Glista ludzka - objawy, przyczyny i leczenie glistnicy

Według Światowej Organizacji Zdrowia w ostatnich latach pasożytami mogło się zarazić ponad 4,5 mld ludzi na świecie, w tym 1,5 mld zakażeń wynikało z kontaktu z zanieczyszczoną glebą. Jedną z chorób pasożytniczych jest glistnica (łac. ascaris lumbricoides hominis), która najczęściej występuje w krajach o ciepłym klimacie, niskim statusie ekonomicznym i sanitarnym. Rozprzestrzenia się szczególnie tam, gdzie jest duże zagęszczenie ludności oraz brak świadomości znaczenia profilaktyki i higieny.

W Polsce glistnica występuje sporadycznie (<1 proc.). Mimo to systematycznie i w ramach profilaktyki zakażeń terenowe stacje sanitarno-epidemiologiczne przeprowadzają m.in. kontrole czystości piaskownic. Warto pamiętać, że na ryzyko zakażenia pasożytami narażamy się, np. pijąc zanieczyszczoną wodę, kąpiąc się w niej, jedząc posiłki, które nie zostały przygotowane z zachowaniem zasad higieny oraz podróżując do egzotycznych krajów o niskim standardzie sanitarno-higienicznym.

Co to jest glista ludzka?

Glista ludzka to nicień jelitowy, pasożyt, który bytuje w wilgotnej glebie aż do momentu, gdy drogą pokarmową dostanie się do organizmu człowieka. Dostaje się do jelit, skąd przez naczynia krwionośne trafia do narządów, takich jak płuca czy wątroba. Dlatego zakażenie glistą ludzką wywołuje objawy ze strony m.in. układu pokarmowego i oddechowego. 

Dowiedz się więcej >> Pasożyty przewodu pokarmowego

Glista ludzka – cykl rozwojowy 

Larwy glisty ludzkiej zasiedlają jelito cienkie człowieka, gdzie się rozmnażają, a ich jaja wraz z kałem wydostają się na zewnątrz. Wnikają one w glebę i bytują w niej, czekając na moment, gdy zostają przypadkowo połknięte przez kolejnego żywiciela. Wystarczy zjeść warzywo czy owoc zanieczyszczony jajami glist, by pasożyt dostał się do organizmu i został żywicielem. Na terenach, gdzie wylewane jest szambo, nie wolno uprawiać roślin przeznaczonych do jedzenia.

Z żołądka pasożyt migruje do jelita cienkiego, a stamtąd po pewnym czasie do płuc, gdzie larwy glisty ludzkiej osiągają około 2 mm długości. Następnie poprzez oskrzela i tchawicę przemieszczają się do krtani, skąd zostają przypadkowo połknięte i ponownie trafiają do jelit, tam zaczynają się rozmnażać i składać nawet do 200 tys. jaj dziennie. Cykl rozwojowy glisty ludzkiej zatacza koło gdy jaja zostają przez żywiciela wydalone z kałem i trafiają do gleby, co stanowi ryzyko zakażenia glistnicą dla kolejnych osób.

Jak długo żyje glista ludzka? 

Szacuje się, że dorosła larwa glisty ludzkiej w organizmie człowieka może żyć nawet od roku do dwóch lat. Oczywiście wczesne rozpoznanie glistnicy znacznie skraca ten czas. Diagnoza niestety bywa trudna, ponieważ objawy zakażenia są niespecyficzne, często mogą być mylone z alergią, przeziębieniem czy zatruciem pokarmowym.

Jak wygląda glista ludzka?

Dorosłe osobniki glisty ludzkiej mają postać robaków o obłym, podłużnym kształcie. Z zewnątrz pokryte są cienkim nabłonkiem o biało-kremowym kolorze. Samice mogą osiągać nawet około 40 cm długości, natomiast samce są nieco krótsze, mają do 20 cm.

Glista ludzka – objawy

Larwy pasożyta migrują przez organizm, wywołując różnego rodzaju, czasami niespecyficzne objawy:

• ze strony układu pokarmowego (ból brzucha, biegunka, wzdęcia, zapalenie trzustki, zapalenie dróg żółciowych, zapalenie wyrostka robaczkowego oraz cholestaza wątrobowa);
• ze strony układu oddechowego (suchy kaszel, świsty podczas osłuchiwania płuc, niekiedy duszność i krwioplucie);
• neurologiczne (osłabienie, uczucie rozbicia lub nadmierna pobudliwość, zawroty głowy);
• skórne (np. wysypka, świąd skóry, obrzęk twarzy);
• gorączka lub stan podgorączkowy.

Przyczyny zakażenia glistą ludzką

Wśród przyczyn zakażenia glistnicą wymienia się:

• spożycie zanieczyszczonej wody;
• zjedzenie owoców czy warzyw, które mogły mieć kontakt z zanieczyszczoną odchodami ziemią; 
• kontakt brudnych rąk z jamą ustną.

Większe ryzyko zakażenia związane jest z przebywaniem w dużych skupiskach ludzkich (takich jak szkoły, przedszkola, plaża) oraz podróżami do krajów Trzeciego Świata.

Aby jaja glisty ludzkiej stały się zagrożeniem dla żywiciela, niezbędne są odpowiednie warunki do dojrzewania, które zachodzi w środowisku zewnętrznym. Dlatego też osoba zarażona nie stanowi bezpośredniego źródła zakażenia dla innego człowieka.  

Glista ludzka – diagnostyka

Objawy glistnicy często mogą być mylące i sugerować inne choroby. Dlatego zakażenie pasożytami rozpoznaje się na podstawie:

• badania kału (to najpowszechniejsza metoda wykrywania jaj pasożyta);
• badania kału za pomocą molekularnej metody PCR i identyfikacji DNA robaka;
• badania z krwi poziomu przeciwciał IgG przeciwko gliście ludzkiej;
• morfologii w kierunku eozynofili (ich zwiększona liczba może świadczyć o chorobie pasożytniczej);
• pomiaru stężenia IgE całkowitego w krwi (który pozwala potwierdzić lub wykluczyć obecność pasożytów);
• badania plwocin, w których mogą znajdować się jaja pasożyta;
• RTG klatki piersiowej czy jamy brzusznej.

Sprawdź również: Lamblia - badanie kału

Leczenie glistnicy — na czym polega?

Leczenie glistnicy domowymi sposobami (np. za pomocą mieszanek ziołowych) nie będzie efektywne, dlatego nicienie należy zwalczać, stosując leki przeciwpasożytnicze. Skuteczne są preparaty zawierające mebendazol i albendazol, cytrynian piperazyny, czy pyrantel, który podaje się kobietom w ciąży i karmiącym piersią. Leki te wydawane są na receptę. Badania kontrolne należy wykonać zgodnie z zaleceniami lekarza.

Glista ludzka u dziecka — typowe objawy glistnicy

Na zakażenie pasożytami najczęściej narażone są dzieci w wieku przedszkolnym, ponieważ dopiero wykształcają w sobie nawyki dotyczące higieny osobistej, czy higieny spożywanych posiłków. Nie zawsze przecież pamiętają o myciu rąk po zabawie w piaskownicy, przed jedzeniem, po przyjściu ze spaceru, czy wyjściu z toalety. 

Tymczasem nicienie nie pozostają obojętne na rozwój psychofizyczny najmłodszych pacjentów. Dziecko może być osowiałe, odmawiać spędzania czasu na aktywnej zabawie lub przeciwnie — stać się nadreaktywne, co też powinno wzbudzić niepokój. Do objawów chorobowych, które świadczą o obecności glisty ludzkiej w organizmie dziecka, zalicza się również:

• słaby przyrost masy ciała, 
• ból brzucha, 
• utrata apetytu,
• podkrążone oczy, 
• wysypka na ciele przypominająca pokrzywkę,
• gorączka.

Podejrzenie zakażenia glistnicą warto zweryfikować, wykonując u dziecka badanie kału na obecność pasożytów. Nieleczone choroby pasożytnicze skutkują powikłaniami m.in. ze strony układu oddechowego (zapaleniem płuc czy oskrzeli), zaburzeniami neurologicznymi czy też upośledzeniem wchłaniania składników odżywczych. 

Dowiedz się więcej >> Pasożyty u dzieci - objawy i leczenie

Glista ludzka – profilaktyka

Przede wszystkim chodzi o staranne i częste mycie rąk, zwłaszcza po wyjściu z toalety i kontakcie z glebą. Zawsze przed spożyciem należy myć owoce i warzywa oraz unikać picia nieprzegotowanej wody. O zasadach tych warto pamiętać podczas pobytu w krajach, gdzie ryzyko zakażenia nicieniami jest duże ze względu na niską świadomość zdrowotną, czy też zły stan sanitariatów i wodociągów.

Źródła:

1. Pawłowski Z.S., Choroby pasożytnicze w krajowych kronikach epidemiologicznych. Hygeia Public Health 2011, 46(1): 1-7;
2. Popielska J., Marczyńska M. Najczęstsze zarażenia pasożytnicze w Polsce. Pediatra po dyplomie. Październik 2012, 16 (5);
3. World Health Organization. Fact sheets. Soil-transmitted helminth infections, who.int/news-room/fact-sheets/detail/soil-transmitted-helminth-infections (dostęp: 26.01.2024)
4. https://www.gov.pl/web/psse-zielona-gora/badania-parazytologiczne (dostęp: 26.01.2024);
5. https://podyplomie.pl/pediatria/12173,najczestsze-zarazenia-pasozytnicze-w-polsce (dostęp: 26.01.2024);
6. https://www.cdc.gov/parasites/ascariasis/gen_info/faqs.html (dostęp: 26.01.2024);
7. https://www.cdc.gov/parasites/ascariasis/index.html (dostęp: 26.01.2024);
8. https://www.medistore.com.pl/p/p-ciala-przeciw-gliscie-ludzkiej-igg (dostęp: 26.01.2024);
9. https://zpe.gov.pl/a/robaki-pasozytnicze/DliZ0vVpr (dostęp: 26.01.2024);
10. https://www.gov.pl/web/gov/szukaj?scope=wsse-warszawa&query=glistnica (dostęp: 26.01.2024);
11. https://www.medistore.com.pl/p/junior-pasozyty (dostęp: 26.01.2024);
12. https://www.medistore.com.pl/p/p-ciala-przeciw-gliscie-ludzkiej-igg (dostęp: 26.01.2024).