Częsta higiena rąk a problemy ze skórą

Odpowiednia i częsta higiena rąk pomaga zapobiegać przenoszeniu infekcji, m.in. takich jak COVID-19, ale ta praktyka zapobiegawcza może również uszkodzić skórę. Coraz więcej osób zwraca się do dermatologów o poradę w związku z podrażnieniem skóry spowodowanym zwiększoną częstotliwością mycia rąk i nadużywaniem preparatów dezynfekujących. Stosowanie na skórę rąk detergentów czy płynów dezynfekujących może także zaostrzyć przebieg istniejących chorób skóry, takich jak atopowe zapalenie skóry lub łuszczyca.
Jak pielęgnować suchą skórę rąk?

Niestety problemy skórne związane z rygorystyczną higieną rąk są w tej chwili dla wielu osób nieuniknione, szczególnie dla pracowników służby zdrowia i pracowników przemysłu spożywczego. Dla osób z predyspozycją do wyprysku atopowego jest to bardzo trudny czas, ponieważ mają one już wadliwą barierę ochronną skóry, co czyni ich skórę bardziej wrażliwą na środki drażniące.

Nawet dla tych, którzy nie mieli wcześniej problemów z wypryskiem, niektóre składniki znajdujące się w środkach dezynfekujących i detergentach mogą zakłócać naturalną barierę ochronną i powodować suchość skóry.

Co niszczy barierę skórną?

Mycie rąk mydłem lub silnymi środkami dezynfekującymi usuwa ze skóry naturalną warstwę lipidową (płaszcz hydrolipidowy), która chroni skórę, co może powodować podrażnienia, a nawet rozwój kontaktowego zapalenia skóry.

Istnieją dwa główne rodzaje reakcji skórnych związane z higieną rąk. Pierwszy i najczęstszy typ obejmuje objawy od dość łagodnych do wyniszczających, w tym suchość, podrażnienie, swędzenie, a nawet pękanie i krwawienie. Ten zestaw objawów określa się jako kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia.

Drugi rodzaj reakcji skórnej, alergiczne kontaktowe zapalenie skóry, jest rzadszy i jest spowodowany reakcją alergiczną na niektóre składniki preparatów do higieny rąk.

Środki dezynfekcyjne a skóra

Nie ma przyjaznego dla skóry preparatu dezynfekującego, ponieważ wszystkie zawierają alkohol, który wysusza skórę. Preparaty do dezynfekcji rąk zawierają zwykle: etanol, n-propol, alkohol izopropylowy, chloreheksydynę, nadtlenki wodoru, czwartorzędowe pochodne amonu, barwniki i środki zapachowe.

Częste mycie i dezynfekowanie rąk mogą powodować wysuszanie i łuszczenie się skóry. W cięższych przypadkach występuje stan zapalny skóry, świąd, a nawet pękanie i krwawienie, oraz związany z tym ból. Mogą również pojawić się małe pęcherzyki wypełnione płynem, a także obrzęk i stan zapalny paznokci.

Ciągły świąd może negatywnie wpływać na sen. Z kolei nieustanne drapanie prowadzi do dalszego pogorszenia stanu zapalnego i ryzyka infekcji.

Pęknięta skóra zwiększa ryzyko miejscowych zakażeń. Podczas gdy higiena rąk pomaga zapobiegać przenoszeniu infekcji układu oddechowego oraz zakażeń pokarmowych, eksperci ostrzegają, że popękana i uszkodzona skóra może narażać ludzi na większe ryzyko zakażenia bakteryjnego i niektórych infekcji wirusowych skóry, takich jak zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego.

W przypadku osób ze skłonnością do wyprysku lub z obecnym wypryskiem zaleca się unikanie lub minimalizowanie kontaktu z substancjami drażniącymi, takimi jak mydło, środki dezynfekujące, detergenty oraz chusteczki na bazie alkoholu. Zamiast tego należy używać delikatnego substytutu mydła, bezzapachowego środka czyszczącego.

Jak zadbać o skórę rąk?

Jak pielęgnować ręce, by zmniejszyć ryzyko wysuszenia skóry?

Środek czyszczący nie musi mieć właściwości antybakteryjnych, aby usuwać brud i wirusy. Ogólnie rzecz biorąc, składniki antyseptyczne nie są potrzebne do prawidłowej higieny rąk, jeśli zastosujesz odpowiednią technikę mycia (mycie ciepłą wodą mydłem przez co najmniej 30 sekund).

Jako takie zalety właściwej higieny i zapobieganie przenoszeniu chorób przewyższają ryzyko podrażnienia wywołanego przez takie produkty. Stosowanie kremu nawilżającego i natłuszczającego po każdym myciu może jednak znacznie zmniejszyć efekt wysuszenia skóry.

Przestrzega się także przed używaniem gorącej wody do mycia rąk lub prysznica, ponieważ może to pogorszyć stan skóry. Po kąpieli należy delikatnie osuszyć skórę i do 30 minut od kąpieli natłuścić ja emolientem.

Jak zadbać o higienę i skórę rąk?

Porady dla osób z wypryskiem alergicznym (egzemą)

Atopowe zapalenie skóry (AZS) nazywane również wypryskiem alergicznym lub egzemą to choroba przewlekła. Jest wynikiem współdziałania czynników genetycznych, uszkodzenia bariery naskórkowej, zaburzeń układu immunologicznego i czynników środowiskowych.

Rygorystyczna higiena rąk związana z obecna pandemią COVID-19 może zaostrzyć przebieg choroby. Jak więc osoby z wypryskiem mogą chronić swoją skórę, chroniąc się jednocześnie przed zakażeniem koronawirusem?

Czego powinna używać do mycia rąk osoba z AZS (egzemą) 

W związku z pandemią COVI-19 służby sanitarne zalecają częstsze i dokładniejsze mycie rąk mydłem i wodą w celu usunięcia ewentualnego wirusa. Tak rygorystyczna higiena rąk może jednak nasilać problemy z wypryskiem.

25 marca 2020 r. Brytyjskie Stowarzyszenie Dermatologów (British Association of Dermatologists) stwierdziło, że mycie rąk emolientami może nie być tak skuteczne w usuwaniu ewentualnych cząstek wirusa, jak używanie mydła. Wynika to z faktu, że cząsteczki wirusa mogą pozostawać na skórze w resztkach środka zmiękczającego skórę, który nie został zmyty.

Dlatego mimo wszystko zaleca się osobom z wypryskiem stosowanie się do wytycznych rządu, aby, w miarę możliwości, myć ręce mydłem i wodą zamiast zmiękczającego substytutu mydła. Bardzo ważne jest, by znaleźć jednak sposoby radzenia sobie z suchą skórą i wypryskiem dłoni, które mogą być spowodowane lub pogorszone przez częste ich mycie mydłem.

Mycie rąk z punktu widzenia zapobiegania suchości skóry dłoni jest ogólnie lepsze niż dezynfekcja rąk, szczególnie gdy po myciu zaaplikuje się krem nawilżający. Stosowanie środka nawilżającego po każdym myciu rąk może zapobiegać przesuszeniu skóry.

Przede wszystkim należy stosować emolienty, czyli preparaty o działaniu miejscowym, niezawierające substancji aktywnych, o właściwościach nawilżających i natłuszczających. Poprawiają one nawodnienie warstwy rogowej skóry (dzięki działaniu mocznika lub glicerolu) i zmniejszają utratę wody.

Nie zaleca się stosowania preparatów zawierających czysty olej (np. kokosowy, arganowy), ponieważ mogą one zaostrzać wysuszanie skóry.

Emolienty należy stosować w odpowiedniej dawce. Na obie dłonie dorosłej osoby wystarczy nakładać około 5 g preparatu, czyli ilość preparatu mieszczącą się na czubku palca wskazującego. Emolienty mogą być stosowane przez długi czas przy łagodnej i umiarkowanie ciężkiej egzemie.

Jak dbać o skórę rąk? 

Zdrowa skora - zalecenia

  • Mycie rąk jest lepsze niż stosowanie środków dezynfekujących. Pamiętaj, aby stosować emolient po każdym myciu rąk, by zapobiec efektowi wysuszenia. Możesz nosić ze sobą tubkę kremu nawilżającego i natłuszczającego, który pomoże zapobiec wysuszeniu, aby móc go użyć w dowolnym momencie.
  • Po umyciu dokładnie i delikatnie osusz ręce, nie pocierając skóry, zostawiają na nich trochę wody.
  • Po umyciu rąk i ich osuszeniu zawsze nanoś sporą warstwę emolientu, aby chronić skórę.
  • Używaj emolientów do nawilżania rąk po umyciu oraz w ciągu dnia, kiedy czujesz, że Twoja skóra jest sucha i obolała.
  • Stosuj na noc maści nawilżające i zakładaj czyste bawełniane rękawiczki.
  • Noś rękawice nitrylowe, jeśli chcesz podczas prac domowych używać detergentów lub innych środków czyszczących, które mogą podrażniać skórę. Stanowią one fizyczną barierę dla skóry.
  • Jeśli na twoich dłoniach pojawi się cięższy wyprysk lub podejrzewasz, że skóra została zainfekowana, skontaktuj się z lekarzem Telefonicznej Porady Medycznej 500 900 510 lub umów telefon do lekarza poprzez Medicover OnLine (mol.medicover.pl), który może zalecić leki na receptę, w tym glikokortykosteroidy stosowane na skórę, w celu zmniejszenia stanu zapalnego.
  • Jeśli musisz użyć preparatu dezynfekującego (który może zaostrzyć wyprysk), zastosuj następnie preparat nawilżający i natłuszczający skórę, aby zminimalizować jakiekolwiek działanie drażniące.
  • W miejscach publicznych, w których nie można uniknąć dotykania powierzchni, staraj się nie dotykać potem nosa, oczu lub ust (lub dziecka), ponieważ wirus dostaje się do dróg oddechowych przez błony śluzowe.
  • Osoby z egzemą powinny zawsze zakładać rękawiczki podczas używania antyseptycznych ściereczek i środków czyszczących powierzchnie użytkowe.
  • Unikaj kontaktu z klinicznie istotnymi alergenami.
  • Kontynuuj zalecane przez lekarza leczenie miejscowe.
  • Nie przerywaj na „własną rękę” zaleconej przez lekarza terapii.

Czy osoby z AZS (wypryskiem atopowym, egzemą są bardziej narażone na zachorowanie na COVID-19?

Nie ma dowodów sugerujących, że osoby z wypryskiem są bardziej podatne na zakażenie SARS-CoV-2 lub wystąpienie cięższej postaci choroby COVID-19.

Czy pęknięcia na skórze mogą ułatwić zakażenie SARS-CoV-2?

W tej chwili nie wiemy na pewno, czy tak jest, czy nie. Ponieważ jednak koronawirus wydaje się rozprzestrzeniać przez aerozole kropli uwalnianych w trakcie kaszlu i kichnięć zarażonej osoby, które osiadają na twarzy osób znajdujących się w pobliżu i dostają się do ich dróg oddechowych. Wydaje się mało prawdopodobne, aby uszkodzona bariera skórna zwiększała ryzyko rozwoju COVID-19.

Czy należy odstawić przyjmowany w związku z AZS lek immunosupresyjny/biologiczny/doustny steryd?

Należy kontynuować wszystkie ogólnoustrojowe terapie immunosupresyjne zalecone przez lekarza prowadzącego. Zaostrzenie choroby podstawowej może mieć duży wpływ na odporność i powodować poważne powikłania. Ważne jest, aby nie przerywać stosowania jakichkolwiek leków bez konsultacji z lekarzem prowadzącym. Pacjenci w trakcie ogólnoustrojowych terapii immunosupresyjnych powinni pozostawać w kontakcie z lekarzem prowadzącym.

Jak poradzić sobie ze stresem spowodowanym pandemią, który zaostrza wyprysk?

Pomocne mogą być np. ćwiczenia na świeżym powietrzu czy spacery. Niestety z niektórych sposobów radzenia sobie z niepokojem czy lękiem, musimy na razie zrezygnować, np. ze spotkań z przyjaciółmi. Możemy jednak wykonywanie ćwiczenia relaksacyjne w domu.

Przeczytaj artykuł na temat radzenia sobie ze stresem: Koronawirus. Metody walki ze stresem

Staraj się kontrolować stan skóry. Stosuj często środek nawilżający i natłuszczający skórę (co najmniej dwa razy dziennie i co kilka godzin, gdy skóra jest bardzo sucha) oraz stosuj inne zabiegi zalecane przez lekarza. Aby uzyskać więcej informacji, możesz również skontaktować się ze swoim lekarzem.

Pobierz plik: Jak utrzymać zdrową skórę podczas pandemii COVID-19? (PDF)

Referencje:

eczema.org/blog/advice-on-coronavirus-covid-19-for-people-with-eczema/

community.aafa.org/blog/eczema-wash-hands-coronavirus-covid19-prevention

ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7102542/

https://www.ibtimes.com/covid-19-update-how-avoid-dry-skin-eczema-dermatitis-after-washing-hands-more-2958966
https://www.ptderm.pl/aktualnosci/atopowe-zapalenie-skory-w-czasie-pandemii-covid-19
skinhealthinfo.org.uk/statement-on-coronavirus-and-skin-disease-affecting-the-hands/

aad.org/public/everyday-care/skin-care-basics/dry/coronavirus-handwashing

Narbutt J. i Pawliczak R. Atopowe zapalenie skóry. Termedia Wydawnictwa Medyczne, Poznań 2019.

aad.org/public/everyday-care/skin-care-basics/dry/coronavirus-handwashing

 

Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania.
Data dodania 22.04.2020
Data ostatniej aktualizacji 05.05.2022