Dziedziczna nadwaga i dieta zgodna z DNA – jak badania genetyczne mogą pomóc schudnąć?

Jednej grupie osób akurat brokuły mogą szkodzić. Natomiast sól może być mniej szkodliwa niż u innych (niestety nawet jako mniej podatni na jej negatywne działanie nie możemy przesadzać z ilością, podobnie jak z alkoholem, cukrami prostymi, czy tłuszczami trans). Jeśli masz problem z nadwagą, choć jesz przecież dużo kasz, może powinieneś je częściej zastąpić mięsem? Na takie pytania odpowiedź mogą dać testy DNA, bo w kodzie genetycznym zaszyty jest idealny jadłospis dla każdego z nas, jak i wrodzona skłonność do tycia.

Dieta dr Dąbrowskiej, Dukana i oxy

Ciągle walczysz ze zbędnymi kilogramami i próbowałeś już wszystkiego. Była modna dieta dr Dąbrowskiej, czyli dwuetapowa warzywno-owocowa dieta oczyszczająca, której skutkiem ubocznym miała być utrata zbędnych kilogramów. I nic. Była jeszcze bardziej modna dieta Dukana. Ta z kolei, oparta głównie na białkach, miała nie tylko szybko cię odchudzić, ale też pozwolić uniknąć efektu jo-jo. I co? Też nic.

Choć dr Dukan popadł w niesławę, bo okazało się, że jego dieta odchudzająca może niszczyć nerki i wątrobę, nie poddałeś się, bo po Dukanie przyszli następcy, którzy poprawili jego błędy i zaproponowali nową wersję diety białkowej – dietę oxy, która miała pozwolić schudnąć nawet 15 kg w 3 tygodnie. Ale znów fiasko.

Próbowałeś też diety bezglutenowej, bo przecież wszyscy mówili, że to właśnie gluten jest największym złem, które powoduje, że tyjemy, a otyłość brzuszna to już na pewno jego wina. Wyeliminowałeś więc ze swojej diety gluten, ale zbędne kilogramy pozostały.

Dieta cud - czy jest zapisana w naszych genach?

Dlaczego żadna dieta odchudzająca na Ciebie nie działa? A przynajmniej nie na trwałe, bo dodatkowe kilogramy zaraz wracają? Ponieważ nie istnieje dieta-cud! Jedynym sposobem, żeby pozbyć się nadwagi i otyłości jest zdrowa dieta wprowadzona na stałe, a nie na miesiąc czy dwa.

Rzecz w tym, że zdrowa dieta dla każdego z nas może oznaczać coś innego. To dlatego, że każdy z nas jest jedyny w swoim rodzaju. Jedni lepiej trawią białka, inni tłuszcze, jeszcze inni węglowodany. Okazuje się, że to jakie pożywienie jest najkorzystniejsze dla naszego organizmu zapisane jest w naszym kodzie genetycznym.

Żeby odkryć, co nam służy, a co szkodzi, co jeść, a czego unikać, można zrobić badania DNA.

Otyłość i nadwaga – indeks BMI

Zacznijmy jednak od tego, kiedy należy przejść na dietę odchudzającą? I kiedy to tylko lekka nadwaga, a kiedy już otyłość? Nadwaga to zwiększona masa ciała w stosunku do przyjętych norm. Otyłość to już natomiast choroba przewlekła, która charakteryzuje się nadmiarem tłuszczu nie tylko pod skórą, ale również w organach wewnętrznych i jest przyczyną wielu groźnych chorób.

Kiedy mówimy o otyłości, kiedy o nadwadze, a kiedy o wadze prawidłowej? W określeniu pomaga indeks masy ciała, tzw. indeks BMI. Żeby go obliczyć, należy masę ciała (w kilogramach) podzielić przez wzrost (w metrach) podniesiony do kwadratu. Otrzymany wynik to właśnie MBI. Mężczyzna ważący 70 kg o wzroście 1,75 m będzie miał BMI 22,86.

Indeks BMI możesz również samodzielnie obliczyć za pomocą naszego kalkulatora.

 Jak interpretować wynik BMI?

• poniżej 18,5 – niedowaga;
• 18,5 - 24,9 waga prawidłowa;
• 25 - 29,9 – nadwaga;
• powyżej 30 – otyłość.

Należy przy tym pamiętać, że indeks BMI oblicza się jedynie dla osób dorosłych.

Nie można go stosować w odniesieniu do dzieci i młodzieży. Aby u nich sprawdzić prawidłowość wagi, stosuje się siatki centylowe.

Jaka jest skala problemu nadwagi i otyłości? Z danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO, 02.2018) wynika, że na świecie żyje około 1,9 mld ludzi z nadwagą. W krajach rozwiniętych to już niemal epidemia. W Wielkiej Brytanii aż 68 proc. dorosłych osób cierpi na nadwagę lub otyłość, w Polsce, Według  wyników  Europejskiego  Ankietowego  Badania  Zdrowia (EHIS), ponad 53 proc.

Statystyki źle wyglądają także u dzieci. 10,4 proc. dziewczynek i 19,2 proc. chłopców ma zbyt wysoką wagę. To oznacza, że rośnie nam kolejne pokolenie, które będzie zagrożone chorobami układu sercowo-naczyniowego, w tym nadciśnienia, chorobami serca czy cukrzycą typu 2.

Schorzenia genetyczne

To, że dzieci cierpią na nadwagę i otyłość to nie tylko wina złego stylu życia, złej diety i zbyt małej ilości ruchu. Częściowo winę mogą ponosić geny. Gdy jedno z rodziców jest otyłe, dziecko ponosi  40 proc. ryzyko, że również zachoruje na otyłość. Jeśli oboje rodzice są otyli, ryzyko wzrasta do 80 proc. Trzeba jednak pamiętać, że przyczyną może być dziedziczenie nawyków i predyspozycji do danego stylu życia.

Jak sprawdzić, czy skłonność do otyłości lub nadwagi odziedziczyliśmy po rodzicach? Należy zrobić badania genetyczne. Badania DNA wykazują nie tyle konkretne geny odpowiedzialne za nadwagę, co zmiany w tych genach, czyli tzw. warianty w kodzie genetycznym, które zmieniają funkcje białek w naszym organizmie i tym samym wpływają na naszą fizjologię.

Przeczytaj także: 

• Choroby genetyczne - czym są, lista chorób uwarunkowanych genetycznie

Dostępne na rynku badania genetyczne sprawdzają, czy w naszym kodzie DNA obecne są warianty genów: FTO, MC4R,TCF7L2 i MTNR1B.

Jeśli badania DNA wykażą któryś z tych wariantów genów, to może oznaczać:

• predyspozycję do nadwagi i otyłości;
• predyspozycję do rozwoju otyłości brzusznej;
• predyspozycję do zaburzeń odczuwania sytości;
• predyspozycję do nieprawidłowych nawyków żywieniowych;
• ryzyko rozwoju zespołu metabolicznego;

Może to również oznaczać ryzyko wystąpienia:

• wielu chorób związanych z nadwagą i otyłością;
• chorób układu krążenia i zawału;
• predyspozycję do rozwoju cukrzycy typu 2 i cukrzycy ciążowej;
• predyspozycję do wystąpienia syndromu policystycznych jajników (PCOS).

Otyłość, aktywność fizyczna i Twoje DNA

Badania DNA mogą pokazać także, jaki wpływ na rozwój otyłości ma w naszym przypadku aktywność fizyczna. Jedni bowiem będą bardziej podatni na ruch, co spowoduje szybki spadek masy ciała, inni mniej. Na jednych lepszy wpływ będą miały krótkie ćwiczenia wykonywane w szybkim tempie, na innych długie wybiegania.

Jednocześnie należy podkreślić, że obecność któregoś z wariantów genów jeszcze nie oznacza, że jesteśmy skazani na otyłość. To jedynie oznacza, że jesteśmy na nią narażeni bardziej niż inni. Ostatecznie jednak wpływ na naszą wagę ma ruch i zdrowa dieta, dzięki której możemy uniknąć otyłości i nadwagi.

Żeby ustalić zdrową dietę, która będzie najkorzystniejsza dla naszego ciała, również można wykorzystać badania genetyczne. Bo nie wszystko, co jest zdrowe dla koleżanki czy kolegi, służy naszemu ciału. Dzięki testom DNA można ustalić optymalną dietę dopasowaną indywidualnie dla każdego człowieka.

Jakie geny dziedziczymy

Co to jest właściwie genetyka? To nauka o dziedziczeniu. Człowiek dziedziczy po swoich rodzicach cechy, które zapisane są w DNA. Okazuje się jednak, że w DNA zapisane są nie tylko informacje o tym, jaki mamy kolor oczu, włosów, wzrost czy skłonność do dziedzicznych chorób. Naukowcy zidentyfikowali już ok. 100 genów, których niewielkie zmiany wpływają właśnie na masę ciała. Jak?

Gen może odpowiadać za poziom hormonu leptyny w naszym organizmie, który odpowiedzialny jest za uczucie głodu. To oznacza, że zmiany w tym genie mogą spowodować, że uczucie głodu będzie występować zbyt często, mimo, że organizm wcale nie potrzebuje więcej energii z pożywienia.

Jednak specyficzne zmiany genów mogą odpowiadać również za nadwrażliwości pokarmowe np. na kofeinę czy sód, a więc i sól kuchenną. Mogą także powodować skłonność do rozwoju nietolerancji pokarmowych, w tym glutenu czy laktozy.

Dieta zgodna z DNA

Warianty genów odpowiedzialne są również za metabolizowanie poszczególnych składników pokarmowych. To od genów zależy, czy nasz organizm lepiej radzi sobie z tłuszczami, białkami czy węglowodanami. Jeśli słabo metabolizuje węglowodany, zaś doskonale tłuszcze czy białka, dieta powinna być ułożona w taki sposób, by węglowodany wypełniały proporcjonalnie mniejszą część zapotrzebowania na składniki odżywcze.

Tak indywidualnie skonstruowana dieta z pomocą dietetyka i na podstawie badań genetycznych może skutecznie pomóc nie tylko zredukować wagę, ale również uniknąć chorób zależnych od odżywiania.

Wielu naukowców szacuje, że zalecana przez Instytut Żywności i Żywienia klasyczna piramida żywieniowa sprawdza się jedynie u 52 proc. z nas. Reszta ludzi powinna ją modyfikować zgodnie z indywidualnymi wymaganiami organizmu.

Dowiedz się więcej:

Dieta na miarę XXI wieku

Zdrowe odżywianie. Jedzenie ma znaczenie

Znaczenie diety w chorobach onkologicznych