Anoreksja – przyczyny, objawy i leczenie jadłowstrętu psychicznego

Anoreksja dotyka niecały 1 proc. osób dorosłych, częściej występuje u kobiet i młodzieży w okresie dorastania. Zwykle pierwsze objawy anoreksji są niezauważalne dla bliskich. Symptomem alarmującym jest dopiero utrata masy ciała, zmuszanie się do intensywnych ćwiczeń czy odmowa jedzenia. Wśród przyczyn tego zaburzenia odżywiania wymienia się czynniki społeczne, kulturowe czy indywidualne predyspozycje. Leczenie często dotyczy nie tylko osoby chorej, ale również jej rodziny i bliskich.
Anoreksja (inaczej jadłowstręt psychiczny) to choroba, w której pacjent ma zaburzony obraz własnego ciała. Jak wyjść z anoreksji? Jakie są niepokojące objawy?

Na czym polega anoreksja?

Anoreksja jest zaburzeniem odżywiania, które charakteryzuje się niechęcią do jedzenia. Nazwa pochodzi od greckich słów an (pozbawienie, brak) oraz oresis (apetyt) i określa brak łaknienia. Choć głodujące dziewczęta były opisywane już w średniowieczu, to jednak dopiero w XIX wieku zaczęto zajmować się tym zagadnieniem od strony medycznej.

Rodzaje anoreksji

W XX wieku dokonano podziału anoreksji (jadłowstrętu psychicznego) na typ restrykcyjny i bulimiczny.

Anoreksja restrykcyjna charakteryzuje się utratą masy ciała i stałym ograniczeniem podaży kalorii. Anoreksję bulimiczną z kolei cechują ataki objadania się, a następnie przeczyszczanie się za pomocą różnych środków takich jak: prowokowanie wymiotów czy lewatywa.

Szacuje się, że cierpi na nią od 0,2 proc. do 0,8 proc. osób dorosłych oraz od 0,5 proc. do 1 proc. osób w okresie dorastania. Te wskaźniki stale rosną. Częściej zaburzenie to pojawia się u kobiet niż u mężczyzn.

Pierwsze objawy anoreksji

Zwykle początkiem anoreksji jest odchudzanie.

Powodem spadku masy ciała mogą być:

  • krytyczna uwaga dotycząca nadwagi skierowana przez kogoś bliskiego,
  • chęć wyglądania tak jak ulubiona modelka,
  • presja środowiska, w którym dana osoba się obraca.

Na początku anoreksja pozostaje niezauważona przez otoczenie, a kobieta nie postrzega siebie jako chorej. Problemy zaczynają się, gdy masa ciała zaczyna być zbyt niska, a osoba chora nadal odmawia przyjmowania pokarmów w większej ilości.

Głodzenie się zwykle połączone jest z intensywnymi ćwiczeniami. Jednocześnie chore mają tendencję do jedzenia w samotności, pewnie dlatego, aby nikt nie zwracał im uwagi, że jedzą zbyt mało.

W miarę postępowania choroby dochodzi do izolacji od bliskich i wyniszczenia organizmu, które w skrajnych, nieleczonych przypadkach może prowadzić do śmierci.

Bezzwłocznie leczenie szpitalne należy podjąć, gdy anoreksja zagraża życiu pacjenta.

Czynniki ryzyka anoreksji

Przyczyn anoreksji upatruje się w kilku grupach czynników:

  • czynniki uwarunkowane kulturowo,
  • czynniki związane ze środowiskiem rodzinnym,
  • indywidualne czynniki ryzyka.

Anoreksja a czynniki kulturowe

Do pierwszej grupy należą m.in. moda na szczupłą sylwetkę. Powoli próbuje się zmienić ten stereotyp, poprzez np. programy telewizyjne propagujące trend, że posiadanie trochę więcej kilogramów jest również piękne. Nadal jednak dominuje przekonanie, że najbardziej pożądana jest „talia osy”. To sprawia, że kobiety chcą dążyć do takiej figury, niekiedy niszcząc swoje zdrowie.

Anoreksja a czynniki rodzinne

Do powstania anoreksji mogą przyczynić się również czynniki rodzinne. Są one różnorakie, a jednym z nich może być na przykład występowanie zaburzeń psychicznych w rodzinie. Zwykle jednak, w pierwszej kolejności, dużą uwagę zwraca się na relacje panujące między członkami rodziny. Relacje, które utrudniają autonomię podczas dorastania, mogą przyczyniać się do rozwoju anoreksji. Co więcej, w środowisku domowym, osoby chore mają przekazywany również perfekcjonizm, ich rodziny cechuje nastawianie rywalizacyjne.

Anoreksja a czynniki indywidualne

Do czynników indywidualnych zaliczamy z kolei m.in.:

  • zaburzony obraz siebie,
  • silną potrzebę osiągnięć,
  • otyłość.

Zdarza się bowiem, że sygnały, jakie daje otoczenie: „jesteś gruba”, powodują, że dana osoba zaczyna się odchudzać, a proces ten nie kończy się po osiągnięciu optymalnej wagi.

Warto również zaznaczyć, że w pracach naukowych wspomina się również o genetycznych uwarunkowaniach jadłowstrętu psychicznego.

 

Anoreksja rzadziej dotyka mężczyzn.

Anoreksja – rozpoznanie

Rozpoznania dokonuje lekarz internista, psychiatra bądź psycholog, po przeprowadzeniu wywiadu i odpowiednich badań.

Kryteriami anoreksji według klasyfikacji ICD 10 są m.in:

  • zmniejszenie masy ciała – co najmniej o 15 proc. poniżej prawidłowej wartości przy konkretnym wzroście i wieku,
  • zachowania mające na celu zmniejszenia masy ciała – unikanie „tuczącego” pożywienia,
  • ocenianie siebie jako osoby otyłej oraz pojawienie się lęku przed przytyciem, co prowadzi do narzucenia sobie niskiego progu masy ciała.

Zwykle podczas wizyty padają pytania o masę ciała, zachowania jedzeniowe czy stosunki rodzinne.


W diagnostyce i kontroli stanu zdrowia pacjentów z anoreksją wykonuje się m.in. badanie SHBG.


Leczenie anoreksji

Sposób leczenia zależy od tego, w jakim stadium choroby znajduje się pacjent. Jeśli jego stan zagraża życiu, konieczna jest oczywiście hospitalizacja. Natomiast, jeżeli takiego niebezpieczeństwa nie ma, leczenie odbywa się ambulatoryjnie.

Leczenie chorych na jadłowstręt psychiczny polega m.in. na regularnych wizytach u psychoterapeuty. Prowadzi się psychoterapię:

  • indywidualną,
  • rodzinną,
  • farmakoterapię.

Należy przy tym zaznaczyć, iż nie ma jednego, konkretnego leku na anoreksję, a terapia lekowa ma na celu leczenie powikłań zaburzenia odżywiania.

Psychoterapia indywidualna z kolei polega m.in. na tym, aby pacjent zaakceptował, polubił siebie, a przy tym nie myślał ciągle o odchudzaniu się.

W przypadku, gdy osoba pacjent jest niepełnoletni, prowadzi się również terapię rodzinną, podczas której rodzina chorego dowiaduje się o przyczynach choroby oraz formach pomocy. Ten rodzaj terapii wskazany jest również wówczas, gdy relacje rodzinne mają wpływ na rozwój zaburzenia.

Jadłowstręt psychiczny a dieta

Oczywiście w leczeniu anoreksji ważna jest również odpowiednia dieta. Wiąże się ona z koniecznością nauki odpowiedniego sposobu odżywiania się, tak aby wyniszczony organizm mógł się odbudować, a następnie, aby waga utrzymywała się na odpowiednim poziomie.

Jakie są skutki anoreksji? Osoba z anoreksją nie ma prawidłowej masy ciała, obserwuje się także duży spadek samooceny.

 

Rokowania wyleczenia anoreksji zależą m.in. od stadium choroby czy chęci samego pacjenta. Ważne jest, aby on sam chciał dokonać pewnych zmian, zaakceptował siebie i zaufał osobom, które chcą mu pomóc. Należy zaznaczyć, że nie zawsze dochodzi do skutecznego wyleczenia anoreksji.

Anoreksja powikłania

Pierwszym, widocznym na pierwszy rzut oka powikłaniem anoreksji, jest utrata tkanki tłuszczowej i masy mięśniowej. Zwykle widzimy, że dana osoba jest zbyt chuda.

Kolejnym powikłaniem jest nietolerancja chłodu, obrzęki czy zasinienie stóp. Obserwuje się również:

  • zanik mięśnia sercowego,
  • zawroty głowy,
  • wzdęcia,
  • zaparcia,
  • suchość skóry.

Należy jednak zaznaczyć, iż są to jedynie przykładowe, spośród szerokiej gamy, powikłania anoreksji.

Najbardziej tragicznym jest oczywiście śmierć osoby chorującej na anoreksję. Szacuje się, że takowa następuje u 5-10 proc. chorych.

Anoreksja prowadzi do wielu powikłań.

Zapobieganie anoreksji

Podstawą w zapobieganiu anoreksji wydają się być prawidłowe relacje rodzinne. Ważne jest, aby dużo rozmawiać z dzieckiem, szanować jego zdanie, znać problemy i rozwiewać obawy. Dziecka nie należy też nadmiernie kontrolować. W odpowiednim rozwoju niezbędna jest bowiem autonomia.

Zalecane postępowanie w przypadku anoreksji:

  • Rozmawiaj z dzieckiem.
  • Daj dziecku możliwość wyboru.
  • Dbaj o jakość komunikacji w rodzinie.
  • Pamiętaj, nie jest ważne zdanie środowiska, tylko dziecka.
  • Pytaj o problemy dziecka i postaraj się pomóc mu je rozwiązać.

Źródła:

  1. Anoreksja i Bulimia Psychiczna; Józefik Barbara (red.); Wydawnictwo UJ, Kraków 1999 r.
  2. Powikłania somatyczne jadłowstrętu psychicznego; Rabe-Jabłońska (red.); Komitet Redakcyjno-Wydawniczy PTP, Kraków 2006 r.
  3. Overcoming Anorexia Nervosa; Freeman Christopher; Robinson, London 2009 r.
  4. Overcoming Anorexia; Lacey J. Hubert i in.; Sheldon Press, London 2007.

Artykuły powiązane:

 

Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania.
Data dodania 20.11.2017
Data ostatniej aktualizacji 14.03.2024