Kleszczowe zapalenie mózgu – jak się uchronić przed KZM?

Przyczyny KZM

Jak alarmują statystyki, u 60 proc. pacjentów po przebytym kleszczowym zapaleniu mózgu występują trwałe następstwa neurologiczne, zaś 2 proc. przypadków środkowoeuropejskiego kleszczowego zapalenia mózgu kończy się zgonem.

Najczęstszym źródłem zakażenia tą chorobą są ukąszenia kleszczy, małych pajęczaków żywiących się krwią ludzi i przenoszących drobnoustroje, będące przyczyną zakażenia. Warto także wspomnieć o drugim możliwym źródle choroby:

– Kleszczowym zapaleniem mózgu można zarazić się również spożywając niepasteryzowane mleko lub przetwory mleczne pochodzące od zakażonych zwierząt z obszarów endemicznych. Ten rodzaj zakażenia najczęściej obserwuje się w Rosji, po spożyciu mleka zakażonych kóz – wyjaśnia Magdalena Kalinowska, specjalista ds. profilaktyki i informacji medycznej Medicover.

Objawy kleszczowego zapalenia mózgu 

Jeśli po pobycie w lesie w ciągu 1-8 dni zaobserwujemy u siebie bądź u swojego dziecka grypopodobne objawy, takie jak:

• gorączka,
• bóle stawowe,
• ogólne osłabienie,
• rozbicie,
• nieżyt górnych dróg oddechowych,
• wysypkę,

powinniśmy wziąć pod uwagę możliwość zakażenia się odkleszczowym zapaleniem mózgu. Jest to tym bardziej istotne, że po tej fazie następuje zwykle okres bezobjawowy choroby, trwający nawet do 20 dni.

– Po tym czasie może wystąpić drugie stadium choroby, związane z zajęciem ośrodkowego układu nerwowego. Pojawia się gorączka do 39°C, wymioty, silne bóle głowy i mięśni. W przypadku zajęcia mózgu, opon mózgowo-rdzeniowych i rdzenia może dojść do utraty przytomności czy drgawek – mówi Magdalena Kalinowska.

Proces leczenia zdiagnozowanego zapalenia mózgu trwa zwykle wiele miesięcy i wymaga intensywnej rehabilitacji. Nieleczone odkleszczowe zapalenie mózgu może wiązać się z trwałymi zmianami w obrębie układu nerwowego.

– Najczęściej są to porażenia i niedowłady, osłabienie, zaniki mięśniowe oraz zaburzenia równowagi związane z uszkodzeniem móżdżku – dodaje specjalista ds. profilaktyki i informacji medycznej Medicover.

Szczepionka na kleszczowe zapalenie mózgu

Mimo że kleszczowe zapalenie mózgu to jedno z najpoważniejszych schorzeń, jest to jedyna choroba przenoszona przez kleszcze, przed którą możemy się bronić najskuteczniejszą istniejącą metodą profilaktyki – szczepieniem o wysokim poziomie skuteczności, oscylującym powyżej 95%. Szczepieniem warto zainteresować się jeszcze w miesiącach zimowych.

– Najkorzystniej jest podać pierwszą i drugą dawkę szczepienia przed sezonem aktywności kleszczy w celu uzyskania odporności. Przyjęcie ich powinno być przedzielone 1-3-miesięczną przerwą. Trzecią dawkę najlepiej podać w czasie tego samego sezonu aktywności kleszczy lub najpóźniej przed rozpoczęciem następnego sezonu – wyjaśnia Magdalena Kalinowska.

Warto wiedzieć, że odporność na chorobę zyskujemy już po dwóch dawkach, ale tylko przyjęcie pełnego, trzydawkowego cyklu szczepień gwarantuje jej trwanie przez trzy lata. Po tym czasie wskazane jest przyjęcie dawki uzupełniającej szczepienia i ponowienie jej po kolejnych 3–5 latach. Szczepionka podawana jest w tradycyjny sposób.

– Stosuje się ją zatem domięśniowo, najczęściej w ramię lub pośladek. W szczególnych przypadkach, np. pacjentom ze skazą krwotoczną, preparat może być podany podskórnie – tłumaczy Magdalena Kalinowska.

Dla kogo szczepionka na kleszczowe zapalenie mózgu

Szczepionka przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu może być podawana dzieciom od ukończenia pierwszego roku życia i dorosłym. Ponieważ dzieci i młodzież stanowią ok. 25% chorujących na odkleszczowe zapalenie mózgu, warto pamiętać, by zaszczepić najmłodszych, szczególnie jeśli wyjeżdżają na kolonie, obozy letnie lub praktyki na łonie natury w okresie letnim.

Szczepionka na kleszczowe zapalenie mózgu przeciwwskazania

Podobnie jak w przypadku innych szczepień, jedynymi przeciwskazaniami w jego stosowaniu są nadwrażliwość na substancję czynną, którąkolwiek substancję pomocniczą lub na substancje wykorzystywane w procesie produkcji i obecne w ilościach śladowych, a także ciężka nadwrażliwość na białko jaja lub inne białka kurze (powie nam o tym występująca po spożyciu białka jaja kurzego reakcja anafilaktyczna organizmu).

Nie należy się także szczepić, jeżeli mamy do czynienia z ostrą infekcją, objawiającą się m.in. gorączką – w takim przypadku należy przełożyć przyjęcie dawki szczepienia do momentu wyzdrowienia.

Jak zapobiegać KZM?

Kluczem do skutecznego zapobiegania zachorowaniu na odkleszczowe zapalenie mózgu jest stosowanie szeroko zakrojonej profilaktyki. Jest to zatem:

• z jednej strony, unikanie ukąszeń przez kleszcze poprzesz stosowanie preparatów odstraszających owady oraz odpowiedni ubiór w lesie,
• z drugiej strony szybkie i właściwie usuwanie kleszcza z powierzchni skóry, jeśli go tam zaobserwujemy.

Warto podkreślić, że u części osób zapalenie mózgu może mieć łagodny przebieg i nie dawać od razu widocznych objawów, stąd wykryć je można dopiero gdy choroba jest już zaawansowana. Dlatego warto skorzystać z zalecenia zawartego w polskim Programie Szczepień Ochronnych i do zestawu profilaktycznego dodać również najskuteczniejszą metodę obrony w postaci szczepienia przeciwko środkowoeuropejskiemu zapaleniu mózgu.