Martwy ząb - objawy i leczenie martwego zęba

Ząb martwą strukturą? Nic bardziej mylnego! Martwy ząb to potoczna nazwa stanu, w którym wnętrze zęba jest wypełnione obumarłymi tkankami lub specjalnymi materiałami po leczeniu kanałowym. Czym się objawia martwy ząb i jak wygląda jego leczenie?
Martwy ząb

Twarde warstwy zewnętrzne umożliwiają prawidłowe pełnienie funkcji przez narząd żucia. Nie byłoby to możliwe do osiągnięcia, gdyby nie żywa tkanka znajdująca się wewnątrz komory oraz kanałów zęba, nazwana miazgą. Pełni ona rolę odżywczą, czuciową, obronną oraz odbudowującą. Martwy ząb, pozbawiony dobrodziejstw żywej miazgi, wykazuje się kruchością oraz delikatnością. Nie reaguje na bodźce bólowe oraz nie posiada właściwości regeneracyjnych. Jak wygląda leczenie martwego zęba?

Czym jest martwy ząb?

Martwy ząb pozbawiony jest żywej miazgi, która zanika z powodu martwicy lub leczenia kanałowego. W drugim przypadku to stomatolog usuwa zakażone masy z wnętrza komory oraz kanałów.

Pomimo ogromnych zdolności miazgi do regeneracji, kiedy bodźce uszkadzające przekroczą granicę właściwości obronnych tkanki, dochodzi do definitywnej śmierci komórek. Z tego powodu martwicę miazgi zalicza się pulpopatii nieodwracalnych.

Martwica może obejmować część lub całą miazgę danego zęba. Ze względu na to rozróżnienie, dzieli się martwicę miazgi na częściową i całkowitą.

W pierwszym przypadku, dochodzi do obumarcia pewnej puli komórek, natomiast pozostałe objęte są zazwyczaj zaawansowanym stanem zapalnym, ale wykazują żywotność. Częściowa martwica miazgi dotyczy zwykle tkanki wewnątrz komory zęba, a z upływam czasu może rozszerzać się na kanały korzeniowe, formując całkowitą martwicę miazgi. Poważną konsekwencją tego stanu jest rozprzestrzenianie się zapalenia i zakażenia na struktury okolicy okołowierzchołkowej.

Zgorzel zęba

Z pojęciem martwego zęba nierozerwalnie łączy się zjawisko zgorzeli zęba, również zaliczanej do pulpopatii nieodwracalnych. Kiedy komórki miazgi obumierają, tracą zdolności obronne. Organizm również nie potrafi sam poradzić sobie z usunięciem martwiczych mas, z uwagi na ich położenie wewnątrz twardych struktur zęba.

Warunki panujące w jamie ustnej sprawiają, że bakterie gnilne mają doskonałe środowisko do rozwoju. Uważa się, że martwa miazga pozostawiona bez interwencji lekarza, prędzej czy później ulegnie rozkładowi gnilnemu. Jest to o tyle niebezpieczne, że toksyczne substancje produkowane przez drobnoustroje, uszkadzają zdrowe struktury i prowadzą do szerzenia się infekcji.

Przeczytaj też: nieświeży oddech jako jeden z objawów zgorzela miazgi zęba >>

Jak powstaje martwy ząb?

Aby uznać ząb za martwy musi dojść do obumarcia komórek miazgi, u których nastąpiły uszkodzenia lub zaburzenia w dostawie niezbędnych składników pokarmowych oraz tlenu.

Martwica miazgi najczęściej ma swoje źródło w niewłaściwej higienie jamy ustnej. Szczotkowanie zębów co najmniej dwa razy na dobę, nitkowanie, płukanie jamy ustnej, regularne wizyty kontrolne w gabinecie stomatologicznym – te wszystkie działania mogą uchronić pacjenta przed rozwojem próchnicy. W przypadku nieprzestrzegania zasad higieny jamy ustnej, próchnicotwórcze bakterie są w stanie zasiedlić odkładającą się płytkę nazębną.

Drobnoustroje zaczynają produkować liczne substancje, które powodują demineralizację twardych struktur zęba, prowadząc do powstania ubytków próchnicowych. Dzięki wytworzonym przerwom w szkliwie i zębinie, bakterie dostają się do wnętrza komory. W odpowiedzi na wytwarzane przez chorobotwórcze drobnoustroje toksyny, organizm reaguje rozwojem stanu zapalnego. Infekcja miazgi znacznie osłabia jej mechanizmy obronne, co skutkuje powolnym obumieraniem komórek. Jeśli masy martwicze zostaną zasiedlone przez bakterie beztlenowe, rozpoczyna się proces gnicia, a zakażenie może przedostawać się do sąsiadujących struktur.

Zakażenie miazgi, prowadzące do martwego zęba, może pojawić się także w wyniku infekcji krwiopochodnej. Dzieje się tak w przypadku, gdy w organizmie występuje już jakiś narząd objęty infekcją. Bakterie przypływające wraz z krwią osiedlają się w miazdze i wywołują nowe ognisko zakażenia. Scenariusz taki może wydarzyć się w przypadku zapalenia płuc, zapalenia układu moczowego lub anginy, ale infekcję krwiopochodną miazgi zalicza się do rzadkich zjawisk.

Inną przyczyną martwicy miazgi jest uszkodzenie szypuły naczyniowo–nerwowej, wchodzącej do wnętrza zęba od strony okolicy okołowierzchołkowej. Najczęstszą przyczyną tego typu urazów są czynniki mechaniczne, działające z niewielką intensywnością, ale przez długi czas. Sytuacje, w których może dochodzić do zaburzeń w ukrwieniu miazgi, to:

  • nawykowe obgryzanie paznokci, długopisów, ołówków,
  • zbyt szybkie ustawianie zębów w czasie procedur ortodontycznych,
  • źle dopasowane protezy zębowe.

Martwy ząb objawy

Obecność oraz nasilenie objawów przy martwym zębie zależy od stopnia zaawansowania martwicy. Jeśli część miazgi, wraz z zakończeniami nerwowymi, pozostaje żywa, pacjent będzie odczuwał ból w trakcie spożywania gorących posiłków. Aby lepiej określić faktyczny stan tkanek wewnątrz zęba, stomatolog może posłużyć się różnymi testami. Badanie żywotności odbywa się przez:

  • zgłębnikowanie,
  • użycie chlorku etylu,
  • test z pulpometrem,
  • rozgrzaną gutaperkę.

Te czynniki drażnią funkcjonujące zakończenia czuciowe, które wysyłają do ośrodkowego układu nerwowego impulsy bólowe.

W przypadku martwicy całkowitej chory nie odczuwa bólu, z powodu zniszczenia receptorów. Często zwraca uwagę na ciemniejszą barwę zęba oraz zmatowienie szkliwa. W badaniu stomatologicznym lekarz zauważa przyczyny, mogące doprowadzić do powstania martwego zęba – ubytki próchnicowe, rozległe wypełnienia, urazy mechaniczne. Przy podświetleniu zęba na czarnym tle wyłania się obraz zarysowanej na ciemno komory.

Granica między martwicą a zgorzelą jest bardzo płynna i często nieuchwytna, ale bardzo ważna z punktu widzenia rozprzestrzeniania się stanu zapalnego oraz zakażenia na sąsiadujące tkanki. Aby się o tym przekonać, stomatolog wykonuje testy opukiwania zęba i obmacywania okolicy okołowierzchołkowej. Gdy infekcja pozostaje ograniczona do komory zęba, badanie nie wywołuje przykrych dolegliwości ze strony tkanek otaczających. Zapalenie okolicy wierzchołka korzeni będzie się objawiało bólem w trakcie przeprowadzanych testów. W diagnostyce niezbędne wydaje się również wykonania zdjęć RTG zębów. Stanowią one ważną wskazówkę w ocenie rozległości stanu zapalnego i pomagają w zaplanowaniu dalszego leczenia.

W przypadku zgorzeli, pacjent zgłasza przykry zapach wydobywający się z ust oraz uczucie nieprzyjemnego posmaku.

Czy martwy ząb boli? Nie, nie daje dolegliwości bólowych.

Martwy ząb powikłania

Organizm bardzo słabo radzi sobie z zakażeniem miazgi przez to, że jest ona zamknięta w obrębie twardych struktur zęba. Martwe tkanki tej okolicy przy sprzyjających warunkach panujących w jamie ustnej, prawie zawsze ulegają rozpadowi gnilnemu. Pomimo że martwy ząb nie boli, zakażenie przedostaje się na sąsiadujące struktury, dając szereg poważnych powikłań.

Stan zapalny i infekcja przedostają się z martwej miazgi początkowo na okolicę okołowierzchołkową, formując ropień okołowierzchołkowy. Schorzenie to przechodzi przez kolejne etapy, dając następnie ropień podokostnowy oraz podśluzówkowy. Ból, obrzęk twarzy czy zaczerwienienie, choć dokuczliwe, nie są najgorszym skutkiem występowania tych chorób. Bakterie z okolicy jamy ustnej mają prosty dostęp do różnych struktur - nie tylko głowy, ale także odległych narządów.  Wysiew chorobotwórczych drobnoustrojów może być przyczyną ropni mózgu, śródpiersia, infekcyjnego zapalenia wsierdzia czy reaktywnego zapalenia stawów.

Uważa się również, że bakterie pochodzące z jamy ustnej mają swój udział w prowokowaniu rozwoju chorób autoimmunologicznych u osób z predyspozycjami. W skrajnych przypadkach drobnoustroje atakujące miazgę mogą być źródłem zagrażającej życiu posocznicy, czyli uogólnionej reakcji organizmu na zakażenie z wystąpieniem niewydolności wielonarządowej. Dlatego tak duży nacisk należy kłaść na postępowanie zgodne z zasadami właściwej higieny jamy ustnej oraz szybkie reagowanie na chore lub martwe zęby.

Wybielanie martwego zęba

Piękny uśmiech to nie tylko wartość estetyczna, ale również gwarant dobrego samopoczucia i pewności siebie. Nawet w przypadku takim, jak martwy ząb, wybielanie jest możliwe. Na szczęście leczenie kanałowe nie przeszkadza w realizacji marzenia o pięknym, hollywoodzkim uśmiechu.

Metody wybielania zębów dzieli się na zewnętrzne i wewnętrzne. Pierwszy typ stosowany jest w rozjaśnianiu zębów z żywą miazgą. Drugi natomiast poleca się po leczeniu kanałowym.

Wewnętrzne metody wybielania opierają się na podaniu do wnętrza komory środków wybielających, które mają za zadanie rozjaśnić ząb. Najpopularniejszym wybielaczem stosowanym przez stomatologów jest nadtlenek wodoru w wysokim stężeniu (perhydrol).

Zabieg wykonuje się po ówczesnej higienizacji oraz zabezpieczeniu okolicznych tkanek przed toksycznym działaniem środka wybielającego. Po wykonaniu dostępu przez koronę, lekarz oczyszcza komorę, pozostawia w jej wnętrzu wybielacz i tymczasowo zamyka ubytek. Po określonym czasie (zazwyczaj kilka dni; w zależności od użytego materiału) pacjent wraca na fotel, a stomatolog ocenia efekty działania. W razie potrzeby całą procedurę można powtórzyć. Ten sposób określa się mianem techniki stopniowego wybielania (walking bleach).

Można spotkać się także z techniką termokatalityczną, polecaną w przypadku trudnych do usunięcia przebarwień. Metoda ta jest szybka. Dzięki użyciu specjalnej lampy, która przyspiesza działanie wybielacza, pozwala cieszyć się efektami od razu po zabiegu.

Martwy ząb leczenie

W związku z potencjalnymi poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi, martwy ząb powinien zostać poddany terapii. Stomatolog w pierwszej kolejności zaproponuje leczenie kanałowe. W sytuacji, kiedy przeszkody mechaniczne (zwapnienia) lub specyficzne ułożenie korzeni uniemożliwiają endodoncie pracę, alternatywą pozostaje hemisekcja (usunięcie jednego z korzeni wraz z częścią korony), radisekcja (usunięcie jednego z korzeni) lub ekstrakcja (usuniecie całego zęba).

Leczenie kanałowe ma za zadanie pozbycie się martwej miazgi z komory oraz kanałów zęba wraz z bakteriami. Po opracowaniu ubytków próchnicowych oraz wykonaniu dojścia do wnętrza zęba stomatolog usuwa martwe masy z wnętrza korony, a następnie przechodzi do manipulacji na kanałach korzeniowych. W tym celu wykorzystuje cienkie pilniki i obficie płucze miejsce zabiegu antyseptycznymi środkami dla zabicia całej flory bakteryjnej. Ostatnim etapem leczenia kanałowego jest zamknięcie kanałów specjalistycznym materiałem (najczęściej gutaperką) oraz odbudowa korony zęba.

Miazga może być niecałkowicie martwa, więc cała procedura odbywa się w znieczuleniu miejscowym. Kiedy jego wykonanie okazuje się niemożliwe (np. w wyniku uczulenia na środki znieczulające lub zaburzenia krzepnięcia), leczenie kanałowe przeprowadza się z dewitacją (uśmierceniem) miazgi. Na pierwszej wizycie lekarz zakłada do wnętrza zęba substancje powodujące obumarcie tkanek. Zniszczenie zakończeń nerwowych skutkuje brakiem odczuwania bólu, dzięki czemu na kolejnej sesji stomatolog jest w stanie przeprowadzić leczenie kanałowe bez podawania znieczulenia, a pacjent nie odczuwa przykrych dolegliwości związanych z zabiegiem.

Co prawda martwy ząb po właściwie wykonanym leczeniu kanałowym nie boli, jednak pierwsze dni po zabiegu mogą upłynąć pod znakiem dokuczliwych dolegliwości. Spowodowane są one reakcją odczynową okolicznych tkanek na działania w okolicy przeprowadzonego zabiegu i szybko mijają. Jeśli ból zęba pojawia się po przerwie bez uczucia dyskomfortu, może to oznaczać rozwój infekcji oraz zapalenia. Dzieje się tak w wyniku:

  • niedokładnego usunięcia martwiczych mas,
  • przetrwania drobnoustrojów, pomimo stosowania specjalnych środków,
  • nieszczelnego wypełnienia kanałów.

W takim przypadku, najczęściej wiąże się to z potrzebą powtórnego leczenia kanałowego.

Martwy ząb podsumowanie

Martwy ząb to potoczna nazwa stanu, w którym wnętrze zęba jest wypełnione obumarłymi tkankami lub specjalnymi materiałami po leczeniu kanałowym. Jeśli martwicy uległy wszystkie komórki miazgi, pacjent nie odczuwa dolegliwości bólowych. Z powodu możliwości rozwoju poważnych powikłań, martwy ząb powinien być poddany terapii. Najczęściej wykonuje się leczenie kanałowe, a w przypadku przeciwwskazań – usuwa się fragment lub cały ząb. Najczęstszą przyczyną martwego zęba są bakterie próchnicowe, dlatego dbanie o higienę jamy ustnej oraz regularne wizyty kontrolne u stomatologa to podstawa zdrowego uśmiechu.

Bibliografia

  • Współczesna endodoncja w praktyce, Arabska-Przedpełska B., Pawlicka H. (red.), Łódź, 2012;
  • Jańczuk Z., Kaczmarek U., Lipski M.: Stomatologia zachowawcza z endodoncją. Zarys kliniczny. Warszawa, 2014.
Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania.
Data dodania 11.08.2020
Data ostatniej aktualizacji 09.11.2022