Hirsutyzm, czyli nadmierne owłosienie u kobiet

Co to jest hirsutyzm?

Hirsutyzm to owłosienie typu męskiego u kobiet. Problem objawia się wzrostem sztywnych, ciemnych włosów w miejscach, w których kobiety zazwyczaj ich nie mają, a więc głównie na:

• twarzy, np. nad górną wargą czy na podbródku,
• klatce piersiowej,
• brzuchu,
• plecach,
• pośladkach,
• wewnętrznej stronie ud.

Główną przyczyną hirsutyzmu jest wysoki poziom męskich hormonów płciowych, czyli androgenów (hiperandrogenizm), lub stosowanie leków o działaniu androgennym. Czasem wynika on także z predyspozycji dziedzicznych.

W jakim wieku występuje hirsutyzm?

Hirsutyzm dotyczy 5-10% kobiet. Może pojawić się w każdym momencie życia. Często występuje podczas dojrzewania, ale duża część przypadków jest diagnozowana także w okresie menopauzy.

Nierzadko hirsutyzm bywa też rozpoznawany podczas ciąży, zwłaszcza w trzecim trymestrze.

Objawy hirsutyzmu

Poza nadmiernym owłosieniem, wysoki poziom androgenów w organizmie kobiety może prowadzić do innych objawów, które określa się wirylizacją. Są to:

• obniżony głos,
• łysienie typu męskiego,
• trądzik,
• zmniejszenie wielkości biustu,
• zwiększenie masy mięśniowej,
• powiększenie łechtaczki.

Przyczyny hirsutyzmu

Hirsutyzm – jak już wspomniano – wynika najczęściej z nadmiaru męskich hormonów płciowych (androgenów), głównie testosteronu.

Powody nadprodukcji androgenów u kobiet

• Zespół policystycznych jajników: poza nadmiernym owłosieniem może powodować nieregularne miesiączki, otyłość, niepłodność, a czasem cysty na jajnikach.
• Insulinooporność: organizm nie potrafi właściwie wykorzystać insuliny. Sprzyja to m.in. wystąpieniu cukrzycy i zespołu policystycznych jajników. Niektórzy badacze uważają również, że insulina w wysokich stężeniach stymuluje jajniki do produkcji androgenów. (tutaj możesz użyć kalkulatora HOMA-IR, wskaźnik oceni, czy możesz mieć insulinooporność).
• Zespół Cushinga: choroba nadnerczy, której przyczyną jest długotrwałe narażenie na wysoki poziom kortyzolu (hormonu stresu).
• Wrodzony przerost nadnerczy: związany jest z nieprawidłowym wytwarzaniem hormonów steroidowych, w tym kortyzolu i androgenów, przez nadnercza.
• Guz: produkujący androgeny - guz w jajnikach lub nadnerczach. Na występowanie guza może wskazywać nagłe pojawienie się i szybki rozwój hirsutyzmu po okresie dojrzewania. Tego rodzaju hirsutyzm, zwłaszcza gdy towarzyszy mu wirylizacja, wymaga pilnej konsultacji lekarskiej!
• Choroby i stany związane z wysokim stężeniem prolaktyny we krwi: guzy produkujące prolaktynę, długotrwały stres, przewlekły wysiłek fizyczny.
• Nadwaga i otyłość.
• Leki: m.in. doustne środki antykoncepcyjne z androgennym progestagenem, steroidy anaboliczne, leki zawierające danazol (stosowane w terapii endometriozy) oraz leki z fluoksetyną (często zalecane w terapii depresji).

Czy hirsutyzm jest dziedziczny?

W niektórych przypadkach przyczyny hirsutyzmu nie udaje się zidentyfikować. Ten tzw. hirsutyzm idiopatyczny jest prawdopodobnie uwarunkowany dziedzicznie. Częściej dotyczy kobiet pochodzących z krajów śródziemnomorskich, Bliskiego Wschodu i Azji Południowej.

Kto leczy hirsutyzm?

Hirsutyzm to problem często zgłaszany dermatologom z przyczyn kosmetycznych. Jego diagnostykę i terapię można więc rozpocząć u dermatologa lub u lekarza pierwszego kontaktu. W razie potrzeby, specjalista podejmie decyzję o dalszych konsultacjach.

Ponieważ nadmierne owłosienie nierzadko wiąże się z zaburzeniami hormonalnymi, konieczna może okazać się wizyta u endokrynologa. Jeżeli hirsutyzm jest powiązany z nadwagą lub otyłością, warto również udać się do dietetyka.

Hirsutyzm diagnostyka

Diagnostyka hirsutyzmu opiera się na wywiadzie lekarskim, obserwacji objawów i – w części przypadków – na dodatkowych badaniach, np. oznaczeniu hormonu DHEA. By rozpoznać problem i ocenić jego nasilenie, specjaliści mają do dyspozycji skalę punktową, zwaną skalą Ferrimana-Gallwaya. W przypadku łagodnego hirsutyzmu i braku innych objawów sugerujących nadprodukcję androgenów, zazwyczaj nie ma potrzeby wykonywania dodatkowych badań.

Kobietom z problemami menstruacyjnymi lub z ostrym hirsutyzmem lekarze zlecają zbadanie poziomu hormonów. Czasami wykonywana jest także tomografia komputerowa lub USG, a także inne procedury diagnostyczne służące potwierdzeniu lub wykluczeniu chorób, które mogły doprowadzić do hirsutyzmu.

Inne badania wspomagające ocenę hirsutyzmu:

• Ocena stężenia SHBG, czyli diagnostyka zburzeń hormonalnych.
• Oznaczenie poziomu androstendionu

Leczenie hirsutyzmu

Leczenie hirsutyzmu jest kompleksowe. Obejmuje mechaniczne usuwanie włosów oraz farmakoterapię. W niektórych przypadkach poprawę przynosi zastosowanie odpowiedniej diety. Jeżeli stwierdzono przyczynę hirsutyzmu, leczona jest choroba podstawowa. Gdy za nadmierne owłosienie odpowiada guz, przeprowadza się zabieg operacyjny. Hirsutyzm polekowy wymaga odstawienia leku wywołującego nadmierne owłosienie.

W leczeniu hirsutyzmu stosowane są:

• środki antykoncepcyjne: pigułki lub inne hormonalne środki antykoncepcyjne, które zawierają estrogen i progestagen, wykorzystywane są w terapii hirsutyzmu wywołanego nadmierną produkcją androgenów;
• antyandrogeny: tego typu leki blokują androgeny przed przyłączaniem się do ich receptorów. Czasami przepisywane są po 6 miesiącach stosowania hormonalnych środków antykoncepcyjnych, jeśli terapia nimi okazała się niewystarczająco skuteczna. Do antyandrogenów należą m.in. leki zawierające spironolakton;
• kremy do stosowania miejscowego.

By efekty terapii zaczęły być widoczne, musi minąć kilka miesięcy.

Hirsutyzm – jakie rodzaje depilacji wybrać?

Do usuwania nadmiernego owłosienia można stosować – wymagające powtarzania – zabiegi kosmetyczne, takie jak:

• usuwanie pęsetą,
• golenie,
• depilacja woskiem, kremem, czy depilatorem,
• rozjaśnianie.

Przy cięższych postaciach hirsutyzmu warto zdecydować się na profesjonalną metodę usuwania włosów, która przyniesie trwałe rezultaty. Do takich zabiegów należy elektroliza i laseroterapia.

W tym miejscu warto dodać, że usuwanie włosów jedynie metodami mechanicznymi jest nieskuteczne, jeśli przyczyna hirsutyzmu pozostaje nierozpoznana i nieleczona.

Naturalne leczenie hirsutyzmu – dieta przy hirsutyzmie

W ostatnich latach wzrosło zainteresowanie rolą odżywiania w terapii hirsutyzmu. Oto zasady diety, która może wspierać leczenie tego problemu:

• Jeśli masz nadwagę lub jesteś otyła, stosuj dietę niskokaloryczną. By ustalić odpowiednią kaloryczność diety i uniknąć niedoborów pokarmowych, skonsultuj się z dietetykiem. Pamiętaj, że nadwaga i otyłość sprzyjają nadmiernemu wytwarzaniu męskich hormonów i hirsutyzmowi.
• W ciągu dnia jedz regularnie 5 małych posiłków. Nie pomijaj śniadań.
• Wybieraj produkty o małym indeksie glikemicznym, które nie powodują gwałtownego skoku cukru we krwi. Do takich produktów należą np. zielone warzywa, pomidor, surowa marchewka, cukinia, czosnek, świeże morele, makaron sojowy, makaron al dente czy chleb żytni pełnoziarnisty.
• Jedz żywność bogatą w magnez: badania wykazały istnienie związku pomiędzy niedoborem magnezu a insulinoopornością, która może prowadzić do hirsutyzmu. Produktami bogatymi w magnez są m.in. kasza gryczana, brązowy ryż, nasiona roślin strączkowych, orzechy czy ciemne pieczywo.
• Sięgaj po żywność zasobną w chrom: również ten pierwiastek przeciwdziała insulinooporności. Dobre źródła chromu to sałata rzymska, cebula, pomidory, produkty z pełnego ziarna i ziemniaki. Łącz je z pokarmami bogatymi w witaminę C, która zwiększa wchłanianie chromu.
• Jedz produkty zawierające witaminę B₆: zmniejsza ona produkcję prolaktyny, której nadmiar sprzyja wystąpieniu hirsutyzmu. Witamina B₆ znajduje się m.in. w awokado, rybach, soi, orzechach włoskich, orzeszkach ziemnych i bananach.
• Sięgaj po produkty bogate w witaminę E. „Witamina młodości” może normalizować poziom androgenów i osłabiać działanie testosteronu. Jej źródła to m.in. migdały, nasiona słonecznika, brokuły, mango i szpinak.
• Pij 6-8 szklanek wody dziennie, sięgaj też po herbatkę miętową.
• Unikaj rafinowanych potraw, takich jak białe pieczywo, makarony, a zwłaszcza cukier.
• Unikaj tłuszczów nasyconych (ich źródła to np. tłuste mięso i wędliny, tłuste produkty mleczne, oleje tropikalne). Wyeliminuj też tłuszcze trans, które znajdują się w ciastkach, słonych przekąskach, chipsach, frytkach, margarynach kostkowych i przetworzonej żywności. Sięgaj za to po produkty zawierające dobre tłuszcze nienasycone, takie jak np. oliwa z oliwek, olej rzepakowy, tłuste ryby morskie czy orzechy (tłuszcze nienasycone mają korzystny wpływ na zdrowie, ale są wysokokaloryczne, dlatego należy jeść je z umiarem).
• Unikaj alkoholu i palenia tytoniu.
• Poświęć 30-60 min dziennie na ulubioną aktywność fizyczną.

Rokowania przy hirsutyzmie

Powodzenie leczenia hirsutyzmu zależy od jego przyczyn. Terapia może być długotrwała, jednak większość przypadków udaje się skutecznie kontrolować dzięki lekom, zabiegom kosmetycznym i zmianom w stylu życia.