Kac – jak zapobiegać i leczyć?

Objawy kaca

Kac to złe samopoczucie fizyczne i psychiczne pojawiające się na drugi dzień po pojedynczym epizodzie spożycia nadmiernej ilości napojów alkoholowych.

Objawy kaca zaczynają pojawiać się wówczas, gdy stężenie alkoholu we krwi zaczyna znacznie się obniżać lub jest bliskie zeru.

Kac trwa od kilku do nawet 24 godzin. 

Objawy kaca:

• zmęczenie i złe samopoczucie,
• nasilone uczucie pragnienia,
• suchość jamy ustnej,
• objawy żołądkowo-jelitowe (utrata apetytu, biegunka i nudności),
• nadwrażliwość na światło i dźwięk,
• ból głowy i bóle mięśni,
• tachykardia,
• drżenie rąk.

Często występują również zaburzenia snu, zaburzenia uwagi i problemy z pamięcią. Może też dojść do znacznego upośledzenia sprawności psychomotorycznej.

Sposoby na kaca

Choć alkohol towarzyszy nam od wieków, nie wynaleziono skutecznego sposobu na kaca. Dysponujemy jednak kilkoma metodami łagodzenia jego uciążliwych objawów.

• Tabletki przeciwbólowe, które są dostępne bez recepty, mogą złagodzić ból głowy. Jeśli jednak zdecydujemy się na nie, należy zachować ostrożność, zwłaszcza przy współistniejących bólu brzuchu i nudnościom, ponieważ aspiryna, podobnie jak inne niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen, naproksen) mogą powodować dolegliwości żołądkowe. Alkohol również zwiększa toksyczność wątrobową acetaminofenu (paracetamolu).
• Uzupełnianie płynów zapobiega odwodnieniu. Nie należy jednak „leczyć kaca” alkoholem, ale sięgać po napoje bezalkoholowe. Szczególnie wskazane jest uzupełnianie elektrolitów. Podstawowym źródłem elektrolitów jest woda, ale również soki owocowe i warzywne. Tradycyjny bulion (jako źródło sodu i potasu) może być również pomocny.
• U osób z niskim stężeniem glukozy we krwi pomocne można sięgać być pieczywo czy krakersy, które jednocześnie mogą złagodzić nudności. Warto spożywać również owoce i produkty je zawierające.
• Warto pospać trochę dłużej jeżeli istnieje taka możliwość, ponieważ może to spowodować, że obudzimy się bez kaca.

Obecnie brakuje dowodów naukowych wskazujących na skuteczność konkretnych metod w zapobieganiu lub łagodzeniu objawów kaca. Znając mechanizm powstawania kaca, kluczowym działaniem w profilaktyce kaca jest umiar lub abstynencja. Zamieniaj napoje alkoholowe na bezalkoholowe lub spożywaj umiarkowane ilości alkoholu.

Naukowcy zwracają również uwagę, że w internecie można znaleźć sporo metod leczenia kaca o niepotwierdzonej skuteczności, a nie zawsze również potwierdzonym bezpieczeństwie.

Sposoby na kaca: odpoczynek

Jednym ze sposobów na kaca jest odpoczynek. Samopoczucie poprawia sen, relaksująca kąpiel i spacer, na który warto zabrać ze sobą butelkę wody. Gdy czujemy się całkiem nieźle, wcale nie znaczy, że nie mamy alkoholu we krwi. Jeśli mamy prowadzić samochód, czy obsługiwać inną maszynę, warto sprawdzić swój poziom alkoholu we krwi alkotestem. Jeśli pracujemy na stanowisku, na którym praca „na kacu” mogłaby stanowić zagrożenie (np. pracownik budowlany, pracownik maszynowy) i mamy możliwość wzięcia urlopu, warto z tego skorzystać i odpocząć. W niektórych przypadkach nasza niedyspozycja może stwarzać zagrożenie nie tylko dla nas samych, ale i innych.

Warto świadomie rozważać częstość spożywanego przez nas alkoholu, bo jego nadużywanie może prowadzić do uzależnienia, marskości wątroby i wyniszczenia organizmu.

Jak powstaje kac?

Istnieje wiele przyczyn kaca, w tym m.in.:

• bezpośredni wpływ alkoholu na mózg i inne narządy,
• działanie metabolitów alkoholu,
• także inne zachowania towarzyszące spożyciu alkoholu (np. stosowanie innych używek, spożywanie pokarmów).

Alkohol etylowy  zamieniany jest w wątrobie w aldehyd octowy, który odpowiada za większość nieprzyjemnych doznań „dnia następnego”. Zwykle uważa się, że im dłuższy czas picia i większa ilość spożywanego alkoholu, tym częściej występuje kac.

Wynikiem bezpośredniego działania alkoholu na organizm są:

• odwodnienie i zaburzenie równowagi elektrolitowej – na skutek nasilonego oddawania moczu, związanego z hamowaniem przez alkohol działania hormonu – wazopresyny (odpowiadającego za zatrzymywanie wody w organizmie na poziomie nerek), ale również wzmożonej potliwości czy wymiotów;
• zaburzenia żołądkowo-jelitowe – ponieważ alkohol działa drażniąco na ścianę żołądka i jelit, powodując zapalenie i opóźnienie opróżniania żołądkowego; również nasila produkcję kwasu żołądkowego i enzymów trzustkowych oraz jelitowych – stąd ból brzucha, nudności i wymioty;
• obniżenie stężenia glukozy we krwi – zwykle pojawia się u osób, które np. piją przez kilka dni z rzędu i nie spożywają odpowiedniej ilości pokarmów (obniżenie ilości dostępnej energii w postaci glukozy dla komórek organizmu); glukoza jest głównym źródłem energii dla mózgu, dlatego hipoglikemia może prowadzić do zmęczenia i zaburzeń nastroju;
• zaburzenia biologicznego rytmu snu i czuwania – alkohol „usypia” pijącego, przy czym sen ten jest zwykle krótki i gorszej jakości; w przypadku spożywania alkoholu w godzinach wieczornych lub nocnych może to prowadzić do zaburzenia normalnych godzin snu, co niekoniecznie wynika z samego stricte spożycia alkoholu, ale okoliczności temu towarzyszących.

Alkohol również podnosi stężenie trójglicerydów we krwi i może zwiększać ich akumulację w komórkach wątroby, prowadząc do stłuszczenia wątroby. Szczególnie powinny uważać osoby z chylomikronemią (stwierdzonym wysokim stężeniem trójglicerydów we krwi).

Jak organizm przetwarza wypity alkohol

Metabolizowanie alkoholu w wątrobie może przebiegać u jednych wolniej i się akumulować, a u innych szybciej i skuteczniej. Osoby, które metabolizują alkohol wolniej, zwykle pocą się i czerwienieją po spożyciu już niewielkiej ilości alkoholu.

Wbrew obiegowym opiniom nie można przyspieszyć tempa rozkładu alkoholu. Ani pokarmy, ani napoje czy suplementy diety, ani wysiłek fizyczny nie wpływają na pracę enzymów rozkładających alkohol.

Kac pracownika dotyka pracodawcę

Kac jest problemem nie tylko z punktu widzenia pracownika, ale i pracodawcy. Wiąże się  z nieobecnością w pracy, gorszą produktywnością, wpływa na dobre samopoczucie pracownika. Zwiększa również ryzyko wypadków, w konsekwencji urazów. W efekcie kac ma znaczenie ekonomiczne.

W błędzie są te osoby, które myślą, iż wytrzeźwienie jest wystarczające do bezpiecznego powrotu autem do domu. Badania wykazały, że osoby cierpiące na objawy kaca mają zmniejszoną zdolność prowadzenia pojazdów mechanicznych.

Źródła: 

http://www.psychologia.edu.pl/czytelnia/51-alkohol-i-nauka/255-metabolizm-alkoholu.html

https://www.clinicalcorrelations.org/2011/05/27/the-hangover-pathophysiology-and-treatment-of-an-alcohol-induced-hangover/

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/hangovers/symptoms-causes/syc-20373012

Swift R., Davidson D. Alcohol Hangover. Mechanisms and Mediators. Alcohol health and research world, 1998; 22(1): 54-60.

Pittler MH, Verster JC, Ernst E. Interventions for preventing or treating alcohol hangover: systematic review of randomised controlled trials. BMJ. 2005;331(7531):1515–1518. doi:10.1136/bmj.331.7531.1515

Van Schronjenstein Lantman M., van den Loo A.J. i wsp. Development of a Definition for the Alcohol Hangover: Consumer Desc.riptions and Expert Consensus (2016).Curr Drug Abuse Rev 2019; 9(2): 148-154.

Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych