Medicover
Rodzaje nadczynności tarczycy
Nadczynność tarczycy można podzielić na:
- jawną – nadmiar hormonów tarczycowych objawia się zarówno w badaniach laboratoryjnych, jak i w samopoczuciu chorego,
- subkliniczną – poziom hormonów tarczycy jest prawidłowy, ale stężenie TSH (hormonu przysadki, który pobudza produkcję i wydzielanie hormonów tarczycy) jest zmniejszone. Subkliniczna nadczynność tarczycy nie powoduje objawów lub są one mało wyraźne.
Przyczyny nadczynność tarczycy
Najczęstszymi przyczynami nadczynności tarczycy w Polsce są:
- choroba Gravesa-Basedowa – jest to choroba o podłożu autoimmunologicznym1, w której własne przeciwciała organizmu pobudzają tarczycę do produkcji hormonów,
- wole guzkowe toksyczne – powstają w wyniku niedoboru jodu; w Polsce jest to częsta przyczyna nadczynności, ponieważ w latach 80. XX wieku taki niedobór dotyczył Polaków.
Inne, rzadsze przyczyny nadczynności tarczycy, to:
- podostre zapalenie tarczycy – spowodowane przebytą infekcją wirusową,
- poporodowe zapalenie tarczycy,
- nadmiar βhCG – jest to ten sam hormon, który pojawia się u kobiet we wczesnej ciąży i to jego stężenie jest badane w testach ciążowych. Jego największe stężenie można stwierdzić pod koniec I trymestru ciąży, następnie stężenie to zmniejsza się. Ubocznym działaniem tego hormonu może być pobudzanie tarczycy do zwiększonej produkcji hormonów, czyli do nadczynności. Stan ten nazywany jest tyreotoksykozą ciężarnych i zazwyczaj ma łagodny i przemijający charakter – nadczynność ustępuje w II trymestrze, wraz ze zmniejszaniem się stężenia hCG,
- gruczolak przysadki – powoduje zwiększone wydzielanie TSH, które pobudza tarczycę do zwiększonej pracy,
- przedawkowanie hormonów tarczycy, przyjmowanych np. w niedoczynności tarczycy lub chorobie Hashimoto.
| Przeczytaj także: Guzki tarczycy – objawy, leczenie. Czy guzki tarczycy są groźne? |
Objawy nadczynności tarczycy
Objawy nadczynności tarczycy wynikają głównie z przyspieszenia pracy organizmu.
- chudnięcie, nawet przy zwiększonym apetycie,
- uczucie gorąca,
- zwiększona potliwość,
- drażliwość, nerwowość, niepokój, lęk,
- bezsenność,
- trudności w skupieniu uwagi,
- drżenia rąk, języka lub gałek ocznych,
- częstsze oddawanie stolca, a nawet biegunki,
- przyspieszenie czynności serca, kołatanie serca,
- duszność,
- osłabienie siły mięśniowej,
- wypadanie włosów,
- objawy typowe dla choroby Gravesa-Basedowa: wytrzeszcz oczu, podwójne widzenie, obrzęk i zaczerwienienie powiek lub spojówek,
- u kobiet - zaburzenia miesiączkowania (rzadkie miesiączki lub brak miesiączki),
- u mężczyzn – osłabienie libido i czasami zaburzenia wzwodu.
U osób starszych objawy nadczynności tarczycy mogą być mało wyraźne i często jest to osłabienie oraz zaburzenia rytmu serca.
Badania na nadczynność tarczycy
Nadczynność tarczycy najłatwiej zdiagnozować za pomocą badania stężenia TSH we krwi. O nadczynności tarczycy świadczy wynik, który przekracza dolną granicę normy.
Normy mogą się trochę różnić, w zależności od użytego odczynnika i aparatu, na którym pracuje laboratorium. Gdy uzyskany wynik będzie nieprawidłowy, to konieczne jest zbadanie poziomu stężenia wolnych hormonów tarczycy – FT4.
Nadczynność tarczycy diagnozowana jest, gdy stężenie TSH jest obniżone, a stężenie FT4 podwyższone. Jeżeli stężenie TSH jest obniżone, a stężenie FT4 jest w normie to wskazuje na subkliniczną nadczynność tarczycy.
Po rozpoznaniu nadczynności tarczycy lekarz może zlecić dodatkowe badania, które mają na celu pomóc mu znaleźć przyczynę choroby. Te badania to:
- USG tarczycy
- badanie poziomu przeciwciał przeciwtarczycowych w surowicy, szczególnie przeciwciał przeciwko receptorowi TSH (anty TPO)
- morfologia
- lipidogram
Leczenie nadczynności tarczycy przebiega za pomocą trzech sposobów:
- farmakologiczne,
- jodem promieniotwórczym – stosowane głównie w chorobie Gravesa-Basedowa oraz wolu guzkowym toksycznym,
- operacyjne – głównie przy podejrzeniu złośliwego nowotworu towarzyszącego nadczynności.
Każda z tych metod ma swoje wady i zalety oraz stosowana jest w określonych przyczynach nadczynności. Lekarz dobiera odpowiednia metodę leczenia, biorąc pod uwagę stopień nasilenia choroby, wiek chorego oraz inne choroby, na które pacjent choruje.
Skuteczność leczenia nadczynności tarczycy zależy od regularnego przyjmowania leków oraz stosowania się do zaleceń lekarza.
Rokowanie i powikłania nadczynności tarczycy
Wczesne rozpoznanie i prawidłowe leczenie sprawia, że nadczynność tarczycy nie prowadzi do pogorszenia jakości życia. Jedynie nierozpoznana choroba lub przerwane leczenie negatywnie odbijają się na życiu chorego i mogą prowadzić do powikłań – np. udaru mózgu, zawału serca, migotania przedsionków, złamań kości czy przełomu tarczycowego.
Ważne, aby po zakończonym leczeniu chory pozostawał pod okresową kontrolą endokrynologa, ponieważ nadczynność tarczycy może powracać.
Przełom tarczycowy to najpoważniejsze powikłanie nieleczonej lub źle leczonej nadczynności tarczycy. Jest to stan nagłego i gwałtownego zaburzenia prac organizmu, który nieleczony może prowadzić do śmierci.
Objawami zwiastującymi przełom tarczycowy są m.in.
- bezsenność, czasem połączona z halucynacjami,
- drżenie mięśni (np. drżenie rąk),
- gorączka,
- nudności i wymioty.
Przy pełnoobjawowym przełomie tarczycowym pojawiają się:
- znaczne przyspieszenie czynności serca (tachykardia2),
- nudności i wymioty,
- biegunka,
- ból brzucha,
- gorączka powyżej 38-40⁰C,
- wzmożona potliwość prowadząca do odwodnienia,
- pobudzenie lub apatia i wzmożona senność.
W 30-50 proc. przypadków przełom tarczycowy prowadzi do śmierci, dlatego bardzo ważne jest jak najszybsze rozpoczęcie leczenia. Powinno być ono prowadzone w szpitalu, na oddziale intensywnej terapii i polega m.in. na podawaniu leków przeciwtarczycowych.
Najlepszym sposobem na uniknięcie powikłań jest regularne przyjmowanie leków oraz stosowanie się do innych zaleceń lekarza.
Nadczynność tarczycy u kobiet w ciąży
U kobiet ciężarnych nadczynność tarczycy może zwiększać ryzyko poronienia i porodu przedwczesnego oraz wystąpienia przełomu tarczycowego podczas porodu.
Ponadto nadczynność tarczycy spowodowana chorobą Gravesa-Basedowa może spowodować przejściową nadczynność tarczycy u noworodka.
Zapobieganie nadczynności tarczycy
Zapobiegać niektórym przypadkom nadczynności tarczycy można przyjmując odpowiednią ilość jodu lub rzucając palenie.
Nie znamy jednak sposobów na uniknięcie chorób autoimmunologicznych, które również mogą powodować nadczynność tarczycy, takich jak choroba Gravesa-Basedowa.
1 Tachykardia – inaczej nazywana częstoskurczem. Jest to przyspieszenie akcji serca powyżej 100 uderzeń na minutę.
2 Choroba autoimmunologiczna – choroba, w której układ odpornościowy organizmu nieprawidłowo identyfikuje własne komórki jako obce i w ramach obrony, wytwarza przeciwciała uszkadzające własne komórki.
Źródła:
„Interna Szczeklika 2015” Andrzej Szczeklik, Piotr Gajewski; Kraków 2015 r.; wyd.7
„Nadczynność tarczycy” P. Miśkiewicz, T. Bednarczuk
http://www.mp.pl/pacjent/choroby/78398,nadczynnosc-tarczycy
„Nadczynność tarczycy w ciąży” P. Miśkiewicz, T. Bednarczuk
http://www.mp.pl/pacjent/choroby/78383,nadczynnosc-tarczycy-w-ciazy
„Postępowanie w chorobach tarczycy u kobiet w ciąży” Endokrynologia Polska, tom 62, numer 4/2011
„Interpretacja wyników badań czynności tarczycy w codziennej praktyce lekarskiej” prof. M. Ruchała; Medycyna po dyplomie; luty 2013Dowiedz się więcej
Jakie hormony produkuje tarczyca?
Charakterystyczny dla nadczynności tarczycy jest wysoki poziom globuliny wiążącej hormony płciowe, czyli SHBG. Więcej o badaniu>>
Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania. |
