prowadził prywatną praktykę oraz współpracował ze szpitalem dziecięcym. Był także wykładowcą na uniwersytecie w Toronto. W 1921 r. przy tamtejszym instytucie naukowym rozpoczął badania nad działaniem hormonu wytwarzanego w trzustce zwierzęcej. Rok później, wspólnie z asystentem Charlesem Bestem, odkrył insulinę. Był to przełom w leczeniu cukrzycy typu 1.

Ratunek dla cukrzyków

Cukrzyca, ze względu na przyczynę i przebieg, dzieli się na dwa typy. Cukrzyca typu 1 pojawia się najczęściej u dzieci i młodzieży. Może się rozpocząć w każdym wieku, nawet po 80. roku życia. Bezpośrednią przyczyną choroby jest zniszczenie komórek produkujących insulinę w trzustce (tzw. komórek beta) przez własny układ odpornościowy chorego. Leczenie cukrzycy typu 1 od początku polega na podawaniu insuliny. W czasach przed jej odkryciem dziecko z rozpoznaną cukrzycą typu 1 umierało zazwyczaj w pierwszym roku choroby. To tylko pokazuje, jak ważnego odkrycia dokonał Fryderyk Banting. Drugi rodzaj cukrzycy – typu 2, występuje głównie u dorosłych. Przyczyną choroby są czynniki genetyczne i środowiskowe (nadwaga, otyłość). Istotą choroby nie jest brak insuliny, tylko niewłaściwe jej działanie w tkankach (jest to tzw. insulinooporność), co prowadzi do podwyższonego poziomu glukozy we krwi. Leczenie polega na zmianie trybu życia: stosowaniu odpowiedniej diety, zwiększeniu aktywności fizycznej. Po kilku latach u zdecydowanej większości chorych niezbędne jest stosowanie insuliny.

Śniadanie cukrzyka

Światowy Dzień Cukrzycy ustanowiła Międzynarodowa Federacja Diabetologiczna. Każdego roku organizacja ogłasza hasło przewodnie obchodów święta. IDF zachęca do organizowania w listopadzie wspólnych, zdrowych śniadań. Mają uświadamiać, jak ważne jest zdrowe odżywianie w przeciwdziałaniu cukrzycy typu 2 oraz jej powikłaniom. Wspólne śniadania można zjeść w gronie rodziny, przyjaciół, znajomych, współpracowników. Mogą je organizować lokalne koła i stowarzyszenia, zajmujące się przeciwdziałaniem cukrzycy, a także szkoły, stwarzając uczniom odpowiednie warunki do jedzenia drugiego śniadania.

Zatrważające dane o cukrzycy

Zmieniające się hasła i organizowane w ramach Światowego Dnia Cukrzycy wydarzenia mają bardzo ważne cele: zwrócić uwagę na globalny wymiar cukrzycy, zwiększyć świadomość społeczną na temat tej choroby i promować właściwe działania profilaktyczne. Jest to ogromnie ważne. Statystyki są przerażające. Z raportu „Cukrzyca. Ukryta pandemia” wynika, że około 2 mln osób w naszym kraju jest aktualnie leczonych, a milion nie jest jeszcze zdiagnozowanych! Szacuje się, że w 2035 roku liczba chorych sięgnie 592 mln! Nic dziwnego, że cukrzyca została uznana przez ONZ za epidemię XXI wieku. To pierwsza niezakaźna choroba, która zyskała takie miano.

Śmiertelne żniwo cukrzycy

Cukrzyca zbiera śmiertelne żniwo. IDF szacuje, że rocznie z powodu cukrzycy i jej powikłań życie traci 4,8 mln osób. W Polsce, jak wynika z najnowszego raportu „Cukrzyca, ukryta pandemia 2014”, umiera ponad 21 tys. chorych. Za znaczną większość zgonów odpowiadają powikłania sercowo-naczyniowe. W Polsce są przyczyną 2/3 przypadków śmiertelnych wśród diabetyków. Groźnym powikłaniem przy cukrzycy jest też choroba nerek. Programami przewlekłego leczenia dializami, z powodu niewydolności nerek, jest objętych na stałe ponad 3,5 tys. chorych na cukrzycę. Częstym powikłaniem przy cukrzycy jest hipoglikemia (niedocukrzenie). Uważa się, że 1 na 10 zgonów jest związany z epizodem hipoglikemii.

Cukrzyca przyczyną niepełnosprawności

Cukrzyca jest też jedną z najczęstszych przyczyn niepełnosprawności na całym świecie. Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że w wyniku powikłań cukrzycy wzrok utraciło już 15 mln osób. Jeszcze więcej chorych straciło kończynę. Co 15 sekund na świecie dochodzi do amputacji kończyny. 70% tych zabiegów dotyczy chorych na cukrzycę i jest wynikiem powikłań w postaci stopy cukrzycowej. Z danych Polskiego Stowarzyszenia Diabetyków wynika, że nasz kraj znajduje się w niechlubnej czołówce państw, w których dokonuje się najwięcej amputacji kończyn.

Cukrzyca dotyka młodych

Przyczyną rosnącej zachorowalności na cukrzycę typu 2 jest przede wszystkim współczesny, niezdrowy tryb życia, prowadzący do nadwagi i otyłości. Czynnikami zwiększającymi ryzyko zachorowalności są też siedzący tryb życia i brak aktywności fizycznej. Kiedyś przestój w aktywności fizycznej następował w wieku lat 30-40, a rozwijająca się ok. 20 lat choroba atakowała osoby w wieku 50-60 lat. Dzisiaj choruje na nią coraz więcej młodych ludzi, dlatego że okres „pracy” nad chorobą zaczyna się często od najmłodszych lat. „Jeśli nie zmienimy nawyków żywieniowych dzieci, za pięć-dziesięć lat będziemy mieć gimnazjalistów chorych na cukrzycę typu 2, typową dla 40-50-latków. W Polsce kilkulatków z cukrzycą typu 2 można na razie policzyć na palcach jednej ręki, ale coraz więcej uczniów jest otyłych. Nadwaga w takim wieku powoduje wzrost ciśnienia, co przeciąża serce i układ krążenia. Te dzieci są o krok od cukrzycy, mają nierzadko stan przedcukrzycowy” – zwracał uwagę w wywiadzie dla „Rzeczpospolitej” prof. Leszek Czupryniak, prezes Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Trzeba pamiętać, że nastolatek cierpiący na otyłość lub nadwagę będzie na 70% otyłym dorosłym. Oznacza, to, że hasło „wyrośnie z tego” stało się mitem, a nadmiar masy ciała oznacza chorobę, a nie dostatek czy dobrobyt.

Potrzebna edukacja o cukrzycy

Specjaliści zgodnie przyznają, że w zahamowaniu zachorowalności najważniejsza jest edukacja społeczeństwa. Światowy Dzień Cukrzycy o problemie przypomina raz w roku, ale każdy kraj musi realizować programy edukacyjne we własnym zakresie, przez cały rok, a nawet latami. Parlament Europejski, w rezolucji z 14 marca 2012 roku, wezwał państwa członkowskie UE do opracowania krajowych programów przeciwdziałania cukrzycy. Wiele państw na wdrożenie takiego programu już się zdecydowało. Zostaje w nim ujęty cały proces działań, zmierzających do zmniejszenia liczby zachorowań. Pomógłby on edukować społeczeństwo. Niestety, Polska nie doczekała się takiego programu. Dlatego profesor Leszek Czupryniak, prezes Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, zainicjował jego stworzenie i wdrożenie na drodze ustawy obywatelskiej. Od maja zbierane są podpisy pod projektem Narodowego Programu Zwalczania Cukrzycy i jej Powikłań.

Rejestr chorych na cukrzycę

Program zakłada utworzenie krajowego rejestru chorych na cukrzycę, który pozwala śledzić losy pacjentów, sprawdzać, jak przebiega ich choroba. Oprócz niego funkcjonowałby także rejestr cukrzyc o podłożu genetycznym oraz dzieci matek z cukrzycą ciążową. To ostatnie jest o tyle ważne, że dzieci takie stanowią grupę ryzyka narażoną na cukrzycę w późniejszym życiu. Rejestr pozwalałby śledzić ich losy. Narodowy Program Zwalczania Cukrzycy i jej Powikłań zakłada także stworzenie ogólnopolskiej sieci poradni diabetologicznych, które służyłyby edukacji w zakresie tej choroby. Specjaliści w nich pracujący uczyliby przede wszystkim, jak zmienić styl życia. Polskie Stowarzyszenie Diabetologiczne projektem zainteresowało 14 listopada Sejm. Na razie nie wiadomo, kiedy i czy w ogóle program wejdzie w życie.

Stop cukrzycy. Praca u podstaw

Takich inicjatyw potrzeba więcej, bo problem staje się coraz poważniejszy, zwłaszcza wśród dzieci. Dlatego też Fundacja Medicover zdecydowała się realizować program PoZdro, skierowany do młodzieży.

– „Program PoZdro skierowany jest do młodzieży w wieku 13-16 lat, bo to okres, kiedy dzieci zaczynają dysponować swoimi pieniędzmi i podejmują decyzje żywieniowe. Chcemy wykorzystać ten okres, żeby pokazać im, że mogą wpływać na swój wygląd i zdrowie” – mówił prof. Leszek Czupryniak w wywiadzie dla „Rzeczpospolitej”. „W Polsce szacuje się, że jest 3 mln chorych na cukrzycę, uważam, że większości z tych zachorowań można by uniknąć, zmieniając styl życia. Program Fundacji Medicover odpowiada na alarmującą sytuację w polskim społeczeństwie. Tylko podnosząc świadomość i działając prewencyjnie, możemy uchronić naszą młodzież przed zachorowaniem na choroby cywilizacyjne, będące rezultatem nieprawidłowych nawyków i stylu życia” – dodawał w wywiadzie dla Fundacji Medicover.

Cukrzyca to problem większy, niż się wydaje

W I edycji Programu PoZdro przebadanych zostało 1045 uczniów klas pierwszych gimnazjów w Gdyni. Aktualnie trwa II edycja. Chętnych do udziału w programie przybywa. Wyniki badań pierwszej edycji programu w Gdyni udowadniają, że istnieje problem wśród młodzieży w wieku gimnazjalnym i że spory odsetek uczniów jest zagrożonych nie tylko cukrzycą, ale także innymi chorobami cywilizacyjnymi. Dlatego tak ważna jest profilaktyka i nasz program. Aby sprawdzić, w jakim stanie zdrowia jest nasze dziecko, wystarczy podpisać zgodę na jego udział w badaniach przesiewowych w szkole. Są one całkowicie bezpłatne i nieinwazyjne – mówi Marcin Radziwiłł, prezes zarządu Fundacji Medicover. Program PoZdro września zawitał również do Warszawy. W pierwszej edycji programu w Warszawie przebadanych zostało ok. 3 tys. uczniów pierwszych klas gimnazjów z czterech warszawskich dzielnic: Pragi Południe, Wilanowa, Żoliborza i Ursynowa.

Cukrzyca a otyłość

Osoby z otyłością, w porównaniu z osobami z prawidłową masą ciała:

• uzyskują niższe dochody w pracy,
• są częściej pomijane przy awansach,
• mają większe trudności ze zmianą pracy,
• wydają więcej pieniędzy na lekarzy i lekarstwa.

Dowiedz się więcej: 

Dieta cukrzycowa - czego unikać, jadłospis w cukrzycy typu 2