Kleszczowe zapalenie mózgu - przyczyny, objawy i leczenie kleszczowego zapalenia mózgu

Kleszczowe zapalenie mózgu to zakaźna choroba ośrodkowego układu nerwowego wywoływana przez wirusa Flaviviridae przenoszonego przez kleszcze oraz obecnego w niepasteryzowanym mleku zakażonych kóz, owiec lub krów. Przebieg choroby jest dwufazowy.

Kleszczowe zapalenie mózgu objawy

Kleszczowe zapalenie mózgu przebiega w dwóch fazach, a początek choroby jest nagły.

Objawy kleszczowego zapalenia mózgu pierwsza faza:

Pierwsza faza choroby, nazywana zwiastunową, trwa średnio 4 dni, a u większości chorych dochodzi do samoistnego wyleczenia. Podczas tego okresu pojawiają się następujące objawy:

• gorączka do 38⁰C,
• bóle głowy, mięśni i stawów,
• nudności, wymioty i biegunka,
• zapalenie górnych dróg oddechowych.

Objawy kleszczowego zapalenia mózgu druga faza:

Do drugiej fazy, neurologicznej, dochodzi u niektórych chorych. Pojawia się ona średnio po 8 dniach wyraźnej poprawy samopoczucia i objawia się:

• gorączką do 40⁰C,
• bólami głowy, mięśni i stawów,
• nudnościami i wymiotami,
• objawami oponowymi, czyli np. sztywnością karku, światłowstrętem lub nadwrażliwością na dźwięki.

W fazie tej można wyróżnić trzy postacie:

• oponową – najłagodniejszą,
• oponowo-mózgową – cięższa postać, w jej przebiegu może dojść do zaburzeń koordynacji ruchowej, zaburzeń świadomości i porażenia nerwów czaszkowych,
• oponowo-mózgowo-rdzeniową – najcięższą, dochodzi wtedy do uszkodzenia elementów rdzenia kręgowego i porażenia kończyn.

Przyczyny kleszczowego zapalenie mózgu

Przyczyną kleszczowego zapalenia mózgu jest wirus Flaviviridae. Najczęściej przenoszony on jest przez ukłucie kleszcza, ale zakazić się można również drogą pokarmową, przez niepasteryzowane mleko i przetwory mleczne zakażonych kóz, owiec lub krów. Pasteryzacja mleka całkowicie zabezpiecza przed zakażeniem.

Okres wylęgania choroby wynosi 3-4 dni przy zakażeniu drogą pokarmową i 4-28 dni po ukłuciu przez kleszcza.

Jak rozpoznać kleszczowe zapalenie mózgu

Do postawienia diagnozy potrzebne jest stwierdzenie przeciwciał IgM przeciwko wirusowi w surowicy oraz wynik badania płynu mózgowo-rdzeniowego wskazujący na zakażenie wirusowe. Badanie poziomu przeciwciał wykonuje się metodą ELISA i jest to podstawowe badanie w diagnostyce kleszczowego zapalenie mózgu.

Kleszczowe zapalenie mózgu leczenie

Nie ma leczenia przyczynowego, więc stosuje się leki łagodzące objawy – przeciwbólowe, przeciwzapalne i zmniejszające ciśnienie wewnątrzczaszkowe. W wyjątkowych sytuacjach można zastosować kortykosteroidy.

Rokowanie i powikłania kleszczoweho zapalenie mózgu

Rokowanie w kleszczowym zapaleniu mózgu

U większości chorych jest dobre, a objawy ustępują całkowicie. U niektórych, chorujących na postać oponowo-mózgowo-rdzeniową, przez wiele miesięcy mogą się utrzymywać: zaburzenia czucia, niedowłady, upośledzenie pamięci i skupienia uwagi. Śmiertelność w Europie wynosi do 5 proc, średnio 2 proc.

Powikłania w kleszczowym zapaleniu mózgu

U nielicznych chorych może dojść do powikłań neurologicznych (m.in. porażenia nerwów czaszkowych, porażenia kończyn, napady padaczki), a nawet śmierci.

Szczepionka na kleszczowe zapalenie mózgu

Najskuteczniejszą metodą profilaktyki kleszczowego zapalenia mózgu jest szczepienie. Zalecane jest ono osobom mieszkającym na terenach częstego występowania tej choroby, zwłaszcza leśnikom, stacjonującemu wojsku, funkcjonariuszom straży pożarnej i granicznej, myśliwym, rolnikom oraz turystom i uczestnikom obozów i kolonii.

Szczepienie podstawowe składa się z trzech dawek szczepionki, podawanych w odstępie od miesiąca do trzech miesięcy i trzeciej dawki podawanej po 5-12 miesiącach od dawki drugiej. Dawki przypominające podawane są od 3 do 5 lat, w zależności od wieku osoby szczepionej i rodzaju szczepionki.

Dodatkowo powinno unikać się ukąszenia przez kleszcze: nie siadać bezpośrednio na trawie czy pod krzakami, nie przedzierać się przez zarośla, na spacery do lasu nosić ubrania z długimi nogawkami i rękawami oraz kryte buty, używać środków odstraszających owady.

Kleszczowe zapalenie mózgu zalecenia

Jak uniknąć kleszczowego zapalenia mózgu

• Zaszczep się – szczepienie jest najskuteczniejszą formą profilaktyki.
• Unikaj narażenia na ukąszenia kleszczy – w lesie czy parku nie siadaj pod krzakami lub bezpośrednio na trawie i nie przedzieraj się przez zarośla.
• Noś odpowiedni ubiór – długie spodnie, kryte buty, koszulę lub bluzę z długim rękawem oraz nakrycie głowy.
• Stosuj preparaty odstraszające owady bezpośrednio na skórę oraz środki owadobójcze na ubrania czy części namiotów.
• Po powrocie z lasu lub gęstego parku obejrzyj dokładnie całe ciało (zwróć szczególną uwagę na szyję, pachy, pachwiny, pępek, krocze, pierś, zgięcia stawowe i skórę głowy), uczesz włosy grzebieniem z gęstymi ząbkami i weź prysznic – dzięki temu uda Ci się pozbyć z powierzchni ciała tych kleszczy, które nie zdążyły Cię ukąsić.
• Dbaj o swojego psa lub kota, ponieważ mogą one zawlec kleszcze do mieszkania – stosuj skuteczne środki odstraszające kleszcze i regularnie kontroluj skórę zwierzęcia, a gdy znajdziesz kleszcza usuń go.
• Jeżeli znajdziesz kleszcza to jak najszybciej go wyciągnij - jeżeli chcesz dowiedzieć się, jak to zrobić to obejrzyj nasz filmik!

Dowiedz się więcej:

Aspekty epidemiologiczno - kliniczne i profilaktyka kleszczowego zapalenia mózgu

https://journals.viamedica.pl/polski_przeglad_neurologiczny/article/view/20165

Diagnostyka i leczenie chorób przenoszonych przez kleszcze - rekomendacje polskiego towarzystwa epidemiologów i lekarzy chorób zakaźnych

http://www.pteilchz.org.pl/wp-content/uploads/2018/11/kleszcze_2015.pdf

Aspekty epidemiologiczno-kliniczne i profilaktyka kleszczowego zapalenia mózgu

https://journals.viamedica.pl/polski_przeglad_neurologiczny/article/view/20165