Grypa żołądkowa (jelitówka, grypa jelitowa) - objawy i leczenie grypy żołądkowej

Grypa żołądkowa, czyli zapalenie żołądkowo-jelitowe, znana jest też pod nazwą grypa jelitowa lub jelitówka. Najczęstsze objawy grypy żołądkowej to nudności, wymioty, biegunka, ból brzucha i objawy grypopodobne (bóle głowy i mięśni, gorączka). Sprawdź sposoby leczenia oraz co jeść przy grypie żołądkowej.
Grypa żołądkowa to infekcja przewodu pokarmowego

Co to jest grypa żołądkowa?

Grypa żołądkowa (grypa jelitowa, jelitówka) to potoczna nazwa schorzenia, które fachowo nazywane jest zapaleniem żołądkowo-jelitowym.

Jest to zbiór dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego wywołany przez wirusy, ale nie przez wirusa grypy, dlatego nazwa „grypa żołądkowa” nie jest prawidłowa z medycznego punktu widzenia.

Objawy grypy żołądkowej

Najczęstsze objawy grypy żołądkowej to:

Choroba zazwyczaj przebiega łagodnie i ulega samoistnemu wyleczeniu w ciągu kilku dni.

W zdecydowanej większości przypadków (90%) zapalenie żołądkowo-jelitowe ustępuje samoistnie i nie powoduje powikłań. Jednak nasilone wymioty i biegunka, prowadząc do odwodnienia, mogą stanowić poważne zagrożenie.

Objawy grypy żołądkowej wymagające kontroli lekarskiej

Istniej wiele sygnałów, które wskazują na poważny stan chorego i wymagają kontroli lekarskiej.

Poważne objawy grypy żołądkowej występujące u dorosłych:

  • nieprzerwane wymioty
  • biegunka trwająca dłużej niż 2–3 dni
  • pojawienie się objawów odwodnienia:
    • nadmierne pragnienie
    • sucha skóra i wyschnięte usta
    • niewielka ilość lub brak oddawanego moczu albo oddawanie moczu o ciemnym zabarwieniu
    • wyraźne osłabienie
    • ból lub zawroty głowy
  • silny ból brzucha lub odbytu
  • krew w stolcu lub stolce o bardzo ciemnym, wręcz czarnym, zabarwieniu
  • gorączka powyżej 38ᵒC, trwająca ponad 3 dni

Poważne objawy grypy żołądkowej występujące u dzieci:

  • biegunka trwająca dłużej niż 24–48 godzin
  • intensywne wymioty
  • pojawienie się objawów odwodnienia:
    • niezmoczenie pieluszki lub nieoddanie moczu przez 3 lub więcej godzin
    • wyschnięte usta lub płacz bez łez
    • zmniejszenie napięcia skóry – napięcie skóry można sprawdzić w prosty sposób: pociągając do góry fałd skóry na brzuchu, obok pępka - jeżeli po puszczeniu fałd ten utrzyma się w tej pozycji przez kilka sekund to świadczy to o odwodnieniu
    • wydłużony czas powrotu krwi w naczyniach włosowatych (czas powrotu kapilarnego) – można je sprawdzić naciskając na paznokieć - pod wpływem ucisku zbieleje on, ale po ok. 1,5 sekundy powinien wrócić różowy kolor, natomiast, jeżeli tak się nie stanie, i zbielenie paznokcia będzie trwało dłużej, to świadczy to o odwodnieniu organizmu
    • sucha skóra i język, wyschnięte usta
    • wyraźnie wzmożone pragnienie
  • gorączka powyżej 39ᵒC
  • krew w stolcu lub stolce o bardzo ciemnym, wręcz czarnym, zabarwieniu
  • nadmierna senność, nienaturalna drażliwość, apatia, brak zainteresowania otoczeniem, niechęć do zabawy
  • zapadłe policzki, oczy lub brzuch oraz, u niemowląt, ciemiączko.

Objawy grypy żołądkowej (jelitowej)

Leczenie grypy żołądkowej

Najważniejszą rzeczą w leczeniu zapalenia żołądkowo-jelitowego jest zapobieganie odwodnieniu, czyli dbanie o odpowiednie nawadnianie chorego.

Szacuje się, że po każdym luźnym stolcu lub wymiotach chory powinien przyjąć od 350 do 700 ml płynów. Nie powinno nawadniać się samą wodą, ponieważ nie zawiera ona potrzebnych soli mineralnych. Nie nawadniajmy też gotowymi sokami owocowymi lub napojami gazowanymi, gdyż cukier w nich zawarty może nasilać objawy.

Lepiej wykorzystać do tego musy i kompoty jabłkowe, klarowne zupy, preparaty elektrolitowe dostępne w aptece bez recepty lub samodzielnie wykonany roztwór cukrowo-elektrolitowy. Jego wykonanie jest proste i polega na rozpuszczeniu w 200 ml wody przegotowanej następujących składników:

  • 0,9 g soli kuchennej = końcówka trzonka łyżeczki
  • płaska łyżeczka cukru, buraczanego lub trzcinowego

Wymioty nie stanowią przeszkody w doustnym nawadnianiu, są wręcz dodatkowym do tego wskazaniem – należy jedynie podawać małe porcje chłodnego napoju bardzo często (np. 5-10 ml co 5-10 minut).

Jeżeli chory nie wymiotuje to należy namawiać go do jedzenia, ponieważ przyspieszy to ustępowanie wodnistej biegunki. Dzieje się tak dlatego, że pokarm pobudza regenerację uszkodzeń błony śluzowej jelit oraz wchłanianie wody i elektrolitów.

Chory powinien jeść to, na co ma ochotę, w małych porcjach, ale często.

Grypa żołądkowa to zazwyczaj efekt zakażenia rotawirusem

Co jeść przy grypie żołądkowej? 

Posiłki powinny być lekkostrawne i opierać się na gotowanym ryżu, makaronie, ziemniakach, pszenicy, owsie. Urozmaicić je można o krakersy, banany, jogurt, zupy i gotowane warzywa. 

Powinno unikać się potraw ciężkostrawnych i smażonych oraz słodkiego mleka, kawy, mocnej herbaty, alkoholu, słodyczy, świeżych owoców i gotowych soków owocowych (soki te zawierają dużo cukru, który może nasilać objawy).

Do normalnej diety można powrócić po uformowaniu się stolców i wyraźnej poprawie samopoczucia chorego.

Leki na grypę żołądkową

Wspomagająco w leczeniu zapaleń żołądkowo-jelitowych można stosować probiotyki, czyli leki, w skład których wchodzą żywe bakterie podobne do tych z flory fizjologicznej.

Wspomagają one odbudowę i działanie prawidłowej flory bakteryjnej – wytwarzają niekorzystne dla bakterii chorobotwórczych substancje, współzawodniczą w przyleganiu do nabłonka jelit oraz wykorzystują składniki pokarmowe niezbędne do rozwoju szkodliwych drobnoustrojów.

Stosowanie probiotyków skraca czas trwania choroby i ogranicza jej nasilenie. Są one dostępne w aptekach bez recepty.

Dzieci powyżej 6. roku życia i dorośli w celu zmniejszenia objawów mogą zastosować dostępne bez recepty leki przeciwbiegunkowe (np. loperamid) i przeciwgorączkowe (np. paracetamol – w tej sytuacji jest lepszy niż ibuprofen, ponieważ nie obciąża układu pokarmowego).

Leków tych nie powinno się stosować w przypadku wystąpienia biegunki z domieszką krwi lub wysokiej gorączki, dlatego przed ich zażyciem skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą albo przeczytaj ulotkę dołączoną do opakowania.

Przyczyny grypy żołądkowej

Przyczyną grypy żołądkowej jest w zdecydowanej większości zakażenie wirusami (noro-, rota- lub adenowirusami).

Można się nimi zarazić przez zakażone pokarmy, skażoną wodę, kontakt bezpośredni z osobą chorą lub drogą kropelkową1.

Czym różni się grypa żołądkowa od zatrucia pokarmowego? 

Podstawową różnicą pomiędzy zakażeniem przewodu pokarmowego, a zatruciem pokarmowym są ich przyczyny. Zakażenie przewodu pokarmowego wywołane jest przez wirusy, a zatrucie pokarmowe przez bakterie, toksyny bakteryjne lub pasożyty, którymi było skażone jedzenie. 

Zatrucie pokarmowe wywoływane jest m.in. przez:

Ciekawym przypadkiem zatrucia pokarmowego jest zatrucie toksyną botulinową, czyli tzw. jadem kiełbasianym. Jest on wytwarzany przez laseczki Clostridium botulinum, a źródłem zakażenia są najczęściej przeterminowane lub niewłaściwie przechowywane konserwy mięsne, rybne i jarzynowe. 

Ważnym sygnałem mówiącym o tym, że dana konserwa nie nadaje się do spożycia, jest wybrzuszenie wieczka.

Jad kiełbasiany to jedna z najsilniejszych znanych toksyn, działa porażająco na mięśnie i może prowadzić do śmierci. Mimo tego ma on szerokie zastosowanie w medycynie – nie tylko estetycznej (np. wypełnianie zmarszczek), ale też w leczeniu nadpotliwości dłoni, stóp i pach, migren, nerwobóli, nadmiernego napięcia mięśni i wielu innych dolegliwości.

Toksyna botulinowa widnieje również w spisie substancji, które mogą być wykorzystane jako broń biologiczna.

Grypa żołądkowa to problem zarówno dzieci jak i dorosłych

Rozpoznanie grypy żołądkowej

Zazwyczaj do postawienia diagnozy lekarzowi wystarczy dokładny wywiad oraz zbadanie pacjenta, więc nie ma potrzeby robienia dodatkowych badań. 

Czy grypę żołądkową da się wyleczyć?

W większości wypadków choroba ma łagodny przebieg i ustępuje samoistnie w ciągu kilku dni. 

Stosowanie się do zaleceń (odpowiednie nawadnianie i lekkostrawna dieta, ewentualnie stosowanie probiotyków) pomaga złagodzić objawy i skrócić czas trwania dolegliwości.

U małych dzieci, osób starszych i osób z osłabioną odpornością zapalenie żołądkowo-jelitowe może być przyczyną hospitalizacji, głównie z powodu odwodnienia.

Powikłania grypy żołądkowej

Najczęstszym powikłaniem choroby jest odwodnienie. Jest to stan, w którym w organizmie znajduje się za mało wody i substancji mineralnych niezbędnych do jego prawidłowego działania. Gdy np. brakuje magnezu i potasu może dojść do zaburzeń w pracy serca, włącznie z jej zatrzymaniem. 

Nieleczone odwodnienie stanowi zagrożenie życia, szczególnie u niemowląt, małych dzieci i osób starszych. Prowadzi do utraty sił, senności, osłabienia organizmu, utraty świadomości, a nawet, wraz z postępowaniem odwodnienia, do uszkodzenia narządów wewnętrznych i śmierci.

Zapobieganie grypie żołądkowej

  • Unikaj kontaktu z osobami mającymi objawy grypy żołądkowej.
  • Umyj powierzchnie, których dotykały zakażone osoby, wodą z detergentem.
  • Myj ręce wodą z mydłem przed jedzeniem i przygotowywaniem posiłku oraz po każdorazowym skorzystaniu z toalety.
  • Myj owoce i warzywa przed spożyciem na surowo lub obieraj je ze skórki.
  • Unikaj tzw. „produktów wysokiego ryzyka”, czyli niepasteryzowanego mleka i jego przetworów, wędzonych ryb, owoców morza, podrobów, niedogotowanego mięsa, jajek na miękko, surowych warzyw i owoców, niedogotowanej wody.
  • Właściwie przechowuj produkty spożywcze.
  • Dbaj o czystość sprzętów i wyposażenia kuchni.
  • Zaszczep niemowlę przeciwko rotawirusom – szczepić można jedynie dzieci od 6 do 24 tygodnia życia. W tym czasie, w zależności od preparatu, podaje się doustnie dwie lub trzy dawki szczepionki.

Małe dzieci są w grupie ryzyka ciężkiego przebiegu infekcji rotawirusami, a szczepienie jest najlepszym i najbezpieczniejszym sposobem zapobiegania powikłaniom i hospitalizacji.
Szczepienia te nie należą do szczepień obowiązkowych, w związku z czym decyzja o zaszczepieniu zależy wyłącznie od rodziców.

Co robić, jak już choruję na grypę żołądkową? 

  • Podczas biegunki i wymiotów na bieżąco uzupełniaj płyny, najlepiej przy pomocy roztworów elektrolitowych kupionych w aptece lub zrobionych samodzielnie w domu.
  • Przy wystąpieniu któregokolwiek z objawów alarmowych nie zwlekaj z wizytą u lekarza.
  • Nie podejmuj samodzielnego leczenie antybiotykami (antybiotyki nie działają na wirusy) i zachowaj rozsądek w samodzielnym leczeniu lekami przeciwbiegunkowymi i przeciwwymiotnymi. 
  • Pamiętaj, że możesz być potencjalnym źródłem zakażenia dla innych domowników – dlatego bardzo skrupulatnie przestrzegaj zasad higieny osobistej, takich jak mycie rąk po każdorazowym skorzystaniu z toalety.

Przypisy:

1 Droga szerzenia się chorób zakaźnych. Infekcja przenosi się między chorym a zdrowym człowiekiem poprzez drobne kropelki śluzu uwalniane do otoczenia w wyniku kichania, kaszlenia lub mówienia.

Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania.
Data dodania 07.09.2017
Data ostatniej aktualizacji 18.05.2022