Lamblioza – objawy, leczenie i powikłania

Lamblioza jak można się zarazić?

Lamblioza (inaczej giardioza) jest chorobą przenoszoną drogą pokarmową. Do zarażenia dochodzi poprzez picie skażonej wody oraz zjedzenie pokarmów, na których znajdują się cysty pierwotniaka Giardia lamblia. Możliwe jest także przeniesienie choroby z osoby na osobę. Gdy już dojdzie do zarażenia, pierwotniak ten umieszcza się w przewodzie pokarmowym oraz w przewodach trzustkowych i drogach żółciowych, gdzie zaczyna się rozmnażać.

Czynnikami ryzyka, czyli czynnikami sprzyjającymi zarażeniu, są:

• nieprzestrzeganie zasad sanitarno–higienicznych (niemycie rąk, warzyw i owoców),
• picie wody o niepewnym lub nieznanym pochodzeniu,
• przebywanie w dużych skupiskach ludzi,
• nielegalne wylewanie ludzkich ekskrementów na tereny uprawne.

W Polsce, co roku raportowanych jest ponad 2000 przypadków lambliozy. Choroba dotyka
dorosłych i dzieci bez względu na płeć. Dane epidemiologiczne wskazują jednak, że na zarażenie najbardziej narażone są dzieci w wieku 2–5 lat.

Szacuje się, że nawet 60 proc. dzieci w wieku przedszkolno – szkolnym zostaje zarażonych. 

Zachorowanie na lambliozę nie daje trwałej odporności, a zatem ponowne zachorowania w przyszłości są możliwe. 

Objawy lambliozy

U większości osób dorosłych i dzieci zarażonych Giardią zachorowanie nie daje żadnych objawów. W około 10% przypadków lamblioza przybiera ostrą postać objawową.

Typowymi dla niej dolegliwościami są:

• biegunka o ostrym, nagłym początku,
• bóle brzucha występujące bezpośrednio po posiłku,
• skurcze brzucha i/lub wzdęcia,
• tłuszczowe stolce,
• brak apetytu, złe samopoczucie,
• chudnięcie,
• nudności, wymioty i/lub zgaga,
• zażółcenie powłok skórnych i twardówek,
• objawy oddechowe podobne do astmy (czasami),
• gorączka (pojawia się rzadko),
• bardzo rzadko występuje wysypka, pokrzywka, afty, reaktywne zapalenie stawów.

Objawy u osób ze zdrowym układem odpornościowym utrzymują się od 1 do 3 tygodni, czasem dłużej.

Podjęcie leczenia między innymi skraca czas, przez jaki dolegliwości występują. Najczęściej u osób z upośledzonym układem odpornościowym możliwe jest przejście ostrego zarażenia w stan przewlekły.

Zdarzają się też zachorowania przewlekłe po uprzednim zarażeniu bezobjawowym. Symptomy w tym przypadku są następujące:

• luźne stolce,
• spadek masy ciała o 10–20 proc.,
• złe wchłanianie, awitaminoza, niedobory składników mineralnych,
• złe samopoczucie,
• osłabienie,
• skurcze brzucha,
• wzdęcia.

Leczenie w tej grupie zwykle jest dłuższe niż u osób pierwotnie zdrowych.

Przyczyny lambliozy

Lamblioza jest chorobą, którą wywołuje pierwotniak z grupy wiciowców o nazwie Giardia intestinalis, który ma zdolność do poruszania się za pomocą wici.

Okres wylęgania, czyli czas od zarażenia do wystąpienia pierwszych objawów, wynosi najczęściej 7 – 14 dni.

Pierwotniak ten wydalany jest wraz z kałem, a poza organizmem może przetrwać wiele tygodni, a nawet miesięcy. Zaraz po tym jak Giardia dostanie się do przewodu pokarmowego dochodzi do uwolnienia trofozoitów (wegetatywna postać Giardii), które przyczepiają się ssawkami do nabłonka przewodu pokarmowego.

Z kolei cysty otorbiają się, czyli wytwarzają ochronną osłonkę, która chroni ją przed niekorzystnymi warunkami zewnętrznymi. Najczęściej trofozoity bytują w jelicie czczym i dwunastnicy. Można je czasem także spotkać na całej długości jelit, w przewodach trzustkowych, wyrostku robaczkowym i woreczku żółciowym. Cysty z kolei przechodzą w dalsze części jelita cienkiego i do jelita grubego.

Rozpoznanie lambliozy

Chcąc rozpoznać lambliozę mamy do dyspozycji kilka różnych możliwości. Podstawowym badaniem w diagnostyce lambliozy jest parazytologiczne badanie kału, w którym poszukuje się cyst Giardia lamblia. Ponieważ cysty są wydalane cyklicznie badanie kału należy powtórzyć.

Również przydatnym badaniem jest test, mający na celu wykrycie produkowanego przez trofozoity antygenu Giardii w kale. Lekarz może również zalecić wykonanie badania krwi z rozmazem. Podejrzewając zarażenie będzie on szczególnie spoglądał na eozynofile (rodzaj białych krwinek – leukocytów). W przypadku zachorowania na giardiozę ich ilość może się wahać od 4 do 8 proc.

Ostatnią metodą jest pobranie treści z dwunastnicy i przebadanie jej na obecność żywych pierwotniaków. Podczas stawiania diagnozy należy wziąć pod uwagę zachorowanie na kryptosporoidozę, która objawia się w podobny do giardiozy sposób.

O ścieżce diagnostycznej każdorazowo decyduje lekarz, który na podstawie wywiadu medycznego oraz badania pacjenta podejmuje decyzję o konieczności zlecenia i wykonania badań diagnostycznych.

Leczenie lambliozy

Lambliozę można leczyć zachowawczo, podając płyny i dbając o uzupełnienie elektrolitów.

W postaciach przewlekłych, o ostrym przebiegu, zachodzi konieczność wdrożenia leczenia antybiotykami. Najczęściej wybieranymi lekami są tinidazol w jednorazowej dawce, metronidazol przyjmowany przez 5 dni czy trzydniowa kuracja nitazoksanidem. Inne stosowane leki to furazolidon, albendazol, chirakryna i paromomycyna. Znane są doniesienia jakoby Giardia nabywała odporności na leki stosowane w chorobach powodowanych przez pierwotniaki. U chorych, którzy nie reagują na monoterapię (stosowanie jednego antybiotyku) z powodzeniem można włączyć leczenie skojarzone (do terapii włącza się kilka leków jednocześnie).

Leczeniem należy objąć nie tylko chorych, ale także i nosicieli, czyli osoby, u których choroba ma bezobjawowy przebieg, a w ich kale wykryto obecność cyst. Konieczne jest również przebadanie członków rodziny chorego i jeśli są zarażeni ich również należy poddać terapii.

Rokowania i powikłania przy lambliozie

Rokowania w lambliozie są bardzo dobre. Mimo że giardioza nie wydaje się szczególnie poważną chorobą, znane są przypadki, gdzie w następstwie zarażenie dochodzi do powikłań.

Zaliczymy do nich:

• zespół jelita drażliwego,
• niedobór cynku i/lub żelaza,
• u 5 proc. pacjentów pojawi się zespół przewlekłego zmęczenia,
• znaczna utrata wagi,
• odwodnienie, niedożywienie,
• złe wchłanianie laktozy, tłuszczy i witamin B₁₂, A, D, E, K,
• upośledzenie wytwarzania przeciwciał,
• reaktywne zapalenie stawów,
• choroba Whipple’a, czyli choroba bakteryjna jelita cienkiego.

Zapobieganie lambliozie

Zarażeniom lambliozą nie możemy zapobiegać. Jedyne co powinniśmy robić to przestrzegać podstawowych zasad sanitarno–higienicznych. Między innymi będą to: mycie rąk, owoców i warzyw, które zamierzasz zjeść w postaci surowej, czy picie wody z kontrolowanych źródeł.

Zalecane postępowanie:

• Gdy zauważysz u siebie lub swojego dziecka niepokojące objawy, mogące świadczyć o rozwoju lambliozy lub jesteś już w trakcie leczenia, ale nie widzisz poprawy, udaj się do lekarza.
• Unikaj spożywania nie umytych warzyw i owoców.
• Myj często ręce przed jedzeniem i po skorzystaniu z toalety.
• Od najmłodszych lat wpajaj swoim dzieciom podstawowe zasady higieniczne.
• Nie pożyczaj rzeczy osobistych np. ręczników.
• Jeśli wybierasz się na kamping myj twarz i zęby oraz pij wyłącznie wodę butelkowaną.
• Jeśli podróżujesz do krajów, gdzie warunki sanitarno–higieniczne są nienajlepsze, spożywaj tylko wodę butelkowaną, unikaj picia wody kranowej i bezpośrednio ze źródełek napotykanych po drodze, zęby i twarz myj wodą butelkowaną.
• Podczas podróży nie poleca się jedzenia niegotowanych potraw od ulicznych sprzedawców i picia napojów z lodem.
• Pływając w basenach, rzekach, strumieniach czy jeziorach staraj się nie połykać wody.
• Jeśli masz małe dziecko lub pracujesz jako opiekunka w żłobku/przedszkolu/domu dziecka, dbaj o higienę rąk przed i po zmianie pieluch, kąpaniu czy opróżnianiu i myciu nocnika.
• Przed wykonaniem badań w kierunku lambliozy trzeba odstawić stosowane środki przeczyszczające, lewatywy i leki przeciwbakteryjne, gdyż może to spowodować, że wynik badania będzie zafałszowany. 
• Chociaż ryzyko przeniesienia zarażenia ze zwierzęcia na człowieka jest małe, należy również dokładnie myć ręce po sprzątaniu odchodów swojego psa, kota i innych zwierząt, jakie posiadasz. 
• Używanie prezerwatyw podczas seksu analnego pomaga zmniejszyć ryzyko przeniesienia zarażenia z jednej osoby na drugą.

Źródła:

1. J. Popielska, M. Marczyńska, „Najczęstsze zarażenia pasożytnicze w Polsce”, Medycyna po Dyplomie – Pediatria.
   https://podyplomie.pl/pediatria/12173,najczestsze-zarazenia-pasozytnicze-w-polsce
2. S. Kalyoussef, D. Goldman, „Lamblioza i kryptosporoidoza” oraz komentarz do artykułu autorstwa prof. Barbary Kamińskiej - Medycyna po Dyplomie.  https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/012/271/original/64-67.pdf?1473162650
3. E. Duszczyk, „Giardioza (lamblioza)”, Medycyna Praktyczna – Pediatria.
   https://pediatria.mp.pl/choroby/chorobyzakazne/74653,giardioza-lamblioza
4. E. Kuchar, „Zarażenia lamblią – objawy i powikłania”, Medycyna Praktyczna - Pediatria
   https://pediatria.mp.pl/lista/77251,zarazenia-lamblia-objawy-i-powiklania
5. A. Delgado, „Giardiasis”, Healthline.
   http://www.healthline.com/health/giardiasis#overview1

-2006-2-092.pdf