Zakrzepica – podstępna choroba żył

26-letnia mistrzyni olimpijska w rzucie młotem, Kamila Skolimowska – wysportowana, przechodząca regularne badania lekarskie, nagle poczuła się źle i po godzinie, mimo natychmiastowej reanimacji, zmarła. Przyczyną zgonu był zator tętnicy płucnej, czyli jedna z najgroźniejszych manifestacji żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. Ale niepokojące objawy pojawiały się znacznie wcześniej.
Zakrzepica żył głębokich jest odpowiedzialna za 90% przypadków zatoru tętnicy płucnej

Co to jest zakrzepica?

Według statystyk w Polsce rocznie występuje blisko 60 tys. przypadków zakrzepicy żył głębokich. Podstępna, groźna, występująca częściej, niż można by przypuszczać – tak o zakrzepicy, czyli chorobie zakrzepowo-zatorowej, mówią lekarze.

Wg definicji, zakrzepica żylna to krzepnięcie krwi w żyłach, powodujące zmniejszenie lub zatrzymanie przepływu krwi. Występuje zwykle w żyłach głęboko położonych - najczęściej w żyłach w obrębie ud i podudzi oraz bioder.

"Niekiedy u chorych na zakrzepicę korkująca żyłę skrzeplina odrywa się i rusza żyłami z prądem krwi w kierunku serca i płuc, zatykając tętnicę w płucach. Jeśli jest duża, może spowodować śmierć, te mniejsze, takie wielkości łepka od szpilki, zatykają małe tętniczki płuc, utrudniając oddychanie" - przestrzega prof. dr hab. n. med. Wojciech Noszczyk, były wieloletni konsultant krajowy w dziedzinie chirurgii naczyń, w swojej książce „Żylaki i inne choroby żył".

Zakrzepica żył głębokich objawy

  • ból, który nasila się przy chodzeniu i staniu, a mija przy unieruchomieniu,
  • obrzęk w okolicy kostki, na całym podudziu lub nawet na udzie,
  • zwiększone ucieplenie i zaczerwienienie skóry,
  • nadmierne wypełnienie żył powierzchniowych,
  • zasinienie skóry stóp i podudzi,
  • gorączka,
  • przyspieszone tętno.

Najważniejsze objawy zakrzepicy żył głębokich to ból i najczęściej obrzęk nóg. W większości przypadków objawy zakrzepicy pojawiają się nagle, w ciągu kilku dni.

Niezauważalne początki zakrzepicy

Zaczyna się od uszkodzenia ścian żył, wyścielonych delikatnym i gładkim śródbłonkiem, do którego mogą się przyklejać krwinki i tworzyć zakrzepy. Uderzenie czy skaleczenie bądź też uraz w tkankach otaczających żyłę powoduje, że wrażliwa ścianka żyły pęka, a ranę wypełniają nawarstwiające się płytki krwi i krwinki.

Jeśli z powodu urazu chory jest zmuszony ograniczyć aktywność (np. musi leżeć) albo nastąpi odwodnienie organizmu, i spowodowany tym wolniejszy przepływ krwi oraz jej zagęszczenie, krwinki odkładają się nadal i w ten sposób powstaje skrzeplina. Stopniowo zamyka ona światło żyły i powiększa się w kierunku serca.

"Najczęściej dochodzi do tego w żyłach głębokich podudzia. Skrzeplina rozrasta się aż do żyły podkolanowej i udowej, przy okazji wypełniając szczelnie wszystkie zastawki. Zazwyczaj jej początkowy odcinek ściśle przylega do ściany żyły, końcowy zaś unosi się we wnętrzu naczynia. I właśnie ta końcowa część skrzepliny może nagle urwać się i wraz z prądem krwi popłynąć przez serce do płuc" – pisze prof. Noszczyk.

W przypadku oderwania skrzepliny lub jej fragmentu wędruje ona aż do tętniczek płucnych, które dostarczają krew do płuc. Prawa komora serca musi wykonać znaczny wysiłek, aby przepompować krew – zostaje przeciążona ciśnieniowo, natomiast do lewej komory serca powraca z płuc za mało krwi, aby podtrzymać ciśnienie tętnicze i zaopatrzyć narządy w krew. Może wtedy dojść do wstrząsu, utraty przytomności, a nawet śmierci.

Zakrzepica żył może doprowadzić do zatorowości płucnej

Na szczęście jednak zwykle scenariusz nie jest tak dramatyczny: zakrzep zostaje wchłonięty, a żyła udrażnia się samoistnie albo krew płynie naczyniami obocznymi, omijając zaczopowaną żyłę.

Choroba jednak nie mija bez śladu – mogą się pojawić żylaki wtórne bądź deformacja wewnętrznej ściany żyły, która z gładkiej staje się chropowata i nierówna, przez co mogą się tworzyć nowe skrzepliny i ponownie w tym miejscu może powstać nowy zakrzep.

Zagrożenia - co powoduje ryzyko zakrzepicy?

Ponieważ choroba zakrzepowo-zatorowa przez długi czas może się rozwijać bezobjawowo, dlatego niezwykle ważna jest znajomość czynników podnoszących jej ryzyko.

Wśród najważniejszych czynników zakrzepicy należy wymienić:

Po przekroczeniu 40. roku życia ryzyko zachorowania niejako naturalnie rośnie, bo częściej dotykają nas choroby układu krążenia i mamy coraz mniej ruchu. W efekcie krew krąży wolniej, a jej zastój w kończynach dolnych jest niebezpieczny.

Po wielogodzinnej jeździe samochodem, locie samolotem albo długim staniu bez ruchu nogi są jak z ołowiu, bolą nas stawy w kolanach, trudniej nam się chodzi, ponieważ w pozycji siedzącej i stojącej krew w kończynach dolnych krąży wolniej. By krew z nóg popłynęła w kierunku serca, potrzebny jest ruch mięśni.

Kolejny czynnik ryzyka to właśnie zaburzenia przepływu krwi, spowodowane unieruchomieniem, np. u pacjentów hospitalizowanych po zabiegach, zwłaszcza ortopedycznych lub onkologicznych, złamaniach czy silnych urazach kończyn, a nawet prowadzących siedzący tryb życia.

Inne ważne kryteria, które mogą predysponować do zachorowania na zakrzepicę to:

Zakrzepicy sprzyja również:

  • noszenie zbyt ciasnych ubrań,
  • zakładanie nogi na nogę w czasie siedzenia,
  • dieta bogata w cukry i tłuszcze.

Wystąpienie kilku czynników ryzyka powinno skłonić nas do wykonania odpowiednich badań. Zakrzepica żył głębokich jest odpowiedzialna za 90% przypadków zatoru tętnicy płucnej. Zwiększa też ryzyko amputacji kończyny.

Rozpoznanie zakrzepicy żył głębokich

Najbardziej charakterystyczne objawy zakrzepicy żylnej kończyny dolnej to m.in. obrzęk i powiększenie obwodu nóg, a także ich zaczerwienienie i ból. W przypadku wystąpienia takich symptomów powinniśmy jak najszybciej udać się do lekarza.

Zdiagnozowanie zakrzepicy żylnej umożliwia USG kończyn dolnych z podwójnym obrazowaniem i oceną przepływu krwi (USG Doppler). Wskazane jest także przeprowadzenie badania parametrów krzepnięcia krwi, D-dimer.

Zakrzepicy żył głębokich leczenie

Jeśli wcześniej pacjent nie zmagał się z zakrzepicą, leczenie zwykle trwa trzy miesiące. W cięższych przypadkach przeprowadza się operację – do wnętrza żyły wprowadza się specjalny filtr, którego zadaniem jest wychwycenie oderwanych części zakrzepu.

Farmakologiczne leczenie zakrzepicy polega na podawaniu preparatów, zawierających heparynę, wstrzykiwanych w fałd skórny na brzuchu. Heparyna zapobiega powiększaniu się zakrzepu, jak również tworzeniu się nowych ognisk zakrzepicy.

Możliwe jest także stosowanie leków doustnych, np. antagonistów witaminy K (acenokumarol, warfaryna) lub blokera czynnika krzepnięcia (rivaroxaban).

– W cięższych przypadkach żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej w warunkach szpitalnych stosujemy leczenie dożylne, ponieważ, podawane bezpośrednio do krwi, zapewniają lepszą biodostępność, lepiej się aktywują – mówi mgr farmacji Renata Belka, kierownik apteki w Stryszawie, w woj. małopolskim.

– Tabletki, w kwaśnym środowisku żołądka, ulegają częściowej dezaktywacji, stąd ich możliwe słabsze działanie. Z tego też powodu preparaty w formie zastrzyków dostępne są tylko na receptę - dodaje ekspert.

Popularne jest też stosowanie pończoch uciskowych - specjalistycznych podkolanówek czy pończoch kompresyjnych (w 2. lub 3. klasie ucisku).

Zakrzepica a profilaktyka dla żył

"Profilaktyka w chorobach żył ma ogromne znaczenie. Można jednak i trzeba wykształcić w sobie przyjazne żyłom nawyki, które pomogą zapobiec zakrzepicom i zatrzymają rozwijającą się niewydolność żył" - radzi profesor Noszczyk.

Najważniejsza jest aktywność fizyczna, ale nie wszystkie rodzaje sportu są wskazane. Sporty wysiłkowe, z ciężarami, jak np. podnoszenie ciężarów, pchanie kuli oraz jazda konna czy na nartach wcale nie są korzystne dla żył, zalecane są natomiast: pływanie, taniec, jazda na rowerze.

Nogi powinny być w ciągłym ruchu – to kolejna zasada profilaktyki zakrzepicy. Poruszajmy więc palcami u stóp, nawet siedząc na krześle, czy spacerujmy w miejscu, stawajmy na piętach. Podczas oglądania tv ułóżmy stopy na podnóżku albo stoliku, tak, by były wyżej niż serce.

Wskazane jest unikanie gorących kąpieli (upośledzają krążenie krwi), a traktowanie nóg jak najczęściej naprzemiennymi prysznicami. Nie bez znaczenia jest wygodne obuwie (obcas powinien mieć 2 centymetry) i luźne ubranie oraz odpowiednia dieta. Na stałe wprowadźmy do naszej diety otręby, warzywa i owoce, ograniczmy cukier i sól.

Ponieważ chorobom żył sprzyja otyłość i zaparcia, zadbajmy, by nasze posiłki były bogate w błonnik, i nie zapominajmy o odpowiedniej ilości płynów (8–10 szklanek dziennie) – najlepiej wody mineralnej, herbat ziołowych lub owocowych.

Suplementy diety na zakrzepicę żył

W ostatnich latach na rynku pojawiło się mnóstwo tzw. suplementów diety, mających wspomagać profilaktykę zakrzepicy. Mgr Renata Belka zaleca jednak ostrożne podejście do tego typu preparatów:

– Nie do końca wiadomo, jak się one wchłaniają do organizmu, ponieważ w przypadku suplementów takie badania nie są wymagane, a ponadto nie zawsze zawierają one heparynę, często tylko diosminę bądź heparynę z diosminą.

Mimo że zakrzepica to groźna i podstępna choroba, można, a nawet należy, z nią walczyć. Konsekwentne czynności pomagające zapobiegać niewydolności żył, zdrowa dieta i troska o własne zdrowie mogą być krokami milowym, które pomogą ustrzec się przed zgubnymi skutkami choroby.

Przyczyny powstania zakrzepów - Triada Virchowa

Czynniki powstania zakrzepów w naczyniach noszą nazwę triady Virchowa, od nazwiska niemieckiego lekarza i polityka Rudolfa Virchova, który opisał zakrzepy i zatory w żyłach oraz przyczyny ich powstawania. Są to:

  • uszkodzenia ściany żył,
  • zwolnienie przepływu krwi,
  • zaburzenia w procesie krzepnięcia krwi.

 

Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania.
Data dodania 14.12.2017
Data ostatniej aktualizacji 15.03.2023