Nadpotliwość - objawy, przyczyny i leczenie

Nadpotliwość objawy

Nadpotliwość jest definiowana jako nadmierne pocenie się w stosunku do potrzeby utrzymania optymalnej temperatury ciała. Epizody nadmiernej potliwości występują co najmniej raz w tygodniu bez wyraźnego powodu i zaburzają relacje międzyludzkie lub codzienne czynności.

Nadmierna potliwość może objawiać się: 

• lepkimi, wilgotnymi lub mokrymi dłońmi, uniemożliwiającymi np. utrzymanie długopisu,
• lepkimi, wilgotnymi lub mokrymi podeszwami stóp,
• częstym pocenie się,
• zauważalną potliwością, pot przesiąka przez ubranie.

Osoby cierpiące na nadmierną potliwość mogą mieć również problemy skórne, takie jak infekcje grzybicze lub bakteryjne. Ponadto może dojść do maceracji skóry, pojawienia się odczynów alergicznych spowodowanych nadmierną higieną i związanych z nadużywaniem środków odświeżających.

Osoby z nadpotliwością niechętnie nawiązują kontakt fizyczny. Są społecznie wycofane, czasem cierpią na depresję.

Nadpotliwość przyczyny

Problemy z nadmierną potliwością zaczynają się zazwyczaj w okresie dojrzewania, ale mogą pojawić się również wcześniej. Z upływem czasu następuje poprawa, rzadziej obserwuje się je w wieku średnim, a u starszych osób – rzadko. 

Nadmierna potliwość lub nadpotliwość to częste zaburzenie polegające na nadczynności gruczołów potowych odpowiedzialnych za regulację temperatury ciała. Stają się one zbyt aktywne nawet wtedy, gdy nie wymaga tego termoregulacja.

Ich czynność nasilają stres, lęk lub nerwowość. Dotychczas nie poznano przyczyny nadmiernej aktywności gruczołów potowych.

Przypuszcza się, że nadmierne wydzielanie potu może wynikać z nadaktywności ośrodkowego układu nerwowego, powodującego wzmożoną stymulację gruczołów potowych do wydzielania potu.

Nadmierne pocenie pierwotne

W przypadku nadpotliwości zazwyczaj mamy do czynienia z tzw. nadmiernym poceniem pierwotnym (najczęściej nadpotliwością ograniczoną/ogniskową), czyli miejscowej, bez konkretnej przyczyny chorobowej. Pocenie dotyczy wówczas jednej lub kilku określonych części ciała (głównie dłoni i/lub podeszw i okolic pod pachami; w tych trzech miejscach gruczoły potowe są rozmieszczone najgęściej).

Wtórna nadmierna potliwość

Inny rodzaj nadpotliwości, tzw. wtórna nadmierna potliwość, występuje rzadziej i dotyczy częściej całego ciała (tzw. uogólniona potliwość). Jest ona związana ze współistnieniem innych chorób. Są to m.in.:

• przewlekłe infekcje (gruźlica, bruceloza – towarzyszą im charakterystyczne nocne poty) - 
• choroby endokrynologiczne (cukrzyca, nadczynność tarczycy, hipoglikemia),
• choroby nowotworowe,
• zaburzenia neurologiczne i psychiczne,
• zatrucia,
• obturacyjny bezdech senny,
• choroby serca,
• nadużywanie alkoholu,
• stosowanie innych używek,
• ciąża,
• otyłość.

Silne pocenie się może też być związane z menopauzą i towarzyszącymi jej uderzeniami gorąca. Mogą je powodować niektóre leki.

Czy nadmierne pocenie się może być oznaką choroby?

Nadmierne pocenie nie zawsze świadczy o chorobie. Należy jednak natychmiast zwrócić się do lekarza, jeśli:

• silnemu poceniu się towarzyszą zawroty głowy, ból w klatce piersiowej lub nudności,
• pocenie się zakłóca codzienne czynności,
• pot pojawia się na całym ciele,
• pojawia się pocenie asymetrycznie, na przykład tylko pod jedna pachą,
• nadmierna potliwość powoduje problemy emocjonalne lub społeczne,
• nagle zaczynamy się pocić bardziej niż zwykle,
• występują nocne poty bez widocznego powodu.

Dlaczego się pocimy?

Na powierzchni całej skóry człowieka występuje około 3–4 milionów gruczołów potowych. Biorą one udział w termoregulacji oraz w usuwaniu z organizmu szkodliwych produktów przemiany materii. Na aktywność gruczołów potowych wpływa układ nerwowy.

Może on nasilać lub hamować pocenie się. Wydzielanie potu to naturalny proces fizjologiczny. Podczas wysiłku fizycznego czy upału utrata wody przez pocenie wzrasta, co chłodzi ciało i zapobiega jego przegrzewaniu. System nerwowy automatycznie pobudza gruczoły potowe, gdy temperatura ciała wzrasta np. w czasie choroby przebiegającej z gorączką. 

Pocenie się, zwłaszcza na dłoniach, jest też zjawiskiem normalnym, gdy jesteśmy zdenerwowani. Ludzie, którzy cierpią na nadmierną potliwość (hiperhydrozę), pocą się jednak niezależnie od temperatury otoczenia czy sytuacji, chociaż wykazuje ona również związek z bodźcami emocjonalnymi.   

Jest to pocenie symetryczne, ograniczone do niektórych części ciała, dotyczy ono najczęściej wybranych okolic ciała i obejmuje dłonie, stopy i pachy oraz twarz. Niekiedy jednak mamy do czynienia z uogólnionym nadmiernym poceniem się, dotyczącym całej skóry.

Najczęściej jest ono związane z chorobami ogólnoustrojowymi i przyjmowanymi lekami. Bardzo rzadko, głównie u dzieci, występuje ziarnistość czerwona nosa, choroba objawiająca się m.in. nadpotliwością w obrębie nosa.

U niektórych osób nadmierne pocenie pojawia się po spożyciu zbyt gorących lub zbyt ostrych potraw. Jest to tzw. nadmierne pocenie smakowe, dotyczy czoła, nosa lub karku. Nadmierne pocenie się, niezależnie od postaci, wpływa neagtywnie na codzienne życie i pracę zawodową osób nim dotkniętych.

Nadpotliwość leczenie

Leczenie zależy od typu nadpotliwości, dlatego przed przystąpieniem do leczenia nadpotliwości należy określić jej przyczynę. Przede wszystkim trzeba wykluczyć choroby ogólnoustrojowe, które mogą być jej powodem.

Nadmierne pocenie uogólnione może być objawem poważnych schorzeń lub następstwem przyjmowania niektórych leków. Natomiast nadpotliwość umiejscowiona może świadczyć o uszkodzeniu nerwów.

Lekarze w procesie diagnozy wykorzystują często czterostopniową skalą HDSS (ang. Hyperhidrosis Disease Severity Scale), która pozwala określić dolegliwości pacjenta związane z nadmierną potliwością.

Jeśli nie można znaleźć wyraźnej przyczyny, leczenie koncentruje się na kontrolowaniu nadmiernej potliwości. Dzieli się je na miejscowe, ogólne i zabiegowe.

Leczenie miejscowe rozpoczyna się od preparatów aplikowanych na skórę (płyny, maści, kremy dermatologiczne). W terapii ogólnej stosuje się głównie leki antycholinergiczne. Dopiero nieskuteczność tego typu terapii jest wskazaniem do zastosowania bardziej zaawansowanych metod leczenia, takich jak podanie toksyny botulinowej, jonoforezy, laseroterapii, mikrofal i ultradźwięków.

W ciężkich przypadkach można zastosować leczenie operacyjne – sympatektomię lub chirurgiczne usunięcie gruczołów potowych.

Przed rozpoczęciem leczenia nadpotliwości miejscowej niektórzy lekarze wykorzystują tzw. test Minora, czyli próbę jodowo-skrobiową. Określa się w niej miejsca skóry, w których obserwuje się nadmierną produkcję potu. Obszar ten zabarwia się na kolor brunatno-fioletowy. 

W leczeniu nadmiernego pocenia stosuje się:

• Preparaty miejscowe – dezodoranty i antyperspiranty zawierające sole glinu, 2 proc. glikopirolan i roztwory kwasu taninowego, kwas borny, glutaraldehyd (rzadko ze względu na działania niepożądane). Tak zwane blokery potu zawierają chlorek glinu i hamują wydzielanie potu (blokują, czopują, gruczoły potowe).
  Używanie antyperspirantów jest bezpieczne, stosowane w nadmiarze mogą jednak powodować podrażnienia.
  Preparaty z chlorkiem glinu powinny być stosowane tylko na noc i wyłącznie do momentu osiągnięcia zahamowania pocenia. Dezodoranty neutralizują zapach potu, nie ograniczają niestety jego ilości. W skład dezodorantów wchodzą przede wszystkim substancje działające przeciwbakteryjnie.
• Leki przeciwcholinergiczne – leki blokujące nerwy, ograniczają wydzielanie potu, ale powodują wiele działań niepożądanych i z tego powodu obecnie są stosowane bardzo rzadko. Ze względu na duże ryzyko wystąpienia działań niepożądanych nie są zalecane w leczeniu nadmiernego pocenia u dzieci.
• Ostrzykiwanie dłoni, stóp, dołów pachowych toksyną botulinową – zabieg ten jest najskuteczniejszą metodą terapii małoinwazyjnej. Po wstrzyknięciu niewielkiej dawki botuliny następuje blokada nerwów aktywujących gruczoły potowe. Zahamowanie wydzielania potu obserwuje się przez 4–12 miesięcy od zabiegu. Zabiegi trzeba jednak powtarzać, gdyż nie jest możliwe zahamowanie wydzielania potu na zawsze. 
• Sympatektomia – zniszczenie nerwowych zwojów współczulnych lub przecięcie włókien, które unerwiają gruczoły potowe w danej okolicy ciała, najczęściej nerwów pobudzających gruczoły potowe dłoni. Ze względu na działania niepożądane zalecana tylko w szczególnych i ciężkich przypadkach, gdy inne metody okazały się nieskuteczne. Niestety w wielu przypadkach po tym zabiegu obserwuje się nadmierne pocenie się w innych obszarach ciała (pocenie wyrównawcze, kompensacyjne).
• Usunięcie chirurgiczne gruczołów potowych lub liposukcja pocącej się okolicy (polega na niszczeniu gruczołów przez światło lasera i usunięciu ich wraz z podskórną tkanką tłuszczową dołów pachowych) – zalecane tylko wtedy, gdy zawiodły metody zachowawcze.
• Terapia mikrofalami – uszkadzanie gruczołów potowych przez mikrofale, co powoduje stałe zahamowanie wydzielania potu. Zabiegi obejmują dwie sesje, w odstępie trzech miesięcy.
• Jonoforeza – zabieg porażenia kanałów jonowych w gruczołach potowych z użyciem prądu, stosowany na dłonie i stopy. Terapię trzeba powtarzać. Polega na zanurzeniu rąk lub stóp w wodzie, przez którą przepuszcza się pulsujący prąd stały.

Nadpotliwość a łagodzenie objawów

Niektóre zmiany w codziennym życiu mogą pomóc w złagodzeniu objawów: 

• Wkładki przeciwpotowe pod pachy – podkładki noszone pod pachą, chroniące ubranie przed potem.
• Odpowiednia, częsta higiena ciała.
• Częste zmienianie ubrań i butów.
• Wybór odpowiedniej odzieży, luźnej, najlepiej wykonanej z surowców naturalnych.
• Odpowiednie obuwie, najlepiej skórzane.

Jeśli nadmierne pocenie się nie jest leczone, może prowadzić do komplikacji. 

Mogą to być:

• infekcje paznokci,
• brodawki (wywołane przez HPV– wirus brodawczaka ludzkiego),
• infekcje bakteryjne,
• wysypka skórna powstająca w wyniku zablokowania przewodów potowych,
• zaburzenia pewności siebie, relacji z innymi osobami,
• kłopoty w pracy,
• depresja. 

Nadpotliwość to przewlekłe zaburzenie charakteryzujące się nieoczekiwanym i nadmiernym wydzielaniem potu. Może prowadzić do problemów emocjonalnych i społecznych, powodować dysfunkcję psychiczną i negatywnie wpływać na aktywność zawodową i jakość codziennego życia. Osoby cierpiące na nadpotliwość rzadko zgłaszają problem lekarzowi i nie zdają sobie sprawy, że nadmierne pocenie można leczyć.

Źródła:

https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/168862,nadmierne-wydzielanie-potu-hyperhidrosis

Sazanów-Lubelski, B.Sylwia Bergler-Czop, P. Barasińska, N. Noga, Nadpotliwość – patogeneza i metody leczenia, Przegląd Dermatologiczny, 4/2018, vol. 105.

https://www.webmd.com/skin-problems-and-treatments/hyperhidrosis2#1

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/hyperhidrosis/diagnosis-treatment/drc-20367173

https://emedicine.medscape.com/article/1073359-overview

https://www.nhs.uk/conditions/excessive-sweating-hyperhidrosis/

https://www.sweathelp.org/home/types-of-hyperhidrosis.html

Dowiedz się więcej

Ocena subiektywnej skuteczności leczenia nadpotliwości kończyn górnych z zastosowaniem różnych metod

https://search.proquest.com/openview/4670b94da47677b905bf55417b0b8c68/1?pq-origsite=gscholar&cbl=1286337

Leczenie chirurgiczne nadmiernej potliwości kończyn górnych – implikacje dla pielęgniarstwa

http://www.czytelniamedyczna.pl/5646,leczenie-chirurgiczne-nadmiernej-potliwosci-konczyn-gornych-implikacje-dla-piel.html

Pleuroskopowa sympatektomia piersiowa w leczeniu nadpotliwości pierwotnej dłoni. Opis przypadku

https://web.a.ebscohost.com/abstract?