Zaparcia. Domowe sposoby na zaparcia, objawy, leczenie

Zaparcia to zbyt rzadkie wypróżnienia, czyli 2 razy w tygodniu lub rzadziej. Stolce są wtedy twarde, oddawane z wysiłkiem i często towarzyszącym uczuciem niepełnego wypróżnienia.
Zaparcia - jak sobie z nimi radzić?

Zaparcia to zbyt rzadkie wypróżnienia, czyli 2 razy w tygodniu lub rzadziej. Stolce są wtedy twarde, oddawane z wysiłkiem i często towarzyszącym uczuciem niepełnego wypróżnienia. Problem ten dotyczy 20-30 proc. populacji i zdecydowanie częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn.

Na zaparcia cierpią głównie osoby starsze i pacjenci z ograniczoną zdolnością do poruszania się oraz osoby stosujące leki, które zwalniają perystaltykę jelit – np. morfinę.

Podział zaparć

Zaparcia można podzielić na trzy grupy, w zależności od przyczyny:

  • zaparcia czynnościowe, inaczej nazywane nawykowymi
    • atoniczne – ich przyczyną jest zwolnienie perystaltyki jelit, w wyniku czego dochodzi do nadmiernego wchłaniania wody w jelicie grubym i zagęszczenia mas kałowych. Stają się one zbite i twarde, a stolec oddawany jest w postaci suchych wałków.
    • spastyczne – ich przyczyną jest zaciskanie się jelita wokół mas kałowych. Prowadzi to do stanów zapalnych błony śluzowej,
      a w wyniku tego zaparcia mogą występować naprzemiennie z wolnymi stolcami. Kał oddawany jest w postaci małych grudek lub cienkiego ołówka.
  • zaparcia organiczne – ich przyczyną są fizyczne utrudnienia w przejściu stolca np. w zwężeniu światła jelita przez guz nowotworowy.
  • zaparcia idiopatyczne – ich podłoże nie jest znane. Jest to najczęstszy typ zaparć, występuje u ponad 90% chorych zgłaszających się z tym problemem do lekarza. Występuje u ludzi w każdym wieku, ale wyraźnie częściej diagnozuje się go u kobiet i osób powyżej 65. roku życia.

Przyczyny zaparć

Główne przyczyny zaparć to m.in.:

  • nieregularne odżywianie
  • nieprawidłowa dieta – o dużej zawartość tłuszczów i węglowodanów prostych, z małą zawartością błonnika
  • mała ilość wypijanych płynów
  • siedzący tryb życia
  • mała aktywność fizyczna
  • częste powstrzymywanie potrzeby wypróżnienia
  • niefizjologiczna pozycja defekacyjna (wypróżniać się powinno w pozycji kucznej, a nie siedzącej)
  • nadużywanie środków przeczyszczających
  • ciąża
  • niektóre leki, np. opiaty
  • niektóre choroby – np. choroba Hirschprunga, w której brak jest zwojów nerwowych w ścianie jelita; hemoroidy; rak jelita grubego; choroba uchyłków; niedoczynność tarczycy; cukrzyca; choroba Leśniowskiego-Crohna; depresja; guzy jajnika i macicy; endometrioza.

KONSULTACJA GASTROENETEROLOGA 
Specjalista pomoże przy przewlekłych zaparciach

REZERWUJĘ WIZYTE

Objawy zaparć 

Zmiana rytmu wypróżnień u osoby, która dotychczas nie miała problemów z oddawaniem stolca, może być ważnym sygnałem alarmowym organizmu i objawem wielu różnych chorób. Do kontroli lekarskiej powinno skłonić cię szczególnie:

  • wystąpienie objawów ogólnych – niezamierzona utrata ponad 10% masy ciała w ciągu 3-6 miesięcy, osłabienie, gorączka
  • wystąpienie objawów świadczących o utracie krwi – niedokrwistość, smoliste stolce, dodatni wynik testu na krew utajoną w stolcu
  • gdy w twojej rodzinie występował rak jelita grubego
  • gdy masz więcej niż 45 lat

Rozpoznanie zaparć 

Diagnostyka zaparć i ich przyczyny opiera się na:

  • dokładnej rozmowie, podczas której lekarz spyta o częstotliwość wypróżnień, wygląd stolca, czas trwania zaparcia, objawy towarzyszące i stan psychiczny
  • badaniu przedmiotowym, nazywanym badaniem fizykalnym
  • badaniu proktologicznym, czyli badaniu palcem per rectum (przez odbyt)
  • badaniach laboratoryjnych – przede wszystkim morfologii krwi, ale czasami również stężeniu glukozywapnia TSH we krwi
  • badaniu endoskopowym jelita grubego – kolonoskopia jest niezbędna u osób powyżej 50. roku życia lub młodszych, jeżeli występują u nich objawy mogące wskazywać na raka jelita grubego lub inną poważną chorobę jelit

Zaparcia idiopatyczne można rozpoznać u chorego, który nie zgłasza objawów alarmowych i wykluczono u niego przyczyny organiczne.

Leczenie zaparć

Głównym sposobem leczenia zaparć jest zmiana diety – w zależności od rodzaju zaparcia obejmuje ona różne produkty. Jeżeli zmiana diety i stylu życia (zwiększenie wysiłku fizycznego i dbanie o regularne wypróżnienia) nie daje efektów to do leczenia zaparć włącza się leki. W rzadkich przypadkach stosuje się również treningi defekacyjne i leczenie operacyjne.

Dieta przy zaparciach atonicznych

Podstawową rzeczą jest zwiększenie spożycia błonnika do 40-50 g dziennie oraz wypijanie 2,5–3 l płynów, najlepiej wody. Dobrze działa również wypijanie szklanki ciepłej wody rano, na czczo.

Dieta powinna zawierać:

  • pieczywo żytnie, grube kasze, makaron razowy, brązowy ryż, otręby pszenne, siemię lniane
  • dużo, nawet 1 kg dziennie, warzyw i owoców ze skórką i jadalnymi pestkami, surówki, suszone owoce – śliwki, rodzynki, figi
  • miód
  • jogurt, kefir, 1-dniowe mleko ukwaszone, śmietanka
  • prawdziwa kawa, woda gazowana, kompot z suszonych śliwek, soki owocowe zawierające kwasy organiczne
  • masło, oliwa, oleje
  • bulion, rosół
  • potrawy ostro przyprawione

Produkty, których należy unikać, to m.in.:

  • kluski, białe pieczywo, biały ryż, kasza manna, mąka ziemniaczana, ciasta z kremem
  • banany, suszone czarne jagody
  • mocna herbata, wytrawne czerwone wino
  • pokarmy powodujące wzdęcia – groch, fasola, bób, warzywa kapustne

Dieta przy zaparciach spastycznych

Jest to przeciwieństwo diety w zaparciach atonicznych. Dieta ta powinna być łatwostrawna, żeby nie drażnić przewodu pokarmowego. Błonnik powinien pochodzić z warzyw i owoców gotowanych i rozdrobnionych. Jedzone potrawy nie powinny być gorące.

Dieta ta powinna zawierać:

  • produkty z mąki pszennej, drobne kasze
  • cukier buraczany i cukier mleczny
  • woda z miodem, soki owocowe i warzywne, zsiadłe mleko, jogurt, kefir, wody mineralne
  • masło, oliwa, olej, suszone śliwki namoczone w wodzie – jedzone na czczo

Dieta przy zaparciach powinna zawierać m.in. jogurty i kefiry.

Produkty, których należy unikać to m.in.:

  • białka zwierzęce
  • pieczywo razowe, grube kasze
  • warzywa i owoce powodujące wzdęcia (nasiona roślin strączkowych, warzywa kapustne i cebulowe, ogórki, czereśnie) oraz niedojrzałe owoce ze skórką
  • sery dojrzewające
  • potrawy smażone, pieczone i ostro przyprawione

Leki dostępne bez recepty

Leki pomocne w leczeniu zaparć to: 

  • Preparaty ziołowe z liśćmi senesu – działanie przeczyszczające liści senesu polega na pobudzaniu perystaltyki jelit oraz hamowaniu wchłaniania wody w jelicie grubym, co zmiękcza i ułatwia wydalanie stolca. Preparaty te przyjmuje się doustnie, najczęściej w formie herbatek. Poza działaniem przeczyszczającym liście senesu powodują silne skurcze brzucha, dlatego nie powinny przyjmować ich kobiety w trakcie miesiączki i kobiety w ciąży. Ponadto nie zaleca się ich dzieciom poniżej 12. roku życia oraz kobietom karmiącym piersią. Nie przekraczaj maksymalnej dawki dziennej (30 mg), ponieważ nie zwiększy to skuteczności terapii, a może zaszkodzić Twojemu zdrowiu. Czas stosowania preparatu nie powinien przekraczać 10 dni. Jeżeli masz jakiekolwiek wątpliwości dotyczące stosowania leku to przeczytaj ulotkę lub skonsultuj się z farmaceutą.
  • Preparaty z laktulozą – laktuloza to rodzaj cukru (a dokładnie połączenie dwóch różnych cukrów – galaktozy i fruktozy). Jej działanie przeczyszczające polega na zwiększeniu ilości wody w jelicie grubym, pobudzeniu jego perystaltyki oraz zmiękczeniu kału. Preparaty te stosuje się doustnie, najczęściej w formie syropu. Jeżeli masz jakiekolwiek wątpliwości dotyczące stosowania leku to przeczytaj ulotkę lub skonsultuj się z farmaceutą.
  • Preparaty z makrogolami – zwiększają one ilość wody w jelicie grubym oraz upłynniają masy kałowe. Preparaty te stosuje się doustnie, najczęściej w formie roztworu do picia. Leku nie powinny stosować dzieci poniżej 8. roku życia i kobiety w ciąży oraz karmiące piersią. Jeżeli masz jakiekolwiek wątpliwości dotyczące stosowania leku to przeczytaj ulotkę lub skonsultuj się z farmaceutą.
  • Preparaty z bisakodylem – ich działanie przeczyszczające polega na pobudzeniu perystaltyki jelit i zwiększeniu zawartości wody w kale, co ułatwia oddanie stolca. Preparaty te stosuje się doustnie (w formie tabletek) lub doodbytniczo (w formie czopków). Bisakodylu nie można stosować u niemowląt i kobiet w ciąży oraz karmiących piersią. Należy również unikać długotrwałego i regularnego ich stosowania, ponieważ prowadzi to do nasilenia zaparć. Nie powinno się popijać tych leków mlekiem, ponieważ osłabia ono ich działanie. Jeżeli masz jakiekolwiek wątpliwości dotyczące stosowania leku to przeczytaj ulotkę lub skonsultuj się z farmaceutą.
  • Preparaty z gliceryną – stosować je można doustnie lub doodbytniczo (w formie czopków). Czopki pobudzają perystaltykę jelit i ułatwiają wypróżnienie. Jeżeli masz jakiekolwiek wątpliwości dotyczące stosowania leku to przeczytaj ulotkę lub skonsultuj się z farmaceutą.

Rokowanie i powikłania zaparć

Niektórzy ludzie całe życie zmagają się z zaparciami i u nich nie jest to stan chorobowy.

Długotrwałe zaparcia nie tylko są uciążliwe i sprawiają dyskomfort, ale mogą też zwiększać ryzyko zachorowania np. na raka jelita grubego.

Zapobieganie zaparciom

Profilaktyką zaparć jest codzienna dbałość o zdrową dietę, włączanie do niej pokarmów zawierających błonnik (np. otręby pszenne) i picie dużej ilości płynów.

Zalecane postępowanie w zaparciach 

  • Jedz regularnie i dopasuj dietę do przyczyny zaparć, na jakie cierpisz.
  • Pij dużo płynów, nawet 2,5-3 l dziennie.
  • W wolnym czasie ruszaj się, ćwicz, uprawiaj sporty, bądź aktywny.
  • Nie powstrzymuj niepotrzebnie potrzeby wypróżnienia.
  • Podczas wypróżniania staraj się przyjąć jak najbardziej kuczną pozycję (siedząc na muszli klozetowej możesz podstawić sobie pod stopy niski stołeczek).
  • Nie używaj zbyt często środków przeczyszczających.

Źródła: 

  • http://gastrologia.mp.pl/objawy/show.html?id=50664
  • „Interna Szczeklika 2015”
Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania.
Data dodania 13.09.2017
Data ostatniej aktualizacji 13.03.2024