Różeniec górski. Delikatny jak róża, twardy jak skała

Różeniec ma długą historię zastosowania leczniczego. Jako pierwszy jego właściwości opisał grecki lekarz Dioskurides w 77 roku n.e. Przez wieki korzeń ten stosowany był w tradycyjnej medycynie ludowej, głównie w Rosji i Skandynawii. Wikingowie powszechnie wykorzystywali go dla zwiększania siły fizycznej i wytrzymałości. Cesarzowie Chin z kolei wysyłali na Syberię specjalne ekspedycje w celu pozyskiwania „złotego korzenia”, uznawanego przez nich za surowiec o cudownych właściwościach leczniczych. Niemieccy naukowcy opisywali jego zalety w leczeniu bólu, szkorbutu, hemoroidów oraz doceniali działanie pobudzające i przeciwzapalne. Dopiero w 1961 roku rosyjski botanik G.W. Kryłow poprowadził ekspedycję do cedrowej tajgi gór Ałtaj w południowej Syberii, gdzie zlokalizował i zidentyfikował „złoty korzeń” jako różeniec górski.

Różeniec jako roślina lecznicza

Surowcem leczniczym jest kłącze z korzeniami. Obecnie stosuje się wyłącznie ekstrakty standaryzowane na salidrozyd i rozawiny z minimalną zawartością rozawin (3%) i salidrozydu (0,8-1%).

Substancje aktywne różeńca

Badania fitochemii korzenia różeńca górskiego wykazały w nim obecność aż sześciu odrębnych grup związków chemicznych. Specyficzne dla gatunku Rhodiola rosea są tzw. rozawiny (pochodne alkoholu cynamonowego): rozawina, rozyna i rozaryna. Druga bardzo ważna grupa związków to pochodne fenyloetanolu – przede wszystkim salidrozyd (rodiolozyd). Zawiera także flawonoidy, monoterpeny, trójterpeny oraz kwasy fenolowe.

Ważne właściwości i zastosowanie różeńca

Z licznych badań farmakologicznych, fitochemicznych i klinicznych surowca wynika, że ekstrakty z różeńca wykazują korzystne działanie w stanach zmęczenia i stresu, zwiększając koncentrację i percepcję. Posiadają one właściwości przeciwstresowe, zmniejszające zniszczenia spowodowane hypoksją (niedotlenieniem), przeciwutleniające, poprawiające funkcje seksualne, przeciwnowotworowe i immunostymulujące oraz wzmagające sprawność fizyczną.

Adaptogenny wpływ różeńca na organizm

Różeniec sklasyfikowano jako tzw. adaptogen. Adaptogeny to surowce roślinne zwiększające odporność na stres spowodowany czynnikami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi. Adaptogenny wpływ na organizm oznacza jednoczesny brak oddziaływania na jego normalne, prawidłowe funkcjonowanie. U osoby w pełni zdrowej i zaadaptowanej do stresu adaptogen wywoła jedynie minimalny pozytywny efekt. Pełnia jego działania ujawni się dopiero u osoby o obniżonej zdolności adaptacyjnej. Dotychczas jako klasyczny surowiec o właściwościach adaptogennych wymieniano korzeń żeń-szenia, zwiększający koncentrację i wzmagający sprawność fizyczną.

Różeniec w apteczce

W lecznictwie stosuje się zazwyczaj dawki wynoszące 200-600 mg ekstraktu na dobę. Ze względu na właściwości pobudzające, ekstrakty z surowca zaleca się zażywać w porze porannej, a kurację rozpoczynać od niskich dawek, stopniowo je zwiększając. Preparaty z różeńca docenią nie tylko osoby zestresowane i zmęczone, ale także sportowcy dbający o wydolność fizyczną organizmu, jak również osoby intensywnie uczące się i wykonujące duży wysiłek intelektualny.

Działania niepożądane różeńca i przeciwwskazania

Ekstrakt Rhodiola rosea charakteryzuje się bardzo niską toksycznością. Wśród efektów ubocznych jego preparatów należy wymienić odczuwanie stanów lękowych u osób ze skłonnością do niepokoju oraz uczucie pobudzenia. Jakkolwiek nie wykazano interakcji z innymi lekami, nie zaleca się zażywania rożeńca łącznie z psychostymulantami. Ponadto nie powinien być stosowany w czasie ciąży i podczas karmienia piersią.

„Twój Farmaceuta” nr 3, styczeń/luty 2016