Zapalenie pęcherza moczowego - objawy, przyczyny i leczenie

Zapalenie pęcherza zdarza się najczęściej latem i dotyczy głównie kobiet. Objawy obejmują m.in.: ból, pieczenie podczas oddawania moczu, parcie na mocz czy częste oddawanie moczu. Sprawdź domowe sposoby na łagodzenie objawów i pamiętaj, że zapalenie pęcherza w ciąży wymaga konsultacji lekarskiej.
Zapalenie pęcherza moczowego - objawy i przyczyny.

Co to jest zapalenie pęcherza?

W warunkach fizjologicznych (prawidłowych) drogi moczowe są jałowe, czyli nie występują w nich żadne drobnoustroje. Do zakażenia dochodzi najczęściej przez cewkę moczową.

U kobiet, z powodu małej odległości pomiędzy ujściem cewki moczowej a przedsionkiem pochwy i odbytu, bakterie łatwiej przedostają się do pęcherza moczowego. Niepowikłane zapalenie pęcherza moczowego to najczęstsza infekcja dróg moczowych. U niektórych kobiet występuje wielokrotnie w ciągu życia.

Kto choruje na zapalenie pęcherza?

Częstość występowania zakażeń układu moczowego zależy od wieku i płci. W wieku niemowlęcym problem dotyczy częściej chłopców, co wynika z częstszego występowania wad rozwojowych układu moczowego.

Po ukończeniu 1. roku życia sytuacja się odwraca. Częstotliwość zakażeń układu moczowego znacznie wzrasta wraz z rozpoczęciem aktywności seksualnej i występuje u kobiet nawet 50 razy częściej niż u mężczyzn.

Po 60. roku życia z powodu rozrostu gruczołu krokowego i zastoju moczu zwiększa się chorobowość u mężczyzn, jednak to wciąż kobiety chorują 2 razy częściej.

Objawy zapalenia pęcherza

U dorosłych

  • ból, pieczenie lub kłucie podczas oddawania moczu
  • parcie na mocz i dyskomfort w dolnej części brzucha 
  • częste oddawanie moczu, bardzo małymi porcjami
  • mocz ciemny, mętny, o zmienionym zapachu
  • krwiomocz, czyli mocz z widoczną krwią
  • stany podgorączkowe i gorączka
  • ból w dolnej części pleców (okolica lędźwiowa), ból brzucha (bezpośrednio nad kością łonową)
  • ogólne złe samopoczucie

U dzieci

Zapalenie pęcherza moczowego może dotyczyć również dzieci, a objawy mogą się częściowo różnić od tych obserwowanych u dorosłych.

  • zwiększenie częstotliwości mikcji (oddań moczu)
  • ból przy oddawaniu moczu
  • parcie na mocz
  • przypadkowe moczenie w ciągu dnia
  • zmętnienie i zmieniony zapach moczu
  • dyskomfort w dolnych partiach jamy brzusznej
  • drażliwość
  • osłabienie
  • zmniejszenie apetytu
  • wymioty

Kiedy do lekarza z zapaleniem pęcherza

Dzieci i mężczyźni powinni udać się do lekarza przy każdorazowym wystąpieniu zapalenia pęcherza moczowego.

Kobiety przy braku poprawy po leczeniu, w przypadku nawrotu dolegliwości bądź jeżeli zapalenie występuje częściej niż 3 razy w roku. Konsultacji lekarskiej wymaga również zapalenie pęcherza moczowego u kobiet w ciąży.

Bez względu na płeć i wiek, skontaktuj się z lekarzem jeżeli wystąpią:

  • gorączka i dreszcze
  • ból okolicy lędźwiowej
  • nudności i wymioty
  • ogólnie złe samopoczucie

Przyczyny zapalenia pęcherza

Najczęstszą przyczyną jest zakażenie bakteryjne. Obecność drobnoustrojów w drogach moczowych powyżej zwieracza pęcherza moczowego powoduje stan zapalny.

Skąd biorą się bakterie w miejscu, gdzie nie powinno ich być? Przyczyn jest kilka:

  • przeniesienie bakterii, głównie Escherichia coli, z okolic odbytu do cewki moczowej (problem dotyczy zwłaszcza kobiet, ze względu na krótką cewkę moczową oraz małą odległość pomiędzy odbytem a ujściem cewki moczowej)
  • stosunek płciowy
  • nieprawidłowa higiena intymna

Pęcherz moczowy

Pomimo że infekcje bakteryjne są najczęstszą przyczyną zapalenia pęcherza moczowego, do stanu zapalnego może doprowadzić również szereg innych czynników niezakaźnych, m.in.:

  • podrażnienie w okolicach cewki moczowej, np. w wyniku stosowania perfumowanego mydła lub innych zapachowych produktów do kąpieli czy dezodorantów intymnych
  • stosowanie tamponów
  • antykoncepcja dopochwowa
  • niektóre leki, np. cyklofosfamid i ifosfamid stosowane w chemioterapii
  • radioterapia okolic miednicy
  • długotrwałe stosowanie cewnika
  • niepełne opróżnianie pęcherza w wyniku ciąży i połogu lub nieprawidłowe opróżnianie, które może być spowodowane przez guz bądź, u mężczyzn, powiększenie prostaty
  • menopauza – kobiety w trakcie lub po menopauzie są narażone na częstsze zapalenia pęcherza moczowego ze względu na zmniejszenie wydzieliny z pochwy i zmianę składu fizjologicznej flory bakteryjnej w następstwie ustania hormonalnej czynności jajników
  • u mężczyzn, wraz z wiekiem, następuje zmniejszenie aktywności przeciwbakteryjnej wydzieliny gruczołu krokowego
  • powikłania innych chorób, np. zakażenia nerek, cukrzycy, nieprawidłowości w obrębie gruczołu krokowego, kamienie nerkowe, urazy rdzenia kręgowego

Rozpoznanie i diagnostyka zapalenia pęcherza 

Zapalenie pęcherza moczowego można rozpoznać po charakterystycznych objawach.

W Polsce większość ostrych infekcji pęcherza moczowego wywoływanych jest przez określone gatunki bakterii o znanej lekowrażliwości, czyli stopniu wrażliwości danego drobnoustroju na konkretny lek.

Wykorzystując tę wiedzę, można zastosować skuteczne leczenie bez wykonywania posiewu moczu z antybiogramem1 – badania, które daje informację o gatunku bakterii wywołującej infekcję i jej wrażliwości na antybiotyki. Takie podejście nazywane jest leczeniem empirycznym.

Na podstawie badań prowadzonych w całym kraju eksperci z Narodowego Instytutu Leków co roku ustalają wytyczne, jakie antybiotyki i w jakiej kolejności powinny być stosowane w określonych sytuacjach.

Badania bakteriologiczne, podobnie jak inne badania laboratoryjne, wykonywane są tylko w niektórych przypadkach zapalenia pęcherza. Robi się je, jeżeli typowe leczenie jest nieskuteczne lub kiedy nie ma pewności, czy to bakterie są przyczyną dolegliwości.

W przypadku nawracającego zapalenia pęcherza moczowego lub/i braku reakcji na zastosowane leczenie zgodne z antybiogramem1, lekarz może zalecić wykonanie dalszych badań:

Poszerzona diagnostyka może być wskazana, gdy pierwotną przyczyną  objawów jest inne schorzenie, np.:

  • wady rozwojowe,
  • kamica,
  • zastój moczu,
  • torbiele,
  • ropień nerki,
  • ropień okołonerkowy,
  • zapalenie nerki.

Leczenie zapalenia pęcherza

Leczenie przeciwbakteryjne niepowikłanej infekcji trwa do 10 dni - przeważnie 3-5 dni. Przy nawracających infekcjach zajmuje to 7-14 dni.

Do leków pierwszego wyboru zalicza się:

  • furazydynę (czas leczenia 3-5 dni)
  • sulfametoksazol z trimetoprimem (czas leczenia 3 dni)
  • trimetoprim (czas leczenia 3 dni)
  • fosfomycynę (podaje się jednorazowo)
  • alternatywnie fluorochinolony (czas leczenia 3 dni)

Fluorochinolony są bardzo skuteczne w leczeniu niepowikłanego zapalenia pęcherza moczowego, jednak ich nieuzasadnione stosowanie może przyczyniać się do narastania antybiotykooporności drobnoustrojów.

Po leki drugiego wyboru sięga się, gdy nie można zastosować leku pierwszego wyboru.

Leki drugiego wyboru przy zapaleniu pęcherza:

  • amoksycylina z kwasem klawulanowym (czas leczenia 3-7 dni)
  • cefaklor (czas leczenia 3-7 dni)
  • amoksycylina (czas leczenia 7-10 dni)

Leki drugiego wyboru stosuje się dłużej ze względu na większą liczbę opornych drobnoustrojów oraz mniejszą zdolność ich eliminacji.

Domowe sposoby na zapalenie pęcherza

Samodzielne leczenie, bez konsultacji lekarskiej, mogą zastosować kobiety niebędące w ciąży z typowymi objawami niepowikłanego zapalenia pęcherza moczowego i gdy jest to pojedynczy incydent.

Jeżeli nie wystąpiły u ciebie objawy alarmowe, możesz zastosować się do poniższych rad.

  • Na rynku dostępne są preparaty bez recepty, zawierające furazydynę, stosowane w leczeniu niepowikłanych zakażeń dolnych dróg moczowych.
  • W celu łagodzenia bólu możesz przyjmować również preparaty dostępne bez recepty zawierające paracetamol lub ibuprofen. Przed użyciem leków koniecznie przeczytaj ich ulotki oraz stosuj się do informacji i zaleceń tam podanych. Nie przekraczaj dozwolonej dziennej dawki. Nie stosuj leków, na które jesteś uczulona.
  • Pij dużo płynów - ok. 1,5-2 litrów na dobę.
  • Możesz również zastosować ciepłe okłady na brzuch (np. termofor lub koc elektryczny) albo wziąć ciepłą kąpiel – złagodzi to ból oraz zmniejszy poczucie dyskomfortu.
  • Do zakończenia leczenia zaprzestań kontaktów seksualnych.

Zapalenie pęcherza moczowego to najczęstsza infekcja dróg moczowych

Rokowanie i powikłania zapalenia pęcherza

U 10-20% kobiet w ciągu 2 tygodni od zakończenia leczenia zapalenia pęcherza dochodzi do nawrotu objawów. Są one spowodowane tym samym drobnoustrojem, który przetrwał leczenie.

Nawrót objawów nie jest równoważny z reinfekcją, czyli ponownym zakażeniem układu moczowego, do której dochodzi zdecydowanie częściej.

Reinfekcja pojawia się po upływie 2 tygodni od zakończenia leczenia i może być spowodowana tym samym (bytującym w innym miejscu, np. w odbycie lub pochwie) albo innym patogenem.

Jeżeli leczenie zapalenia pęcherza jest prawidłowe, szybkie i skuteczne, praktycznie nie dochodzi do żadnych powikłań i komplikacji. Jednak nieleczone zapalenie pęcherza może doprowadzić do odmiedniczkowego zapalenia nerek.

Na powikłania najbardziej narażone są małe dzieci oraz osoby starsze, ze względu na możliwość przeoczenia objawów zapalenia pęcherza lub pomylenia ich z innymi jednostkami chorobowymi.

Zapobieganie zapaleniu pęcherza

Aby zapobiec nawrotom choroby po zakończeniu leczenia, warto w codziennym życiu stosować następujące metody profilaktyki:

  • Zwiększ objętość wypijanych płynów – zalecana ilość wypitych płynów dla dorosłego człowieka to 1,5-2 litry. Wypij dodatkową szklankę płynu przed stosunkiem płciowym.
  • Codziennie pij sok z żurawiny lub stosuj doustne preparaty żurawinowe, ponieważ substancje zawarte w żurawinie hamują przyleganie bakterii E. coli do błony śluzowej dróg moczowych.
  • Wzbogacaj dietę w produkty bogate w witaminę C (np. owoce dzikiej róży, żurawina, cytrusy, warzywa kapustne, papryka, pomidor, ziemniaki, chrzan, liście pietruszki), która ma działanie zakwaszające mocz, dzięki czemu utrudnia rozwój bakterii chorobotwórczych.
  • Oddawaj mocz niezwłocznie po wystąpieniu potrzeby lub regularnie co 2-3 godziny oraz tuż przed snem i zaraz po stosunku płciowym.
  • Wycieraj okolicę krocza zawsze w kierunku od przodu do tyłu – dzięki temu zapobiegasz przemieszczaniu się bakterii z okolicy odbytu w okolicę ujścia cewki moczowej. Dotyczy to nie tylko wycierania krocza po skorzystaniu z toalety, ale również ręcznikiem po kąpieli.
  • Unikaj kąpieli bąbelkowych oraz dodawania do kąpieli środków chemicznych i perfumowanych.
  • Unikaj stosowania dezodorantów intymnych.
  • Unikaj obcisłych spodni, bielizny ze sztucznych materiałów oraz stringów.
  • Jeżeli stosujesz kapturki naszyjkowe lub dopochwowe środki plemnikobójcze, zwłaszcza w połączeniu z krążkiem dopochwowym, rozważ w porozumieniu z lekarzem zmianę na inną metodę antykoncepcji.

W niektórych sytuacjach można profilaktycznie stosować leki, np:

  • Preparaty dopochwowe zawierające laseczki Lactobacillus, czyli bakterie kwasu mlekowego, które zapobiegają osiedlaniu się patogennych bakterii w drogach moczowych.
  • Krem z estrogenem stosowany dopochwowo u kobiet po menopauzie.
  • Profilaktyczne leczenie przeciwdrobnoustrojowe: przyjęcie pojedynczej dawki leku przeciwbakteryjnego po stosunku płciowym lub profilaktyka ciągła, czyli przyjmowanie leku przed snem codziennie lub 3 razy w tygodniu przez 6 miesięcy i dłużej.
  • Immunoprofilaktykę, która polega na doustnym stosowaniu liofilizowanego wyciągu bakterii E.coli.

Z wyjątkiem preparatów Lactobacillus dostępnych bez recepty, pozostałe leki zaleca i przepisuje na receptę lekarz.

Przypisy:

1 Antybiogram – wynik badania wrażliwości bakterii na antybiotyki.

Źródła:

Urinary tract infection (UTI)
mayoclinic.org/diseases-conditions/urinary-tract-infection/symptoms-causes/syc-20353447

Urinary tract infections (UTIs)
nhs.uk/conditions/urinary-tract-infections-utis/

Interna Szczeklika 2015 Andrzej Szczeklik, Piotr Gajewski; MP; Kraków 2015; wyd. 7

Powiązane tematy:

Nietrzymanie moczu u kobiet (NTM, inkontynencja) - objawy, leczenie, ćwiczenia

Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania.
Data dodania 13.09.2017
Data ostatniej aktualizacji 29.11.2023