Stożek rotatorów w stawie barkowym, uszkodzenie stożka rotatorów

Staw barkowy jest najbardziej mobilnym stawem w ciele człowieka. Możliwe jest to dzięki złożonej budowie anatomicznej. W skład stawu barkowego wchodzą: staw ramienno-łopatkowy, staw barkowo-obojczykowy i mostkowo-obojczykowy, a także ruchome połączenie łopatki z tylną ścianą klatki piersiowej. Ruchomość ułatwia także stosunek powierzchni stawowych – duża powierzchnia stawowa głowy kości ramiennej i stosunkowo niewielka powierzchnia panewki na łopatce, powiększona obrąbkiem stawowym.
Jakie są przyczyny uszkodzenia stożka rotatorów?

Dużo stopni swobody i brak stabilizacji kształtem stawu wymagają większego zaangażowania mięśni w zachowanie balansu pomiędzy ruchomością a stabilizacją. Największy udział w zachowaniu równowagi przypada czterem mięśniom wchodzącym w skład stożka rotatorów: podłopatkowemu, nadgrzebieniowemu, podgrzebieniowemu i obłemu mniejszemu. Otaczają one głowę kości ramiennej i są główną siłą napędową dla ramienia, przez co są najbardziej narażone na urazy i przeciążenia.

Przyczyny uszkodzenia stożka rotatorów

Główną przyczyną uszkodzeń stożka rotatorów są urazy lub powtarzające się mikrourazy. Zazwyczaj dochodzi do nich podczas czynności wykonywanych nieregularnie, które wymagają uniesienia ramienia powyżej linii barków (np. malowanie, mycie okien, rzuty), odwiedzenia i rotacji kończyny z podniesieniem nawet niewielkiego ciężaru (jak sięganie na tylne siedzenie w samochodzie np. po torebkę). Do przeciążenia dochodzi także podczas wykonywania stale powtarzających się sekwencji ruchowych, przenoszenia ciężkich przedmiotów, spania w niewłaściwej pozycji, z powodu niedbałej sylwetki (jak wysunięcie głowy do przodu), ucisku na mięśnie oraz w procesie starzenia się powodującego „przetarcie się” ścięgna.

Objawy uszkodzenia stożka rotatorów

Głównym objawem uszkodzenia stożka rotatorów jest ból. Najczęściej dotyczy on okolicy mięśnia naramiennego, a z czasem może przenosić się w dół do ramienia i przedramienia. W zależności od rozległości uszkodzenia ból może być odczuwany przy ruchu, w stanie spoczynku lub w nocy. Ból zawsze ogranicza mobilność stawu.

Rozpoznanie uszkodzenia stożka rotatorów

Pełną diagnozę uzyskać można jedynie poprzez porównanie stanu pacjenta z wynikami badań dodatkowych (jak RTG, USG czy MRI). Opieranie diagnozy tylko na badaniach obrazowych może nie w pełni oddawać przyczynę dolegliwości – wśród osób niemających dolegliwości, prawie 100% ma takie zmiany patologiczne, które widoczne są w badaniach obrazowych.

Właściwe rozpoznanie rodzaju i zaawansowania uszkodzenia ma kluczowe znaczenie w kontekście prawidłowego i skutecznego leczenia.

Leczenie uszkodzenia stożka rotatorów

W zależności od tego czy uszkodzenie jest tendinopatią czy całkowitym zerwaniem stożka rotatorów przyjmowana jest inna strategie leczenia. Tendinopatie dzieli się na zapalenie ścięgna (tendinitis) oraz na jego zwyrodnienie (tendinoza).

Zapalenia ścięgien mają najczęściej związek z nagłym, dynamicznym naciągnięciem i/lub naderwaniem ścięgna. Jeżeli uraz jest niewielki (jak naciągnięcie), to dolegliwości ustępują dość szybko, wystarczy samo chłodzenie (np. coldpackami) i oszczędzanie kończyny. Gdy uraz jest bardziej rozległy i ból obecny jest w spoczynku lub w nocy, wskazana jest farmakoterapia i odciążenie kończyny (np. na temblaku, w ortezie). Im wcześniej możliwe jest wprowadzenie fizjoterapii (np. masażu poprzecznego ścięgna, mobilizacji punktów spustowych, energizacji mięśni, kinesiotapingu, treningu mięśni), tym krótszy czas powrotu do pełnej sprawności.

Leczenie zwyrodnień wymaga dużo bardziej intensywnych działań rehabilitacyjnych niż te, podejmowane w przypadku zapalenia ścięgien. Poza technikami manualnymi duże znaczenie ma trening ekscentryczny mięśni, który daje bardzo dobre efekty, ale wymaga minimum trzymiesięcznego wykonywania, nawet jeżeli ból ustąpi wcześniej. Ważne jest również wyeliminowanie pierwotnej przyczyny dolegliwości, czyli np. zaburzonego rytmu łopatkowego, konfliktu podbarkowego, nadruchomości.

Zerwanie stożka rotatorów leczone jest operacyjnie. Wyjątek mogą stanowić osoby starsze i mało aktywne, u których leczenie zachowawcze wyeliminowało ból, a operacja stanowi duże obciążenie dla organizmu. U takich chorych normalną funkcję kończyny pozwala zastąpić kompensacja ruchami trikowymi.

Ze względu na rodzaj i rozległość uszkodzeń operacja może być przeprowadzona poprzez:

  • Rekonstrukcję artroskopową, która charakteryzuje się minimalnym uszkodzeniem struktur pobocznych, szybszą rehabilitacją i szybszym powrotem pacjenta do domu.
  • Rekonstrukcję otwartą, która wymaga większego pola operacyjnego, ale umożliwia lepszy wgląd w tkanki i możliwość wykonania większej ilości procedur niż podczas artroskopii. Niestety wiąże się to z dłuższą rehabilitacją i dłuższym powrotem do sprawności.
  • Mini-otwarta rekonstrukcja, czyli połączenie artroskopii i rekonstrukcji otwartej, które skutkuje znacznie mniejszym uszkodzeniem tkanek pobocznych. 

Zobacz ćwiczenia na bark do wykonania w domu. 

Rokowanie i powikłania uszkodzenia stożka rotatorów

Zarówno leczenie zachowawcze jak i operacyjne daje dobre rezultaty. Jednak cały proces jest żmudny i długotrwały, co wymaga cierpliwości zarówno ze strony pacjenta, jak i zespołu terapeutycznego.

Zapobieganie uszkodzeniom stożka rotatorów

Regularna różnorodna aktywność fizyczna, unikanie przeciążeń statycznych i nadmiernej powtarzalności tych samych ruchów oraz zbilansowana dieta to „złote środki” do zachowania zdrowia. Działania te nie dają 100% ochrony przed urazami stożka rotatorów, ale na pewno pozwolą zmniejszyć ich ryzyko oraz skrócić czas powrotu do zdrowia. 

Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania.
Data dodania 13.09.2017
Data ostatniej aktualizacji 01.07.2022