Rak jelita grubego - objawy, rokowania, leczenie

Rak jelita grubego dotyka coraz więcej Polaków. Jest nowotworem występującym w obrębie okrężnicy, zgięcia esiczo-odbytniczego, odbytnicy i odbytu. W większości przypadków jego podłożem jest gruczolak. Wczesne objawy to m.in. krwawienie z odbytu, obecność krwi w stolcu, naprzemienne występowanie biegunek i zaparć lub uporczywe biegunki. Nowotwór zwykle diagnozowany jest w późnym stadium, kiedy pełne wyleczenie jest trudne. Rokowanie zależy od stopnia zaawansowania guza w momencie diagnozy.

Epidemiologia raka jelita grubego

To drugi, jeżeli chodzi o przyczynę zgonów, nowotwór złośliwy w Polsce. Zarówno zapadalność, jak i umieralność nadal rosną.

W 2013 roku w Polsce zanotowano ponad 17 tys. zachorowań na raka jelita grubego, a 11 tys. osób zmarło z powodu raka jelita grubego. Nowotwór ten rzadko dotyka osoby przed 40. rokiem życia, ale po przekroczeniu tej granicy ryzyko zachorowania zwiększa się i osiąga szczyt w 8. dekadzie życia.

Objawy raka jelita grubego

Objawy raka jelita grubego różnią się w zależności od stopnia zaawansowania i umiejscowienia guza. W przypadku raka prawej połowy jelita objawem jest zazwyczaj utajone krwawienie z postępującą niedokrwistością. Gdy rak usytuowany jest po lewej stronie to najczęstszym objawem jest jawne krwawienie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego i zmiana rytmu wypróżnień.

Jak boli rak jelita grubego? – jest to dość często stawianym pytaniem przez pacjentów. Rak jelita zwykle nie boli i może właśnie dlatego wielu chorych zgłasza się do lekarza zbyt późno.

Typowe wczesne objawy raka jelita grubego:

  • krwawienie z odbytu
  • obecność krwi w stolcu
  • niedokrwistość (bierze się z niewielkiego, często ukrytego, ale stałego krwawienia z guza do światła jelita grubego)
  • naprzemienne występowanie biegunek zaparć lub uporczywe biegunki
  • zmiana w kształcie i rozmiarach stolca (tzw. stolce "ołówkowate”) - to waży objaw zgłaszany przez pacjentów
  • ból brzucha
  • ciągłe parcie na stolec

Później do objawów raka jelita grubego dołączają klasyczne symptomy zaawansowanej choroby nowotworowej: postępująca utrata masy ciała, brak apetytu i osłabienie.

Jeżeli zaobserwujesz u siebie którykolwiek z wyżej wymienionych objawów, to skontaktuj się z lekarzem.

Rak jelita grubego – objawy

Przyczyny zachorowania na raka jelita grubego

Powstanie i rozwój nowotworu mają wiele przyczyn, ale największą rolę odgrywają czynniki genetyczne i środowiskowe.

Czynniki genetyczne są główną przyczyną ok. 15-30% wszystkich przypadków choroby. Zalicza się do nich:

  • zespół Lyncha, dawniej nazywany dziedzicznym rakiem jelita grubego niezwiązanym z polipowatością – jest to najczęstsza przyczyna uwarunkowanego genetycznie raka jelita grubego i odpowiada za 1-3% zachorowań na ten nowotwór
  • wcześniejsze zachorowanie na raka jelita grubego lub wycięcie polipów1 o dużym stopniu dysplazji2
  • występowanie przypadków raka jelita grubego w rodzinie
  • zespół rodzinnej polipowatości gruczolakowatej3, który uważa się za tzw. stan przednowotworowy
  • choroby zapalne jelit (choroba Leśniowskiego-Crohna4 zwiększa ryzyko 3-krotnie, a wrzodziejące zapalenie jelita grubego 20-krotnie)

Środowiskowe czynniki ryzyka rozwoju raka jelita grubego mają związek z większością zachorowań. Należą do nich:

  • wiek >50. lat
  • otyłość
  • palenie papierosów (w USA z paleniem tytoniu związanych jest 20% raków jelita grubego)
  • niska aktywność fizyczna
  • dieta, która sprzyja zaparciom oraz niekorzystnie wpływa na florę bakteryjną jelit, wywołuje powstanie związków rakotwórczych i wydłuża ich czas pasażu przez jelito grube:
    • uboga w owoce i warzywa oraz wapń, błonnik i selen
    • bogata w tłuszcze zwierzęce i wysokokaloryczna
  • przebyta radioterapia jamy brzusznej
  • przyjmowanie leków immunosupresyjnych po przeszczepie organów

Oraz nieco rzadziej:

  • nadużywanie alkoholu
  • przebyte wycięcie pęcherzyka żółciowego
  • infekcje HPV
  • przebyty rak szyjki macicy, sromu lub pochwy

Rozpoznanie raka jelita grubego

Pewne i jednoznaczne postawienie diagnozy możliwe jest jedynie w badaniu histopatologicznym wycinków pobranych ze zmiany (np. z guza, z polipa, czy też ze zmienionej błony śluzowej) lub całego usuniętego fragmentu. Badanie to, oprócz samego rozpoznania, może dostarczyć informacji o typie nowotworu, co z kolei warunkuje zaplanowanie właściwego procesu leczenia.

Jest wiele badań, które pozwalają potwierdzić obecność podejrzanej zmiany w jelicie i ocenić, czy powinna ona zostać zbadana histopatologicznie.

  • Badanie na obecność krwi utajonej w stolcu – pozwala na stwierdzenie, czy w kale jest krew, której nie widać gołym okiem. Stosowane jest jako badanie przesiewowe w kierunku raka jelita grubego.
  • Badanie per rectum (przed odbyt) – lekarz wprowadza palec do odbytu i dotykiem bada dolną część odbytnicy. W ten sposób można stwierdzić obecność zmian odbytu, kanału odbytu oraz końcowej części odbytnicy (6-10 cm).
  • Rektoskopia – oglądanie końcowej części odbytnicy (około 30 cm końcowego odcinka) przez specjalny wziernik. Pozwala na stwierdzenie obecności zmian w tym odcinku jelita grubego i ewentualne pobranie wycinków do badania histopatologicznego. Czasami możliwe jest również usunięcie niewielkich polipów1.
  • Kolonoskopia – badanie wykonywane za pomocą długiego (ok. 150-180 cm), giętkiego endoskopu wprowadzanego przez odbyt. Dzięki niemu można ocenić światło jelita, obejrzeć całe jelito grube, aż do miejsca, gdzie łączy się z jelitem cienkim. W razie potrzeby w czasie kolonoskopii można pobrać wycinki do badania histopatologicznego lub usunąć niewielkie polipy1. Warunkiem powodzenia badania endoskopowego jest odpowiednie przygotowanie, zgodnie ze wskazówkami lekarza kierującego na badanie.
  • Wlew kontrastowy – obecnie rzadko wykonywany. Polega na wtłoczeniu do jelita grubego powietrza oraz podania środka kontrastowego i wykonaniu szeregu zdjęć rentgenowskich jamy brzusznej, na których uwidacznia się zarys ściany jelita. Na podstawie tego można stwierdzić obecność podejrzanych zmian w ścianie jelita. Badanie to jest mniej dokładne od kolonoskopii i w czasie jego wykonywania nie można pobrać żadnych wycinków do badania histopatologicznego.
  • Kolonoskopia wirtualna (kolonografia) – badanie polega na stworzeniu trójwymiarowego obrazu jelita grubego dzięki serii zdjęć robionych tomografem komputerowym. Tak jak w przypadku tradycyjnej kolonoskopii warunkiem powodzenia kolonoskopii wirtualnej jest odpowiednie przygotowanie do badania, zgodnie ze wskazówkami lekarza kierującego na badanie. Do wykonania tego badania potrzebne jest dożylne podanie specjalnego kontrastu, a interpretacja obrazów jest czasami niejednoznaczna – to wszystko sprawia, że kolonoskopia wirtualna nie jest zbyt często wykonywana. Dodatkowym ograniczeniem tej metody jest brak możliwości usunięcia ewentualnych zmian lub pobrania ich do badania mikroskopowego.
  • Badanie stężęnia markera5 CEA (antygenu karcynoembrionalnego) we krwi – antygen6 ten jest markerem, którego podwyższony poziom obserwuje się u chorych na raka jelita grubego. Oznaczanie CEA wykorzystuje się najczęściej do monitorowania stanu chorych już po leczeniu nowotworu w celu obserwacji, czy nie doszło do nawrotu choroby. 

Przeczytaj też o badaniu wykrywającym nowotwory neuroendokrynne (Chromogranina A) oraz o antygenie CA 19-9, które może pomóc w diagnostyce m.in. raka trzustki, jelita grubego, wątroby.


Leczenie raka jelita grubego

Podstawową metodą leczenia raka jelita grubego jest operacja. Jednak zanim do niej dojdzie, konieczne jest wykonanie szeregu badań dodatkowych, jak USG czy tomografia komputerowa. Pozwolą one lekarzom określić, czy wykonanie operacji jest możliwe, a jeżeli tak – to jaki jej rodzaj wybrać. Na podstawie tych badań ustalą oni również, czy przed leczeniem operacyjnym potrzebne jest jakieś dodatkowe postępowanie.

W przypadku zaawansowania zmian nowotworowych z zajęciem węzłów chłonnych jamy brzusznej oraz miednicy, niezbędna jest terapia przed wykonaniem zabiegu - radioterapia oraz leczenie lekami przeciwnowotworowymi (tzw. terapia neoadjuwentowa).

W zależności od wielkości guza i jego lokalizacji zmiana usuwana jest z odpowiednim fragmentem zdrowego jelita oraz, zazwyczaj, okolicznymi węzłami chłonnymi. Często w czasie operacji możliwe jest zszycie (zespolenie) ze sobą pozostałych fragmentów jelita, dzięki czemu dla tych pacjentów operacja nie wiąże się z pogorszeniem komfortu życia.


Sprawdź ofertę Medicover w zakresie operacyjnego leczenia nowotworu jelita >>


Stomia

Zdarza się jednak, że zszycie to nie jest możliwe – wtedy wyłania się tzw. „sztuczny odbyt”, czyli stomię. Jest to otwór w ścianie brzucha, do którego z jednej strony doprowadzony jest końcowy odcinek jelita grubego, a z drugiej – plastikowy zbiornik, nazywany workiem stomijnym. Do tego worka wydalany jest stolec. Stomia może być wyłoniona na jakiś czas, np. do momentu wygojenia zespolenia lub na zawsze.

Jak działa stomia?

W zależności od wyniku badania histopatologicznego preparatów usuniętych w czasie operacji, np. gdy stwierdzona zostanie obecność przerzutów w usuniętych węzłach chłonnych, lekarze mogą zdecydować o dalszym leczeniu chorego. W tych zaawansowanych przypadkach zastosowanie ma chemioterapia i radioterapia.

Operacja wielonarządowa

W sytuacji, gdy nowotwór jest w bardzo zaawansowanym stadium i nacieka sąsiednie organy (np. żołądek, wątrobę, śledzionę, nerkę, ścianę brzucha, pęcherz moczowy lub jajnik) konieczna może być operacja wielonarządowa. Polega ona na wycięciu guza pierwotnego wraz z fragmentem jelita oraz częścią lub całością zajętych narządów. W takich przypadkach często okazuje się, że rozległość i lokalizacja zmian uniemożliwia wykonanie właściwej operacji i konieczne jest leczenie uzupełniające, np. chemioterapia.

Kontrola po operacji

Po doszczętnym wycięciu guza chorzy są kontrolowani przez pierwsze 2 lata co 2-3 miesiące, potem rzadziej, aż do 5. roku po operacji. Monitorowanie ich stanu opiera się na badaniu stężenia markera5 CEA we krwi co 3 miesiące przez 3 lata, tomografii lub USG jamy brzusznej oraz RTG klatki piersiowej co roku oraz pełnej kolonoskopii w ok. 6 miesięcy, 3 lata i 5 lat po operacji. 


Przeczytaj: Droga do akceptacji raka


Rokowanie i powikłania nowotworu jelita grubego

Rokowanie w przypadku raka jelita grubego, tak jak w innych nowotworach, zależy od stopnia zaawansowania guza w momencie diagnozy. Ze względu na to, że prawie 80% nowotworów jelita grubego diagnozowanych jest w późnych stadiach, to odsetek 5-letnich przeżyć wynosi ok. 40%. Jeżeli pojawią się przerzuty, to po ich całkowitym wycięciu 5 lat przeżywa 25-35% chorych.

Jak szybko postępuje rak jelita grubego? Szacuje się, że nowotwór, który najczęściej powstaje z przekształcenia polipa, rozwija się ok. 10 lat.

Przerzuty raka jelita grubego

Powikłaniem raka jelita grubego może być wystąpienie przerzutów do całego organizmu. Są one objawem zaawansowania choroby i zmniejszają szansę na pełne wyleczenie. Drogą naczyń krwionośnych i naczyń chłonnych rak atakuje najczęściej wątrobę, rzadziej płuca, jajniki, nadnercza, mózg i kości.

Profilaktyka raka jelita grubego

U osób niebędących w grupie ryzyka działania zmniejszające niebezpieczeństwo rozwoju nowotworu to:

  • regularna aktywność fizyczna
  • dbanie o prawidłową dietę – ograniczenie tłuszczów (zwłaszcza tych pochodzenia zwierzęcego), codzienne spożywanie świeżych owoców i warzyw, zmniejszenie kaloryczności posiłków, ograniczenie spożycia alkoholu
  • po ukończeniu 50. lat regularne wykonywanie badań przesiewowych
    • kolonoskopii co 10 lat lub
    • badań na obecność krwi utajonej w kale co 2 lata

Jeśli badania genetyczne wykażą, że mamy mutację genów odpowiadającą za rozwój choroby, nie znaczy to jeszcze, że jesteśmy skazani na tę chorobę. Oznacza to jedynie, że ryzyko zachorowania jest u nas znacznie większe niż u innych.

U osób z uwarunkowaniami genetycznymi do wystąpienia raka jelita grubego profilaktyka dopasowywana jest indywidualnie i opiera się na częstszym wykonywaniu profilaktycznych badań kolonoskopowych i rozpoczynaniu ich w młodszym wieku.

Szczególnie narażone na rozwój raka jelita są osoby m.in. z Zespołem Lyncha, nowotworem w bliskiej rodzinie czy chorobami zapalnymi jelit.

Pamiętaj!

  • Rzuć palenie i ogranicz spożycie alkoholu.
  • Dbaj o prawidłową dietę.
  • Unikaj zaparć.
  • Regularnie bądź aktywny fizycznie.
  • Dbaj o utrzymanie prawidłowej masy ciała.
  • Poddawaj się badaniom profilaktycznym. Gdy zauważysz u siebie niepokojące objawy, zgłoś się do lekarza!

Profilaktyka nowotworu jelita - sprawdź ofertę Medicover >>


Źródła: 

„Interna Szczeklika 2015"
www.onkologia.org.pl

Przypisy

1 Uwypuklenie tkanki ponad powierzchnię błony śluzowej. Polipy nowotworowe to rozrost tkanki z cechami dysplazji.

Stan przedrakowy, czyli nieprawidłowości w komórkach wskazujące na wczesny etap zmiany nowotworowej. Proces ten jest ograniczony i nie dotyka głębszych tkanek. Dysplazja bywa określana jako stan przejściowy pomiędzy rozrostem komórek, a nowotworem.

3 Zespół uwarunkowany genetycznie, w którym liczba polipów sięga setek lub tysięcy. Najczęściej polipy te są umiejscowione w jelicie grubym. Uważa się, że przy tej chorobie rozwój raka jelita grubego jest prawie pewny już około 40. roku życia.

Zapalenie, które może dotyczyć każdego odcinka przewodu pokarmowego, od jamy ustnej do odbytu. Dokładna jego przyczyna nie jest znana. Zapalenie to prowadzi do zniszczenia i włóknienia ściany przewodu pokarmowego, czego następstwem mogą być przetoki i zwężenia.

Substancje, których obecność lub zwiększone stężenie w organizmie może świadczyć o rozwoju nowotworu. Wykorzystywane są przede wszystkim do monitorowania efektów leczenia nowotworów. Wyjątkiem jest antygen specyficzny dla prostaty (PSA), który służy do badań profilaktycznych i wczesnego wykrycia bezobjawowego jeszcze nowotworu prostaty.

6 Substancja, która „alarmuje” system odpornościowy, może nim być np. komórka bakterii lub komórka nowotworowa.

Oferta Medicover

Profilaktyka

  • Badanie kału na obecność krwi utajonej – konieczne jest wykonanie 3-krotnego oznaczenia z trzech próbek kału
  • Badania endoskopowe: kolonoskopia, rektoskopia z pobraniem wycinków w celu weryfikacji podejrzenia zmian nowotworowych
  • Diagnostyka obrazowa: wirtualna kolonoskopia, badanie USG
  • Ocena czynników ryzyka: wiek, wywiad rodzinny w kierunku występowania nowotworów.

Leczenie

  • Leczenie operacyjne raka jelita grubego w I stopniu zaawansowania (Szpital Medicover)
  • Obserwacja po leczeniu
Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania.
Data dodania 16.09.2022
Data ostatniej aktualizacji 07.11.2022