Cukrzyca a rak trzustki

Rzadko atakuje młodych, przed 30. rokiem życia. Prawdopodobieństwo zachorowania rośnie z wiekiem i osiąga maksimum pomiędzy 40. a 64. rokiem życia. Częściej chorują mężczyźni (8 przypadków na 100 tys. osób w porównaniu z 4-5 zachorowaniami na 100 tys. kobiet). Ryzyko zachorowania zwiększają: palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu, otyłość, brak aktywności fizycznej, przewlekłe zapalenie trzustki, kamienie żółciowe, zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu C, źle leczona choroba wrzodowa i towarzysząca jej niedokwaśność soku żołądkowego. Dowiedziono również, że pewną rolę odgrywają czynniki genetyczne, chociaż szacuje się, że odpowiadają one za nie więcej, niż 10% wszystkich zachorowań.

Trzustka i cukrzyca

Trzustka pełni podwójną funkcję: zewnątrzwydzielniczą, produkując enzymy umożliwiające trawienie pokarmów, oraz wewnątrzwydzielniczą, wytwarzając różne hormony, m.in. insulinę, odpowiedzialną za metabolizm glukozy (więcej: na czym polega badanie insuliny, jakie są wskazania)

95% nowotworów trzustki powstaje z komórek tworzących część zewnątrzwydzielniczą, przede wszystkim z komórek wyściełających przewody trzustkowe. Nowotwory pochodzące z komórek części wewnątrzwydzielniczej, wytwarzających insulinę, nazywa się nowotworami neuroendokrynnymi. Większość z nich to guzy nieczynne, nieprodukujące hormonów, jednak zdarzają się również guzy czynne, to znaczy takie, które produkują insulinę.

U chorych cierpiących na ten rodzaj nowotworu mogą wystąpić objawy typowe dla hipoglikemii: znaczne osłabienie, niepokój, uczucie nagłego głodu, poty, wzmożone bicie serca, zaburzenia widzenia. W niektórych przypadkach może dojść do utraty przytomności i drgawek. Pacjenci leczący się na cukrzycę, przyjmujący leki, mogące wywoływać hipoglikemię (czyli obniżenie poziomu cukru we krwi) lub leczeni insuliną, mogą uznać te objawy za wynik przedawkowania ww. leków i samodzielnie zmniejszyć ich dawkowanie. Warto podkreślić, że powtarzające się i/lub ciężkie hipoglikemie, szczególnie w sytuacjach, gdy pacjent nie jest w stanie samodzielnie ustalić ich przyczyny, zawsze powinny być omówione z lekarzem prowadzącym. W razie wątpliwości powinno się wykonać dodatkowe badania krwi i ewentualnie poszerzyć diagnostykę o badania obrazowe jamy brzusznej (USG, tomografia komputerowa, magnetyczny rezonans jądrowy).

U ponad 40% pacjentów chorujących na raka trzustki stwierdza się cukrzycę albo inne zaburzenia gospodarki węglowodanowej, np. nieprawidłową tolerancję glukozy. Wielu pacjentów, u których rozpoznaje się ten nowotwór, leczy się na cukrzycę rozpoznaną nie wcześniej, niż dwa lata przed zachorowaniem. Ten związek można próbować wytłumaczyć na dwa sposoby: albo cukrzyca jest zwiastunem raka trzustki, towarzysząc mu we wczesnym stadium, albo rak trzustki rozwija się w następstwie zachorowania na cukrzycę. Co zaskakujące, nie zauważono związku pomiędzy rakiem trzustki a długo leczoną cukrzycą. Może to sugerować, że u chorych ze świeżo rozpoznaną cukrzycą wskazane jest przeprowadzenie badań, które pozwolą na wykluczenie raka trzustki. Ostatnio pojawiają się głosy kwestionujące w ogóle związek cukrzycy z rakiem trzustki, co jednak nie powinno zwalniać z obowiązku zachowania szczególnej ostrożności i dokładnego badania chorych na cukrzycę.

– Dobrze kontrolowana cukrzyca nie utrudnia rozpoznania raka trzustki, trudności mogą pojawiać się przy złej kontroli, gdyż wahania poziomu glikemii, będące pierwszym objawem raka trzustki, można pomylić ze złą kontrolą leczenia. Pierwszym objawem rozwijającego się raka trzustki u pacjentów bez cukrzycy może być znacznie podwyższony poziom glukozy we krwi, natomiast u pacjentów z cukrzycą – wahania glikemii, z trudem poddające się leczeniu.

Pacjenci z cukrzycą dobrze znają swoje objawy towarzyszące chorobie i leczeniu oraz okoliczności, w jakich pojawiają się u nich wahania glikemii. Powinni oni zwrócić szczególną uwagę, poza dolegliwościami bólowymi, na nieuzasadnione wahania poziomu glikemii, nagłą utratę wagi oraz zażółcenie skóry – wyjaśnia lek. med. Hanna Dolińska z Medicover.

Przeprowadzono wiele badań z udziałem dużych grup pacjentów, jednak pytanie o przyczynę choroby wciąż pozostaje bez jednoznacznej odpowiedzi. Istnieją również przesłanki pozwalające twierdzić, że niektóre leki przeciwcukrzycowe (zawierające metfrominę) mogą zapobiegać rakowi trzustki, ale tego również nie udało się potwierdzić badaniami. Wiadomo natomiast, że ryzyko zachorowania na raka trzustki bardzo rośnie u chorych cierpiących jednocześnie na cukrzycę i zapalenie trzustki.

Profilaktyka raka trzustki 

Najlepszym sposobem na walkę z rakiem trzustki jest profilaktyka: odstawienie papierosów, zmiana trybu życia, zwiększenie aktywności fizycznej i korekta diety. Biorąc pod uwagę fakt, że u palaczy tytoniu zagrożenie zachorowaniem na raka trzustki jest dwukrotnie większe, niż u niepalących, a aż 20–30% przypadków zachorowania na ten nowotwór ma związek z paleniem tytoniu, należy zawsze, w każdym wieku, starać się pokonać nałóg . Ważne jest, by uczynić to jak najszybciej, ponieważ ryzyko zachorowania na raka trzustki zmniejsza się dopiero po 10–15 latach od zaprzestania palenia.

Szanse na wyleczenie można zwiększyć tylko w jeden sposób: rozpoznając chorobę we wczesnym stadium, kiedy chirurgicznie usunięcie guza, połączone z chemioterapią lub radioterapią, przynosi najlepsze efekty. Problem polega na tym, że rak trzustki w początkowym okresie może być całkowicie bezobjawowy lub dawać bardzo nietypowe objawy, przez co łatwo go przeoczyć

Objawy raka trzustki

Objawy raka trzustki zlokalizowanego w części wewnątrz-wydzielniczej, odpowiadającej za produkcję insuliny:

• duże wahania stężenia glukozy we krwi,
• ciężka choroba wrzodowa żołądka,
• ciężka biegunka.

Przeczytaj także: 

Dieta cukrzycowa - czego unikać, jadłospis w cukrzycy typu 2

Dowiedz sie więcej na temat oznaczania poziomu lipazy w chorobach trzustki.