Spirulina – co to? Właściwości i dawkowanie.

Spirulina właściwości

Spirulina zawiera w swoim składzie przede wszystkim około 60% białka, do 8% tłuszczu, w tym głównie nienasycone kwasy tłuszczowe, zwłaszcza kwas linolenowy (GLA) w dawce ok. 1080 mg/100g produktu, ale również kwasy DHA (dokozaheksaenowy) i EPA (eikozapentaenowy).

Poza tym spirulina to źródło sporej ilości:

• β-karotenu,
• żelaza,
• potasu,
• sodu,
• miedzi,
• manganu,
• witamin C, K, E oraz z grupy B.

Warto wspomnieć, że spirulina dostarcza stosunkowo dużej ilości żelaza oraz innych niezwykle ważnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu składników mineralnych. Spirulina mimo, że zawiera witaminę B12, są to jedynie nieaktywne biologicznie analogi witaminy B12 (tzw. pseudowitamina B12), dlatego nie powinna być ona traktowana jako jej źródło.

Spirulina jest traktowana jako pokarm o wysokiej wartości odżywczej, który może stanowić wartościowe uzupełnienie diety w składniki odżywcze, zwłaszcza wegetarian i wegan.

Również bada się możliwość jej zastosowania celem poprawy stanu odżywienia u dzieci niedożywionych np. w państwach afrykańskich.

Spirulina skład

W Polsce spirulina jest głównie dostępna w postaci tabletek, kapsułek (jako suplement diety) lub w formie proszku (jako żywność). Może być przyjmowana jako suplement diety lub jako proszek dodawany do różnych posiłków (np. koktajli). Spirulina nie jest dostępna w formie surowej, ale suszonej i następnie sproszkowanej. Na rynku pojawiają się stopniowo również produkty, do których dodano spirulinę w trakcie procesu produkcyjnego, np. napoje i batony.

Spirulina jako suplement diety - historia

„Boom” na pozyskiwanie spiruliny ze środowiska miał swój początek w latach 70. XX wieku – to właśnie wtedy rozpoczęło się jej wydobywanie z hodowli morskich głównie na terenie Azji i Ameryki Północnej.

Pierwszy suplement diety zawierający spirulinę został wprowadzony na rynek w USA w 1979 roku.

Dziś możemy otrzymać suplementy ze spiruliną w każdej dostępnej aptece. Coraz częściej pojawia się ona również w sklepach spożywczych czy drogeriach, między innymi w postaci proszku np. polecanego jako dodatek przy sporządzaniu warzywnych koktajli.

Duże zainteresowanie spiruliną można zaobserwować także na portalach internetowych i społecznościowych. To właśnie tam znajdziemy najwięcej informacji o dobroczynnym działaniu spiruliny, ponieważ jest ono promowane na szeroką skalę przez celebrytów.

Działanie spiruliny na organizm

Według badań przeprowadzonych do tej pory, spirulina może wpływać korzystnie na gospodarkę lipidową oraz węglowodanową organizmu. Jest odpowiedzialna między innymi za obniżanie poziomu cholesterolu całkowitego, cholesterolu LDL (tzw. „złego” cholesterolu”) oraz trójglicerydów.

Dodatkowo spirulina zwiększa stężenie „dobrego” cholesterolu HDL oraz prawdopodobnie obniża poziom glukozy we krwi. Korzystny wpływ spiruliny na profil lipidowy nie został jeszcze jednoznacznie wyjaśniony, najprawdopodobniej odpowiadają ze to jej właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne. Jej skuteczność w obniżaniu ciśnienia tętniczego jest niepewna – opublikowano zarówno wyniki pozytywne, jak i negatywne.

Wyniki badań trudno odnieść do zaleceń w konkretnej populacji, ponieważ dotyczą one różnych grup pacjentów (m.in. z cukrzycą typu 2, chorobą wieńcową serca i osób starszych). Poza tym wciąż nie wiadomo, czy spożycie spiruliny, poza poprawą profilu lipidowego, zmniejsza ryzyko chorób, np. otyłości, choroby wieńcowej serca, zawału i udaru. W badaniach naukowych szuka się możliwości jej zastosowania w chorobach przewlekłych, np. nadciśnieniu tętniczym, insulinooporności, cukrzycy typu 2, niealkoholowym stłuszczeniu wątroby, anemii, alergicznemu nieżytowi nosa, nowotworom oraz niedożywieniu.

Innym ciekawym działaniem spiruliny jest zmniejszanie toksyczności na leki i niektóre metale ciężkie. Choć obecnie dysponujemy tylko danymi z badań na zwierzętach, których nie możemy wprost odnieść do populacji ludzi – skuteczność może być odmienna. O ile w Polsce zatrucie metalami ciężkimi nie jest tak powszechne, o tyle miliony osób w Bangladeszu i Indiach spożywają spore ilości arsenu z wodą pitną. Suplementacja 250 mg ekstraktu spiruliny z dodatkiem 2 mg cynku dwa razy dziennie przez 16 tygodni wpływała na mniejszą częstość objawów skórnych, stężenia arsenu w moczu i włosach, w porównaniu z grupą kontrolną. W naszej szerokości geograficznej stanowi to raczej ciekawostkę, niemniej może to być obiecujące zastosowanie spiruliny w krajach o wysokim narażeniu na spożycie arsenu.

Spirulina nie pozostaje także obojętna wobec układu immunologicznego. Naukowcy badają możliwość jej zastosowania u osób z alergicznym nieżytem nosa, ponieważ okazało się, że hamując wyrzut histaminy z komórek tucznych ma właściwości przeciwzapalne. Histamina jest substancją, która odpowiada za pojawienie się objawów reakcji alergicznej. Badania sugerują, że poprzez dostarczanie wielu składników odżywczych, które mogą być niedoborowe, spirulina wpływa na modulację układu odpornościowego.

Naukowcy wysnuli również wniosek, że spirulina może mieć wpływ na skład mikroflory jelitowej (czyli korzystnych bakterii zasiedlających jelito) – zwiększa ona bowiem ilość bakterii z rodzaju Lactobacillus.

Również przemysł kosmetyczny nie przechodzi obojętnie obok korzystnych właściwości spiruliny. Coraz częściej możemy ją znaleźć w składzie produktów przeznaczonych dla osób z problematyczną skórą, np. skórą trądzikową, ze skłonnością do powstawania wyprysków.

Badania wpływu spiruliny na otyłość, insulinooporność i cukrzycę typu 2

Pierwsze badania dotyczące otyłości zostały przeprowadzone już w 1986 roku. Przez 4 tygodnie grupie chorych podawano 3 razy dziennie specjalny preparat zawierający ok. 2,8 g spiruliny. Po miesiącu stosowania zauważono niewielki wpływa na obniżenie masy ciała w grupie badanej.

W niedawno przeprowadzonych badaniach wśród osób dorosłych z otyłością (BMI ≥ 30 kg/m2) przyjmowanie 2–4 kapsułek zawierających 500 mg spiruliny (1–2 g/dobę) przez 12 tygodni skutkowało obniżeniem masy ciała, obwodu talii i apetytu u badanych w porównaniu z grupą otrzymującą placebo.

U osób z HIV z insulinoopornością suplementacja spiruliny zwiększała wrażliwość na insulinę (19 g/dobę) w porównaniu z soją. W innej grupie pacjentów leczonych terapią antyretrowirusową suplementacja 10 g/dobę spiruliny wpływała korzystnie na profil lipidowy, w porównaniu z placebo.

U pacjentów z cukrzycą typu 2, suplementacja 2 g/dobę spiruliny przez 2 miesiące zmniejszyła wartość stężenia glikemii poposiłkowej (stężenia glukozy we krwi po posiłku) i na czczo oraz wpłynęła korzystnie na profil lipidowy (redukcja stężeń cholesterolu całkowitego, LDL i trójglicerydów). Natomiast badania te obejmowały małe grupy osób, stąd trudno wysnuć silne wnioski.

Spirulina – czy niesie ze sobą zagrożenie?

Pierwszą rzeczą, o jakiej należy pamiętać – spirulina nie jest lekiem i dlatego może być jedynie stosowana jako uzupełnienie diety. Nie jest także w stanie zapewnić naszemu organizmowi pełnej dobowej dawki zapotrzebowania, np. na żelazo i białko. Co ważne w przypadku suplementów diety, nie zastępuje zdrowej zbilansowanej diety, może stanowić jedynie jej uzupełnienie w cenne składniki odżywcze.

Niestety w Polsce suplementy diety sprzedawane są bez znaczących regulacji prawnych (np. w porównaniu z lekami). Wprowadzanie suplementów diety na rynek nie jest obwarowane obowiązkiem rejestracyjnym oraz nie wymaga posiadania szczegółowej dokumentacji potwierdzającej jakość i skuteczność ich przyjmowania, choć obecnie trwają prace nad zmianą tych praktyk.

Osoby z chorobami przewlekłymi, np. nadciśnieniem tętniczym i otyłością, powinny przed włączeniem do swojej diety suplementu spiruliny skonsultować się z lekarzem, by upewnić się, że nie będzie ona wpływać na stosowane przez pacjenta leki i może być przyjmowana jednocześnie z nimi.

Nawet u osób zdrowych warto jest skonsultować suplementację spiruliny ze swoim lekarzem.

Spirulina a superfoods

Czy spirulina zasługuje na miano „superfoods”? Trudno ocenić, ponieważ obecnie brak jednoznacznej definicji „superfoods”. Najczęściej spirulina jest sprzedawana jako suplement diety (duża dawka w kapsułce, tabletce), wtedy nie powinna być oceniana w kategorii żywności, lecz jako suplement diety. W formie sproszkowanej jest traktowana jako żywność. Obie postacie, w których spirulina jest dostępna na rynku, powinny być analizowane oddzielnie – różnią się zawartością, dawką, stopniem wchłaniania, a w związku z tym mogą się różnić one również działaniem.

Superfoods – co to?

Mimo powszechnego użycia, „superfoods” jest terminem raczej marketingowym. Używa się go w odniesieniu głównie do żywności (niewzbogacanej) o naturalnie wysokiej gęstości odżywczej (dużej zawartości różnych składników odżywczych), wykazującej korzyść zdrowotną, posiadającą udokumentowaną badaniami naukowymi korzyść w profilaktyce ryzyka rozwoju chorób cywilizacyjnych, niezwiększającą spożycia soli i innych składników o udokumentowanym niekorzystnym wpływie na zdrowie. Żywność ta powinna być również łatwo dostępna i niedroga.

Popularne superfoods’y w dużej mierze przypominają tzw. żywność funkcjonalną, czyli żywność o udowodnionym na podstawie reprezentatywnych badań naukowych, korzystnym, ponadodżywczym wpływie na poprawę stanu zdrowia oraz samopoczucia i/lub profilaktyki chorób. Musi ona być żywnością spożywaną w sposób tradycyjny (nie w postaci tabletek, proszku itd.) i mieć wykazaną korzyść zdrowotną dla wielkości porcji spożywanej standardowo.

Wiele instytucji naukowych sygnalizuje, że termin „superfood” jest używany wyłącznie w celach marketingowych, by zachęcić konsumentów do kupna danego produktu spożywczego.Sugeruje się, że ich korzyść dla zdrowia powinna być poparta wynikami wiarygodnych badań naukowych. Tak naprawdę „superfoods” nie został zdefiniowany i przyjęty przez żadne towarzystwa naukowe, choć wśród konsumentów i sprzedawców jest chętnie wykorzystywany. Warto również pamiętać, że coraz częściej zwraca się uwagę, iż pojedynczy pokarm nie ma ogromnego wpływu na nasz stan zdrowia – kluczem do zachowania zdrowia i dobrej kondycji psychofizycznej jest całościowy wzorzec diety, a patrząc szerzej cały styl życia.

Czy warto stosować suplementację spiruliną?

Spirulina jako suplement diety może stanowić uzupełnienie diety w cenne składniki odżywcze, dlatego może znaleźć zastosowanie u osób, których dieta jest trudna do zbilansowania lub mimo konsultacji dietetycznej, pacjentom ciężko jest przestrzegać zaleceń. Należy skonsultować suplementację spiruliny ze swoim lekarzem, szczególnie w przypadku stwierdzonych chorób przewlekłych i przewlekłego przyjmowania leków.

W przypadku spiruliny, która jest żywnością, a nie suplementem diety, stosowanie jej w kuchni powinno być bezpieczne, a może wzbogacić wartość odżywczą koktajli i potraw w białko, żelazo i wiele innych składników mineralnych i witamin, które są często niedoborowe, a są potrzebne organizmowi. Zwłaszcza u osób o wysokim zapotrzebowaniu na pewne składniki odżywcze, np. sportowców, pacjentów onkologicznych, przy chęci niekoniecznie drastycznego zwiększania ilości spożywanych pokarmów, dodanie spiruliny do posiłków może być korzystne.

Suplementacja lub spożywanie spiruliny może powodować reakcję alergiczną, dlatego warto obserwować, czy po jej spożyciu nie występują niepokojące objawy sugerujące nadwrażliwość.

Obecnie trudno jednoznacznie powiedzieć, czy spożywanie lub suplementacja spiruliny może przynieść dodatkową wartość dodaną w postaci zmniejszonego ryzyka choroby, np. sercowo-naczyniowej, otyłości, i korzystnego wpływu na leczenie chorób przewlekłych, np. otyłości, HIV, dyslipidemii (tj. zaburzenia proporcji w składzie frakcji cholesterolu, przebiegające ze zbyt niskim stężeniem HDL, i/lub zbyt wysokim stężeniem triglicerydów).

Dawkowanie spiruliny

W przypadku suplementacji spiruliny problem może stanowić jej dawka, ponieważ jak dotąd nie została określona jej optymalna wartość, dlatego najlepiej skonsultować ten problem z lekarzem lub stosować się do zaleceń producenta.

Badania nad wpływem spiruliny w dalszym ciągu są prowadzone przez naukowców. Niestety potrzeba czasu, aby przebadać jej wpływ w grupach pacjentów z konkretnymi chorobami przewlekłymi lub też jej rolę w rozwoju lub przebiegu chorób, które mogą być związane z niedoborami składników, których dostarcza spirulina. Jak powszechnie wiadomo, lepiej zapobiegać niż leczyć. Kto wie, może za kilka lat, po przeprowadzeniu kolejnych badań okaże się, że spirulina ma korzystny wpływ na zapobieganie lub leczenie wzrastającej w przerażającym tempie liczby osób chorych na otyłość, cukrzycę typu 2 i nadciśnienie tętnicze.

Podsumowanie

Spirulina jest suplementem diety lub żywnością i stanowi przede wszystkim wartościowe uzupełnienie diety. Zakres jej zastosowania u człowieka wymaga przeprowadzenia kolejnych badań, ale wydaje się, że może być korzystna w poprawie profilu lipidowego.

Bibliografia:

• Gumiela E, Szulińska M, Bogdański P., Wpływ suplementacji spiruliny na wybrane parametry antropometryczne i biochemiczne. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2013; 4 (4): 199–209.
• Czerpak R, Jabłońska-Trypuć A, Pietryczuk A., Znaczenie terapeutyczne, kosmetyczne i dietetyczne niektórych glonów. Postępy Fitoterapii 2009; 3: 168-174.
• Zdrojewicz Z, Bieżyński B, Krajewski P., Czy warto jeść algi? Medycyna Rodzinna 2018; 1a: 72-79.
• Wnęk D., Spirulina. Medycyna Praktyczna Dla Pacjentów, https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/151886,spirulina.
• Ekiert K, Dochniak M. Superfoods – idealne uzupełnienie diety czy zbędny dodatek? Piel |dr Publ 2015; 5(4): 401-408.
• Śliz D., Mamcarz A., Medycyna Stylu Życia. PZWL, Warszawa 2018.
• USDA National Nutrient Database for Standard Reference Legacy Release. 11667, Seaweed, spirulina, dried (full report (all nutrients)). Release April 2018 (dostęp: 05.07.2019).
• Jarosz M., Normy Żywienia dla Populacji Polskiej. Instytut Żywności i Żywienia 2017.
• Watanabe F., Yukinori Y., Tanioka Y. i wsp., Biologically Active Vitamin B12 Compounds in Foods for Preventing Deficiency among Vegetarians and Elderly Subjects. J Agric Food Chem 2013; 61(28): 6769-6775.
• Martínez-Galero E., Pérez-Pastén R., Perez-Juarez A. i wsp., Preclinical antitoxic properties of Spirulina (Arthrospira). Pharmaceutical Biology 2016; 54(8): 1345-1353.
• Serban C., Sahebkar A., Dragan S. i wsp., A systematic review and meta-analysis of the impact if spirulina supplementation on plasma lipid concentrations. Artherosclerosis 2015; 241: e149-e229 (abstract).
• Serban M.C., Sahebkar A., Dragan S. i wsp., A systematic review and meta-analysis of the impact of Spirulina supplementation on plasma lipid concentrations. Clinical Nutrition 2016; 35: 842-851.
• Karkos P.D., Leong S.C., Karkos C.D. i wsp., Spirulina in Clinical Practice: Evidence-Based Human Applications. Evid Based Complement Alternat Med 2011: 531053.
• Yousefi R., Saidpour A., Mottaghi A., The effects of Spirulina supplementation on metabolic syndrome components, its liver manifestation and related inflammatory markers: A systematic review. Complementary Therapies in Medicine 2019; 42: 137-144.