Listerioza, czyli choroba, która czai się w lodówkach – objawy i leczenie listeriozy

Co to jest listerioza?

Listerioza jest rzadką, ale bardzo poważną zakaźną chorobą wywoływaną przez Gram-dodatnie pałeczki Listeria monocytogenes. Bakterie te powszechnie występują w środowisku. Często nosicielami są zwierzęta, które jednak zakażenie przechodzą najczęściej bezobjawowo.

Człowiek zaraża się Listeria monocytogenes drogą pokarmową poprzez spożywanie zanieczyszczonych produktów. Ok. 10 proc. ludzi jest nosicielem tych bakterii.

Objawy listeriozy

Listerioza u osób zdrowych z prawidłową odpornością najczęściej przebiega bezobjawowo albo objawy mają niewielkie nasilenie.

Najczęstsze objawy mają charakter grypopodobny:

• gorączka,
• dreszcze,
• bóle mięśni,
• dolegliwości ze strony układu pokarmowego (biegunka, wymioty lub inne dolegliwości pokarmowe, które ustępują zwykle po 1-3 dniach).

Objawy listeriozy u dzieci, osób starszych i tych z obniżoną odpornością są znacznie bardziej nasilone:

• zaburzenia równowagi,
• światłowstręt,
• gorączka,
• przeczulica,
• uczucie splątania.

Czasem u pacjentów obserwuje się dolegliwości ze strony układu pokarmowego (biegunkę, nudności, wymioty) oraz ze strony układu nerwowego (zaburzenia równowagi, drgawki i inne).  

Jeśli bakteria Listeria monocytogenes zaatakowała ośrodkowy układ nerwowy, objawy są charakterystyczne dla zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych:

• sztywność karku,
• trudność z przygięciem brody do klatki piersiowej.

Objawy listeriozy u kobiet w mogą mieć charakter grypopodobny. U kobiet ciężarnych przebieg może być skąpo objawowy lub bezobjawowy.

Listerioza w ciąży

Listeria monocytogenes jest szczególnie niebezpieczna dla kobiet w ciąży, ponieważ może być przyczyną:

• poronienia,
• porodu martwego płodu,
• rozwinięcia u dziecka listeriozy wrodzonej.

Dziecko ma wtedy bardzo niewielkie szanse na przeżycie, bo śmiertelność noworodków z listeriozą wrodzoną wynosi nawet 80 proc.

Jak można się zarazić listeriozą?

Listeria monocytogenes powszechnie występuje dookoła nas. Bakteria jest w glebie, wodzie, ściekach, gnijących roślinach, kiszonkach, u dzikich i hodowlanych zwierząt.

Listeria monocytogenes występuje także w produktach spożywczych:

• niepasteryzowanym mleku,
• serach białych (brie, pleśniowych i camembert),
• tartych żółtych serach,
• surowym, gotowanym i mrożonym mięsie,
• fermentowanych surowych kiełbasach,
• surowych i wędzonych rybach,
• surowych warzywach i owocach,
• lodach,
• sałatkach,
• gotowych do spożycia wyrobach garmażeryjnych,
• półproduktach i produktach typu fast food.

Charakterystyczne dla bakterii Listeria monocytogenes jest to, że ma zdolność namnażania się nawet w temperaturze lodówki, a więc w zakresie już od 2 do 45 stopni C.

Zakazić można się również poprzez kontakt z wydalinami i wydzielinami zakażonego zwierzęcia (m.in. drobiu, bydła, owiec i kóz),

W przypadku noworodków do zakażenia dochodzi przez:

• łożysko,
• zakażone drogi rodne,
• infekcje krzyżowe na oddziałach noworodkowych.

Jak powstaje zakażenie listeriozą?

Listerioza nieinwazyjna

Jeśli człowiek ma prawidłową odporność, listerioza ogranicza się do przewodu pokarmowego i ma nieinwazyjny przebieg.

Listerioza inwazyjna

Jeśli jednak dochodzi do inwazyjnej postaci, bakterie Listeria monocytogenes przenikają z jelita grubego do krwi, a wraz z nią do ośrodkowego układu nerwowego.

Listerioza inwazyjna może doprowadzić do:

• posocznicy (zakażenia krwi, a więc całego organizmu) co zdarza się najczęściej,
• zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu,
• powstania ropnia mózgu.

Znacznie rzadziej listerioza powoduje:

• zakażenia skóry,
• zapalenie węzłów chłonnych,
• zakażenia żołądkowo-jelitowe,
• zapalenie płuc,
• zapalenie stawów,
• zapalenie szpiku i kości,
• zapalenie osierdzia i mięśnia sercowego,
• zapalenie spojówek,
• zapalenie gałki ocznej.

Kogo atakuje listerioza?

U większości ludzi może przebiegać bezobjawowo i być niegroźna.

Bakteria Listeria monocytogenes jest szczególnie niebezpieczna dla:

• kobiet w ciąży,
• noworodków,
• osób starszych.

Ryzyko zachorowania wzrasta 3-krotnie po 70. roku życia, a u kobiet w ciąży aż 17-krotnie.

Jest też niebezpieczna dla:

• osób z obniżoną odpornością,
• pacjentów po przeszczepach,
• chorych na raka,
• pacjentów z marskością wątroby,
• pacjentów w czasie leczenia immunosupresyjne.

Jak zdiagnozować listeriozę?

Listeriozę często diagnozuje się na podstawie objawów klinicznych.

U pacjentów z charakterystycznymi objawami wykonuje się zazwyczaj posiew z krwi lub płynu mózgowo rdzeniowego. Czasem bada się inny materiał – płyn z jamy opłucnej czy otrzewnej.

Leczenie listeriozy

Podaje się amoksycylinę z aminoglikozydem, kotrimoksazol i makrolidy. Antybiotykoterapia trwa od 3 do 8 tygodni.

Dodatkowo podaje się leki przeciwbólowe w razie koniczności, przy silnych bólach mięśni, czy wysokiej gorączce.

Ciężkie przypadki listeriozy wymagają hospitalizacji.

Rokowania przy listeriozie

W wielu przypadkach rokowanie jest dobre. Możliwe jest całkowite wyleczenie choroby, przy zastosowaniu terapii dostępnymi antybiotykami.

Choć dla większości osób bakteria Listeria monocytogenes nie jest niebezpieczna, gdy dojdzie do infekcji i inwazyjnej postaci listeriozy aż 20-70 proc. zakażeń kończy się śmiercią. Śmiertelność jest wyższa niż w przypadku zakażenia salmonellą.

W przypadku zapalenia opon mózgowych i mózgu spowodowanego listeriozą śmiertelność może sięgać 70 proc., w przypadku sepsy 50 proc., a przy zakażeniach noworodków nawet 80 proc.

Powikłania listeriozy

Powikłaniem po zakażeniu listeriozą może być bezpłodność.

Jak uniknąć zakażenia listeriozą?

Co robić, aby się uchronić przed zakażeniem Listeria monocytogenes?

Po pierwsze zawsze myć ręce:

• przed jedzeniem,
• po kontakcie ze zwierzętami,
• po wyjściu z toalety.

Po drugie zachować zasady higieny przy przygotowywaniu posiłków.

Po trzecie zawsze gotować mrożone owoce i warzywa, nawet, jeśli powszechnie spożywa się je bez obróbki termicznej (np. mrożona kukurydza).

Kobiety w ciąży nie powinny spożywać:

• niepasteryzowanego mleka,
• surowych ryb i owoców morza,
• potraw mięsnych na zimno,
• potraw przechowywanych w lodówce kilka dni.

Może cię też zainteresować: 

Salmonella – objawy zakażenia, zapobieganie

Toksoplazmoza - objawy, przyczyny i skutki zakażenia w ciąży