Zmęczeniowe złamanie kości śródstopia

Problem złamań powolnych po raz pierwszy dostrzeżono ponad wiek temu u żołnierzy, którzy przez wiele godzin maszerowali w twardym i ciężkim obuwiu. Dzisiaj bardziej dotyczy on osób aktywnych, trenujących takie sporty jak koszykówka, siatkówka, piłka nożna czy taniec.

Złamanie zmęczeniowe nie jest związane z nagłym urazem, jak zwykłe złamanie kości. Jest to złamanie przeciążeniowe. Do złamania zmęczeniowego dochodzi stopniowo, nawet przez kilka tygodni. Na ten rodzaj złamania najbardziej narażeni są biegacze, choć może do niego dojść także u osób wykonujących wielogodzinną pracę w pozycji stojącej.

Przyczyny zmęczeniowego złamania kości śródstopia

Do złamania zmęczeniowego przyczyniają się niewielkie, ale często powtarzane mikrourazy kości i więzadeł oraz zmęczenie mięśni. Aparat mięśniowo-więzadłowy staje się niewydolny na skutek:

  • braku odpowiedniej rozgrzewki przed treningiem
  • źle ułożonego programu treningowego, w którym występują duże obciążenia i długi czas trwania wysiłku
  • braku okresu regeneracji między treningami, tak by kości, więzadła i mięśnie zregenerowały się po treningu
  • treningów na zbyt twardym podłożu
  • źle dobranego obuwia, które nie amortyzuje wstrząsów
  • uprawiania kilku sportów, które obciążają stawy (np. tenis, bieganie)
  • wad postawy, w tym stopy płasko-koślawej (ważne jest zabezpieczenie wkładkami zrobionymi na wymiar)
  • nieodpowiedniej diety (brak kolagenu, odpowiedniej proporcji wapnia i fosforu-nie z mleka!, witaminy D+K2, witaminy C; odpowiednia proporcja kwasów omega-3 i omega-6; dostarczanie makro- i mikroelementów; spożywanie żywności wysokoprzetworzonej)
  • otyłości
  • zaburzeń hormonalnych, głównie u kobiet z zaburzeniem miesiączkowania – najprawdopodobniej ma to związek z ilością estrogenów. Jedna z hipotez głosi, że hormon ten jest bazą do remodelingu kostnego oraz aktywuje komórki odpowiedzialne za adaptacje kości do obciążenia. Dlatego też jego niedobory mogą doprowadzić do osłabienia struktury kostnej. Skąd więc tak wiele zaburzeń w poziomie estrogenów u biegaczek? Po pierwsze nadmierny wysiłek w młodym wieku wpływa na późniejsze dojrzewanie, co może mieć wpływ na zaburzenia poziomu hormonów. Po drugie bieganie znacząco obniża ilość tkanki tłuszczowej, która jest miejscem syntezy estrogenów.
  • nadużywania alkoholu i tytoniu
  • innych zespołów chorobowych:

Objawy zmęczeniowego złamania kości śródstopia

Początkowo są to lekkie dolegliwości bólowe po wysiłku lub w jego trakcie. Często mylone są z nierozbieganiem, tylko że w tym przypadku ból po krótkim dystansie nie przechodzi, lecz wzmaga się. Ból może pojawić się również podczas codziennych czynności. Z czasem ból jest dobrze umiejscowiony, a na kości może pojawić się wyczuwane zgrubienie. Może również pojawić się obrzęk i zaczerwienienie w miejscu złamania.

Rozpoznanie zmęczeniowego złamania kości śródstopia

Mimo bardzo dobrej dostępności do diagnostyki obrazowej bardzo ważne jest badanie kliniczne przeprowadzone przez specjalistę. Podstawą jest tu wywiad, podczas którego odpowiedzi chorego naprowadzają fizjoterapeutę na możliwą przyczynę dolegliwości. Podstawowe pytanie dotyczy charakteru dolegliwości bólowych. W przypadku złamań powolnych ból najczęściej jest głęboki, ostry, przechodzący jakby na zewnątrz kończyny. W niektórych przypadkach widoczny jest obrzęk i zaczerwienienie w miejscu złamania.

Jeżeli badanie wzbudzi wątpliwości kolejnym krokiem jest wykonanie badania RTG stopy (prześwietlenie stopy). Czasami w przypadku powolnych złamań badanie RTG nie będzie wykazywać zmian, konieczna jest wtedy dalsza diagnostyka i wykonanie badania rezonansem magnetycznym, tomografii komputerowej lub scyntygrafii kości.

Leczenie zmęczeniowego złamania kości śródstopia

Podstawą leczenia złamania zmęczeniowego jest unieruchomienie lub odciążenie. Jego forma uzależniona jest od miejsca złamania i jego rozległości. U niektórych osób wystarczy przerwanie intensywnych treningów, a czasami niezbędne jest całkowite odciążenie kończyny. Czas odciążenia zależy od miejsca złamania, najczęściej wynosi około 6 tygodni, ale w przypadku V kości śródstopia może trwać nawet do 20 tygodni. W czasie odpoczynku ważne jest wprowadzenie dodatkowych ćwiczeń, nieobciążających miejsca złamania, ale utrzymujących poziom wydolności.

Jednym z głównych zadań rehabilitacji jest rozplanowanie i kontrola obciążeń treningowych w czasie powrotu do aktywności. Ich właściwa progresja gwarantuje prawidłowy zrost kostny. Dodatkowo fizjoterapeuci skupiają się na poprawie elementów biomechanicznych układu ruchu. W tym celu stosuje się specjalistyczne ćwiczenia z uwzględnieniem treningu mięśni stabilizujących tułów i kończynę dolną oraz ćwiczenia priopriocepcji, czyli czucia głębokiego na zmiennym podłożu, wspierane w miarę potrzeb zaopatrzeniem ortopedycznym (wkładki do butów). Ważna jest również ocena techniki biegu oraz postawy i praca z występującymi wadami postawy.

Bardzo rzadko stosuje się leczenie operacyjne, zdecydowana większość złamań leczona jest zachowawczo. Czasami zawodowi sportowcy korzystają z leczenia operacyjnego, by nie tracić czasu na przerwę w treningu.

Bardzo często zrost kości śródstopia przeciąga się w czasie – wtedy pomocne są zabiegi z fizykoterapii, szczególnie pole magnetyczne i laser.

Rokowanie i powikłania zmęczeniowego złamania kości śródstopia

Rokowanie jest dobre, najważniejsze jest postawienie prawidłowej diagnozy i przestrzeganie zaleceń fizjoterapeuty. Ważny jest również stopniowy powrót do aktywności sprzed złamania. Ponadto wykorzystanie ćwiczeń na macie (stabilizujących, rozciągających i priopriocepcji) podczas przerwy spowodowanej oczekiwaniem na zrost kostny pomoże uniknąć powikłań i szybciej wrócić do formy. Powikłaniem przy trudno i długo zrastającej się kości śródstopia może być:

  • staw rzekomy, czyli powstanie stawu w miejscu, gdzie nie powinno go być
  • martwica kości powstająca na skutek zaburzenia ukrwienia

Zapobieganie zmęczeniowemu złamaniu kości śródstopia

Zapobieganie złamaniu zmęczeniowemu opiera się na kilku zasadach:

  • Nie powinno się nagle zwiększać obciążeń treningowych i wydłużać czasu treningu, a stopniowo zwiększać liczbę powtórzeń, kilometrów czy podnoszonych kilogramów, tak aby ciało mogło się przystosować do tych zmian.
  • Należy dbać o przerwy między treningami – jest to czas na regenerację układu kostno-stawowego.
  • Należy stosować odpowiednią dietę, która uzupełni niedobory, do których dochodzi w trakcie treningu.
  • Należy ćwiczyć w odpowiednim obuwiu (inne obuwie należy założyć do biegania, a inne na fitness).
  • Należy uzupełnić trening biegowy o stretching i ćwiczenia stabilizujące czy priopriocepcji.
  • Należy zawsze, przed każdą aktywnością fizyczną, pamiętać o rozgrzewce oraz właściwie kończyć trening wykonując ćwiczenia rozciągające.

Słuchanie własnego organizmu, rozsądek, kompleksowa praca oraz stosowanie się do zasad zapobiegania urazom wydają się dobrą receptą na treningi z uśmiechem na twarzy i ochronę przed urazami.

Źródła:

Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania.
Data dodania 13.09.2017
Data ostatniej aktualizacji 14.06.2022