Sinice. Objawy zatrucia, gdzie występują

Pojawianie się latem sinic, czyli cyjanobakterii, nie jest niczym nadzwyczajnym. Należą one bowiem do jednych z najstarszych organizmów występujących na Ziemi. Tworzą widoczne zakwity na powierzchni wód słodkich i słonawych, zwłaszcza w warunkach sprzyjających ich szybkiemu namnażaniu – ciepłej wodzie obfitej w składniki odżywcze. Niektóre szczepy są zdolne produkować trujące toksyny, które mogą być groźne dla życia i zdrowia ludzi i zwierząt. U ludzi sinice najczęściej powodują objawy żołądkowo-jelitowe.

Czym są sinice?

Początkowo sinice zaklasyfikowano do roślin, ale według najnowszej klasyfikacji te jednokomórkowce uznano za bakterie. Sinice występują na całym świecie, sezonowo, gdy temperatura powietrza i wody się podnosi, ale w cieplejszy klimacie mogą występować całorocznie. Najczęściej zakwity sinic występują wiosną i latem.

Wydłużenie czasu występowania sinic może świadczyć o zaburzeniu równowagi ekologicznej. Wzrost zawartości w wodach substancji odżywczych związany z działalnością człowieka (np. nawozy z pól i ścieki) nasila namnażanie się sinic. Duża zawartość sinic w wodach powierzchniowych może ograniczać dopływ światła do głębszych warstw zbiornika wodnego, tym samym hamując efektywność fotosyntezy przez żyjące tam organizmy. Ograniczony dostęp tlenu i światła może prowadzić do obumarcia wielu organizmów, co wpływa negatywnie na zapach i wygląd wody.

Aby ustrzec się przed szkodliwym działaniem toksyn sinicowych, należy unikać kontaktu z wodą o zmienionej barwie i nieprzyjemnym zapachu, zwłaszcza w przypadku informacji o zanieczyszczeniu kąpieliska sinicami. Nie można pozwalać dzieciom na zabawy w pobliżu brzegu skażonego sinicami zbiornika wodnego. Nie wolno również poić skażoną wodą zwierząt domowych i używać jej do podlewania warzyw. 

• Przeczytaj także: Złota alga w Odrze – czy ma wpływ na zdrowie człowieka?

Co powodują sinice?

Zakwity sinic obniżają walory estetyczne kąpielisk, bo wszyscy chcemy kąpać się w czystej i przejrzystej wodzie. Cześć szczepów sinic produkuje szkodliwe dla ludzi i zwierząt toksyny. Zagrożenie stanowi nie tylko kontakt skóry ze skażoną wodą, czy jej wypicie, ale również wdychanie powietrza, zawierającego toksyny sinicowe lub sinice (np. podczas kąpieli w skażonej wodzie). W przypadku wystąpienia niepokojących objawów (np. żołądkowo-jelitowych, trudności z oddychaniem, wysypki) należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem.

Nie wszystkie gatunki sinic produkują szkodliwe toksyny. Jednak trudne jest określenie na podstawie wyglądu wody, czy zakwit jest groźny, czy też nie. Prognozowanie występowania zakwitów też jest bardzo trudne, gdyż istotne znaczenie mają tu zmienne warunki pogodowe, takie jak nasłonecznienie, wiatr i i temperatura.

Objawy zatrucia sinicami

Objawy zależą od rodzaju toksyny wytwarzanej przez dany szczep. U osób, które pływały w skażonym Bałtyku, najczęściej pojawiają się objawy żołądkowo-jelitowe (tj. nudności, wymioty, biegunka i ból brzucha), jadłowstręt, brak apetytu i osłabienie. W przypadku zakażenia neurotoksyną chory będzie głównie skarżył się na drżenia mięśni, zaburzenia równowagi i objawy żołądkowo-jelitowe. Mogą pojawić się również reakcje alergiczne – wtedy dominuje wysypka, pęcherze, czy zaostrzenie objawów astmy. Także objawem zatrucia mogą być trudności z oddychaniem.

Czy zatrucie sinicami jest niebezpieczne?

Dolegliwości mogą wystąpić po kąpieli w skażonej wodzie, spożyciu skażonej żywności lub wody. Od dłuższego czasu nie odnotowano przypadków śmiertelnych wśród ludzi, jednakże w kilku sytuacjach zachorowania były bardzo poważne. W razie wystąpienia objawów zatrucia u dziecka, trzeba udać się do pediatry, a w przypadku dorosłych do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej lub internisty. Ciężkie zatrucia są rzadkie, najczęściej odpowiednie nawadnianie i leczenie objawowe jest wystarczające.

Toksyny sinicowe obejmują toksyny hepatotoksyczne (działające szkodliwie na wątrobę), neurotoksyczne (oddziałujące na układ nerwowy), dermatotoksyny (powodujące objawy ze strony skóry), ale także te wywołujące nowotwory. Badania epidemiologiczne sugerują możliwość występowania również efektu długofalowego związanego z przewlekłą ekspozycją na sinice – zwiększone ryzyko raka wątroby i nowotworów przewodu pokarmowego. W przypadku pojawienia się zakwitów sinic w danym zbiorniku wodnym, konieczne jest unikanie kontaktu ze skażoną wodą.

Sinice w kąpieliskach

Sinice stają się problemem, gdy masowo wzrasta ich ilość w danym zbiorniku wodnym. Kiedy zagęszczenie sinic w wodzie nie jest zbyt duże, są - obok innych organizmów - ważnym składnikiem ekosystemów wód naturalnych. Ponadto produkują życiodajny tlen. Stanowią naturalny nawóz azotowy wykorzystywany w uprawie ryżu i fasoli.

O zakwicie wody mówimy wtedy, gdy sinice intensywnie rozmnażają się i powodują zmianę zabarwienia wody związaną z masowym wzrostem ich ilości. Groźne dla człowieka toksyny gromadzone są w komórce sinic. Do wody zostają uwolnione dopiero, gdy komórki te obumierają. Toksyny te mogą być naprawdę groźne. W Brazylii w 1988 r spowodowały zatrucie aż 2000 osób, z których 88 zmarło, w tym głównie dzieci. Choć przypadki śmiertelne są stosunkowo rzadkie.

Gdzie występują sinice

W Bałtyku sinice pojawiają się centralnej części akwenu - zdjęcia satelitarne pokazują tam masowe pojawianie się co roku toksycznej sinicy Nodularia spumigena. U wybrzeży Zatoki Gdańskiej zakwit może dotyczyć tylko części plaż, co  jest związane z kierunkiem i siłą wiatru, który przesuwa powierzchniowy zakwit nawet w ciągu kilku godzin. Z uwagi na trudność przewidzenia występowania sinic w danym kąpielisku i ich przemieszczanie, warto śledzić informacje dotyczące zakwitów np. publikowane przez sanepid lub lokalne kanały informacyjne.

Kąpieliska o wysokim stopniu skażenia są zamykane, co zmniejsza ryzyko zatrucia. Bezwzględnie należy przestrzegać tych zakazów i warto sprawdzić tę informację wcześniej.

Powiązane tematy 

Dlaczego kąpiel w fontannie miejskiej może być niebezpieczna?

Bezpieczna kąpiel latem