Meningokoki - bakteria zagrażająca życiu

Meningokoki rozprzestrzeniają się między ludźmi drogą kropelkową oraz przez kontakt bezpośredni - w kropelkach śliny, kiedy zarażony kicha, kaszle lub całuje inną osobę. Wywołują jedną z najgroźniejszych chorób zakaźnych – inwazyjną chorobę meningokokową. Jej przebieg bywa tak piorunujący, że może zabić nawet w kilka godzin. Co dziesiąta osoba zarażona meningokokami ma trwałe powikłania wywołane tymi bakteriami.
Czy meningokoki są niebezpieczne dla zdrowia dziecka?

Na zakażenie meningokokami narażeni są wszyscy, niezależnie od płci czy wieku. Jednak najczęściej chorują dzieci w pierwszym roku życia. Duża liczba przypadków choroby występuje też u dzieci w wieku do pięciu lat i u młodzieży między 15. a 19. rokiem życia.

Niechorujący nosiciele meningokoków

U niektórych osób meningokoki kolonizują nos i gardło, nie powodując u nich żadnych objawów. Mówimy wtedy o bezobjawowym nosicielstwie. Takimi nosicielami meningokoków jest od 10 do 25% osób, choć w środowiskach zamkniętych, jak internaty, koszary czy więzienia, ich odsetek może sięgać nawet od 40 do 80%.

Nosicielstwo może utrzymywać się przez wiele miesięcy. Nosiciel - choć sam nie przejawia objawów zakażenia - może zarażać innych, u których choroba się rozwinie w postać inwazyjnej choroby meningokokowej. W przypadku spadku odporności nosiciela możliwe jest, że bakterie przełamują barierę śluzówki i w konsekwencji wywołują chorobę u nosiciela. Przenoszenie meningokoków odbywa się drogą kropelkową, najczęściej podczas kaszlu lub kichania, a także przez kontakt bezpośredni, np. podczas głębokiego pocałunku. Zarazić można się także, pijąc z tej samej butelki czy jedząc jedną potrawę tymi samymi sztućcami. Dlatego należy  uczyć dzieci, by nie dzieliły się z innymi  napojem, kęsem drożdżówki czy jabłka.

Rodzaje meningokoków

Meningokoki to bakterie – dwoinki zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Nie są jednakowe. Pięć ich rodzajów nazwanych A, B, C, Y i  W-135 jest niebezpiecznych dla człowieka. W Polsce najczęściej inwazyjną chorobę meningokokową wywołują serotypy  B i C.

U niemowląt i małych dzieci nawet ponad 70% przypadków zachorowań wywołują meningokoki z grupy B, a u osób w wieku od czterech do dwudziestu czterech lat z grupy C.

Bakterie te powodują zwykle zachorowania sporadyczne (pojedyńcze), ale zdarzają się również epidemie. Dotyczą zazwyczaj środowisk zamkniętych, np. przedszkoli, szkół, akademików, domów opieki.

Meningokoki są najczęściej przyczyną zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub sepsy (posocznicy), określanymi wspólnie mianem inwazyjnej choroby meningokokowej. Mogą również wywoływać, chociaż rzadziej, zapalenie płuc, ucha środkowego, osierdzia, wsierdzia, stawów i inne choroby.

Objawy choroby meningokokowej - trudna diagnoza 

Inwazyjna choroba meningokokowa stanowi bezpośrednie zagrożenie zdrowia i życia. Dlatego osoba z podejrzeniem takiego zakażenia powinna natychmiast trafić do szpitala. Z uwagi na niecharakterystyczne objawy w początkowych stadiach rozwoju, choroba jest trudna do zdiagnozowania.  

Okres wylęgania wynosi od 2 do 10 dni, przeciętnie 3-4 dni. Niekiedy jednak może rozwijać się szybko i mieć bardzo ciężki przebieg.

Choroba meningokokowa - objawy

Pierwsze objawy choroby meningokokowej przypominają przeziębienie. Do najczęstszych symptomów należą: 

  • senność, ospałość,
  • wysoka gorączka,
  • ból głowy,
  • bóle stawowe i mięśniowe.  

Objawy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych 

Jeśli dojdzie do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, wówczas chory odczuwa silny ból głowy, sztywność karku i światłowstręt, poza tym wymiotuje i może mieć też drgawki.

Meningokoki: wysypka

Charakterystyczną cechą rozwijającej się inwazyjnej choroby meningokokowej są krwawe wybroczyny. Na skórze chorego pojawia się wysypka, która nie blednie pod wpływem nacisku. Aby sprawdzić czy zmiany reagują na nacisk można do skóry chorego przyłożyć np. przezroczyste naczynie – tzw. test szklanki. Zmiany, które nie bledną pod wpływem ucisku są alarmujące.  

Śmiertelna sepsa i inne powikłania po meningokokach

Sepsa meningokokowa może prowadzić do zgonu. Śmiertelność związana z zakażeniami meningokokami wynosi około 10%, ale w przypadkach przebiegających pod postacią sepsy jest bardzo wysoka i sięga od 20% do nawet 70%. Poza tym w sepsie meningokokowej aż połowa zgonów następuje w pierwszej dobie od momentu pojawienia się objawów.

U części osób, które przebyły zakażenie meningokokowe, pozostają trwałe konsekwencje: różnego stopnia niedosłuch czy uszkodzenia mózgu, padaczka, amputacje palców lub części kończyn, ubytki skóry i tkanki podskórnej wymagające przeszczepów oraz zaburzenia emocjonalne.

Szczepionka chroni przed menigokokami

Co roku na świecie odnotowuje się około 1,2 mln przypadków tej choroby, z których 135 000 prowadzi do zgonu. Wprowadzenie w wielu krajach szczepień przeciw meningokokom zmniejszyło liczbę zachorowań i zgonów wywołanych zakażeniem meningokoowym.

W Polsce w 2015 roku zarejestrowano 220 zachorowań. Wszystkie wymagały hospitalizacji. Można się przed nimi ustrzec poprzez szczepienia, które warto rozpocząć już po drugim miesiącu życia dziecka.

Dla kogo szczepienia przeciwko meningokokom

Zaleca się je dzieciom chodzącym do żłobka, przedszkola, szkoły, wyjeżdżającym na kolonie, młodzieży, szczególnie mieszkającej w internacie, akademiku lub koszarach oraz uczniom udającym się na studia za granicę, np. do USA. Zaszczepić się powinni także wszyscy z usuniętą śledzioną lub zaburzeniami jej funkcjonowania oraz z poważnymi zaburzeniami układu odpornościowego.

Szczepić powinni się podróżujący na tereny występowania zakażeń meningokokowych oraz wyjeżdżąjący do Arabii Saudyjskiej.

Jaka szczepionka przeciwko meningokokom

Dzieciom do pierwszego roku życia najlepiej podać szczepionkę przeciw meningokokom serogrupy B, a następnie doszczepić je przeciw meningokokom C. Jeżeli planowane są podróże za granicę, zamiast szczepienia przeciw meningokokom serogrupy C, warto podać szczepionkę  o szerokim spektrum ochrony, chroniącą przeciw serotypom meningokoków – A, C, W135 oraz Y, które (poza C) rzadko są przyczyną zachorowań w Polsce, jednak występują w innych regionach świata. 

Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania.
Data dodania 08.11.2017
Data ostatniej aktualizacji 15.12.2023