Zespół Aspergera u dzieci - diagnostyka, terapia, życie ze spektrum autyzmu

Mówi się o nim „przypadłość geniuszy”. Uważa się, że na zespół Aspergera (ZA) cierpieli Albert Einstein i Wolfgang Amadeusz Mozart. ZA to zaburzenie o podłożu neurologicznym. Jego przyczyny nie są do końca znane. 
Dzieci z Aspergerem zwykle mają trudności w kontaktach społecznych.

Zespół Aspergera (ZA) to zaburzenie rozwoju mieszczące się w spektrum autyzmu. Terminu zespół Aspergera użyła po raz pierwszy psychiatra Lorna Wing w 1981 roku, nawiązując do opisów objawów zachowań pacjentów doktora Hansa Aspergera, pediatry żyjącego w latach czterdziestych. Podobnie jak wszystkie inne przypadki autyzmu, jest to zaburzenie rozwoju o podłożu neurologicznym, którego przyczyny na ogół nie są znane. Należy pamiętać, że ZA może mieć różny przebieg oraz natężenie.

Jeśli ma ono łagodny charakter, nie zostanie potraktowane jako coś niepokojącego ani przez otoczenie, ani przez dotkniętą nim osobę. Gdy osoba ta jest uczona oczekiwanych zachowań, z jednoczesnym akceptowaniem jej odmienności, objawy mogą być oceniane jako element osobowości czy przejaw ekstrawagancji – wyjaśnia Anna Maria Wołyniak – psycholog, pedagog specjalny, terapeuta integracji sensorycznej z ProPsyche Junior.

Asperger u dzieci - jak rozpoznać

W przypadku zespołu Aspergera u dzieci występują przede wszystkim odchylenia i deficyty w kontaktach i umiejętnościach społecznych.

– Objawy zespołu Aspergera to przede wszystkim poważne trudności w obszarze relacji międzyludzkich. Osoby z ZA mają trudność w nawiązaniu kontaktów społecznych, gdyż mają problem z czytaniem szeroko pojętego kodu społecznego: z werbalnym i niewerbalnym porozumiewaniem się. Najczęściej nie potrafią odczytywać wskazówek, takich jak postawa ciała, ton głosu, kontekst użytych słów, przede wszystkim znaczeń przenośnych i ukrytych. Sami również nie są w stanie używać komunikacji niewerbalnej. Często u osób z ZA występuje bladość mimiczna, co powoduje, że trudno odczytać emocje z twarzy takiej osoby lub emocje są nieadekwatne do sytuacji. Niewłaściwa intonacja wypowiedzi osób z ZA oraz charakterystyka głosu dodatkowo utrudniają odczytywanie przekazu – informuje Anna Maria Wołyniak.

Obsesyjne zainteresowania

Dzieci z zespołem Aspergera mają duże trudności w funkcjonowaniu w społeczeństwie. Nie potrafią zrozumieć i zaakceptować panujących norm społecznych. Nie znoszą zmian. Często reagują na nie agresją lub autoagresją. Bywa, że używają nieadekwatnego do wieku, specjalistycznego słownictwa. Ich język jest pedantyczny, encyklopedyczny, pozbawiony mowy potocznej.

Fiksacje dzieci z Aspergerem

Mają także ograniczony, wręcz obsesyjny, zakres zainteresowań. – Czasami zdarza się tak, że ich zainteresowania w jakiejś dziedzinie znacznie przekraczają poziom wiedzy przeciętnej osoby – są ekspertami w czasami bardzo wąskiej lub ekscentrycznej dziedzinie. Częstym obszarem zainteresowań jest technika. Interesują się np. pociągami, koleją, samolotami, elektrowniami wodnymi lub uzbrojeniem starożytnych wojsk. Obsesyjne zainteresowanie może przejawiać się w kolekcjonerstwie, gromadzeniu czasami dziwacznych przedmiotów – mówi Anna Maria Wołyniak. Tym objawom często towarzyszą nadwrażliwość na dotyk, głośnie dźwięki czy bodźce wzrokowe.

Późne rozpoznanie zespołu Aspergera u dzieci

Nawet typowe objawy choroby mogą u poszczególnych dzieci manifestować się na różne sposoby. Dlatego ZA nie zawsze udaje się wcześnie zdiagnozować. Początkowo objawy są brane przez rodziców za przejaw inteligencji i charakteru dziecka. Zdarza się, że niepokojące symptomy wyłapują dopiero nauczyciele lub logopeda podczas badań przesiewowych w szkole.

– Zespół Aspergera przejawia się przede wszystkim na polu relacji międzyludzkich, dlatego jego objawy mogą na początku umknąć rodzicom. Tym bardziej, gdy dziecko przejawia przy tym nadzwyczajne uzdolnienia w jakimś kierunku. Rodzice skupieni na rozwoju poznawczym dziecka nie zwracają uwagi na początkowo subtelne trudności w relacjach z rówieśnikami. Pierwsze problemy zauważane są w najlepszym wypadku pod koniec przedszkola, a jeszcze częściej w szkole, gdzie weryfikacji poddawane są zdolności komunikacyjne i interakcje międzyludzkie

– mówi psycholog.

Kiedy udać się do specjalisty

Zaniepokoić rodziców powinny kłopoty dziecka z życiem towarzyskim: nieumiejętność nawiązywania relacji z rówieśnikami, brak zrozumienia sytuacji społecznych, nieadekwatne i niezrozumiałe reakcje emocjonalne dziecka: napady złości, płacz, agresja.

– W obszarze mowy należy zwrócić uwagę na słownictwo dziecka, czy jest bardzo rozbudowane, specyficzne, hiperpoprawne, bardzo „dorosłe”. W zakresie mowy biernej warto przyjrzeć się, jak dziecko rozumie przenośnie, dowcipy słowne i rysunkowe. Warto zwrócić uwagę również na samą mowę dziecka, czy dziecko używa odmiennej od typowej charakterystyki głosu, czy stosuje nietypowe akcenty oraz intonację. W relacji komunikacyjnej z drugą osobą przyjrzyjmy się temu, jaki dystans zachowuje dziecko do drugiej osoby, czy nie przekracza przyjętych granic w relacji z dorosłym i rówieśnikiem, czy ma trudność z kontaktem wzrokowym: zbyt mały, ograniczony kontakt lub zbyt intensywny, natrętny i na ile dziecko potrafi odczytywać spojrzenia i ekspresję innych osób

– radzi Anna Maria Wołyniak. Zajęcia ze specjalistami, prowadzone od momentu zdiagnozowania ZA, dają szansę na wypracowanie brakujących umiejętności społecznych, przystosowanie osoby dotkniętej ZA do odpowiedniej interakcji z otoczeniem, okazywania emocji i radzenia sobie ze stresem – dodaje.


Może cię zainteresować: Seksualność osób z zespołem Aspergera


Skuteczność terapii u dzieci z zespołem Aspergera

Niepokojące objawy powinny skłonić do wizyty z dzieckiem u psychologa i/lub psychiatry. – W przypadku zespołu Aspergera jak najwcześniejsza diagnoza, a przede wszystkim podjęcie terapii ma podwójne znaczenie.

Diagnoza postawiona jak najwcześniej pozwala nie tylko na bardziej skuteczne prowadzenie terapii, ale też na uchronienie osoby nim dotkniętej przed wieloma przykrościami, a nawet pogorszeniem stanu zdrowia – wystąpieniem wtórnych zaburzeń, na przykład natręctw, nerwic, depresji czy psychoz.

Dorosłe życie osoby z zespołem Aspergera

Wczesne podjęcie terapii, nauka oczekiwanych sposobów funkcjonowania w relacjach z innymi osobami, daje szansę na w pełni satysfakcjonujące, samodzielne życie jako dorosła osoba z ZA. Zajęcia ze specjalistami prowadzone od momentu zdiagnozowania ZA dają szansę na wypracowanie brakujących umiejętności społecznych, przystosowanie osoby dotkniętej ZA do odpowiedniej interakcji z otoczeniem, okazywania emocji i radzenia sobie ze stresem. Pomoc psychoterapeutyczna wskazana jest także dlatego, że w przebiegu ZA mogą pojawić się inne, wtórne zaburzenia – twierdzi Anna Maria Wołyniak.

Dzieci dotknię Zespołem Aspergera zwykle powinny korzystać np. z treningu umiejęstności społecznych

Praca z osobą z zespołem Aspergera w domu 

Rodzice powinni zadbać nie tylko o stałą opiekę pedagogów, logopedów i psychologów, ale i dbać o wypracowane przez specjalistów efekty w domu. Tylko wspólne działania mogą przynieść długofalowe efekty.

Dziecko z ZA potrzebuje dużo uwagi, praca z nim jest ciężka, wymaga wyrozumiałości i cierpliwości. Musi otrzymywać od rodzica proste instrukcje. Powinno mieć zapewnione poczucie bezpieczeństwa, a to daje mu rutyna.

Nie lubi zmian, ma skłonność do obsesyjnego zamartwiania się. Rodzic powinien uczyć dziecko, jak ma się zachowywać w kontaktach społecznych, starać się delikatnie zmieniać sztywne zachowania dziecka. Przede wszystkim jednak musi wykazać się odpowiednim podejściem. Nie oczekiwać, że dziecko z ZA będzie zachowywać się adekwatnie do wieku.

Nieocenioną pomocą dla rodziców dzieci z ZA są specjaliści. Należy korzystać z ich pomocy, słuchać rad i współpracować. Dzięki temu można osiągnąć u dziecka bardzo zadowalające efekty. Jeśli ZA ma łagodny charakter, a dziecko jest uczone odpowiednich zachowań, otoczenie może nigdy nie zauważyć oznak tego zaburzenia, a dziecko w życiu dorosłym może świetnie funkcjonować. Dowodem na to może być fakt, że na ZA cierpi Leo Messi, jeden z najlepszych piłkarzy na świecie. Nie bez powodu też ZA nazywa się „chorobą geniuszy”. Podobno cierpieli na nią: Albert Einstein, Wolfgang Amadeusz Mozart, Andy Warhol, Isaac Newton i Richard Stallman, jeden z twórców idei wolnego oprogramowania.

Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania.
Data dodania 20.06.2018
Data ostatniej aktualizacji 31.05.2023