Jak odróżnić pieprzyk od czerniaka? Rozpoznaj niebezpieczne znamiona

Masz jasną karnację i dużo pieprzyków? Czy któreś z nich zmieniło kształt lub kolor? A może ktoś z twojej rodziny chorował na czerniaka? Jeżeli na któreś z tych pytań odpowiedziałeś twierdząco, dowiedz się, jak obserwować pieprzyki i kiedy powinieneś wybrać się do dermatologa.
Kiedy zwykły pieprzyk może stać się niebezpieczny? Niepokojące zmiany na skórze warto skonsultować z dermatologiem, ponieważ wykryte we wczesnym stadium zmniejszają ryzyko zachorowania na raka skóry.

Pieprzyk (znamię barwnikowe)

Znamiona barwnikowe, potocznie nazywane „pieprzykami”, są najpowszechniejsze. To płaskie lub nieco wypukłe plamki o regularnych rysach i jednolitym kolorze (brązowe, czarne lub podobne do koloru skóry). Zbudowane są z łagodnie namnażających się melanocytów, czyli komórek barwnikowych skóry.

Ile mamy pieprzyków?

Liczba pieprzyków jest uwarunkowana genetycznie, ale zwiększyć ich ilość może przewlekły wpływ światła słonecznego. Występują u większości ludzi rasy białej, a przeciętny Polak ma ok. 20 takich znamion. Osoby o jasnej karnacji mają ich zazwyczaj więcej.

U dzieci znamiona najczęściej rosną wraz z wiekiem, ale u osób dorosłych (powyżej 35. roku życia) ilość, kształt i kolor znamion nie powinien ulegać zmianie. Każda taka zmiana lub nowe znamię powinny być poddane kontroli dermatologicznej. Lekarz sprawdzi, czy zmiana ta nie jest objawem nowotworu skóry.

Kiedy pieprzyk jest niebezpieczny?

Znamiona barwnikowe dzielą się na różne rodzaje. Mogą być wrodzone (istnieją już w chwili narodzin) lub nabyte (pojawiają się w ciągu całego życia) oraz łagodne lub atypowe.

Znamiona łagodne

Znamiona łagodne mają regularną, symetryczną budowę, dobrze odgraniczony brzeg i jednolity, równomierny kolor. Ryzyko rozwoju nowotworów w obrębie tych zmian jest bardzo niewielkie.

Znamiona atypowe

Atypowe znamiona na pierwszy rzut oka nie wzbudzają podejrzeń – a to źle, ponieważ mogą one ulec przekształceniu w czerniaka.

Od zmian łagodnych różnią się tym, że mają asymetryczny kształt, nieregularne brzegi, niejednolity kolor i nieprawidłową wielkość (>5 mm). Wymagają one stałej obserwacji lekarskiej i szczególnej ochrony przeciwsłonecznej.

Grupa ryzyka

Do grupy ryzyka wystąpienia zmian złośliwych należą między innymi osoby: o jasnych i rudych włosach, o jasnej karnacji, z piegami i/lub znamionami, łatwo ulegające poparzeniom słonecznym oraz osoby, u których wystąpiła nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV.

Dodatkowo ryzyko wystąpienia czerniaka zwiększa płeć żeńska i wiek – im starszy człowiek, tym bardziej jest zagrożony rozwojem tego nowotworu.

Czynniki ryzyka wystąpienia zmian złośliwych skóry występują w szczególności u osób z jasną karnacją.

Badanie znamion

Badaniem pozwalającym na odróżnienie zmian łagodnych od atypowych jest dermatoskopia. Polega ona na obserwacji i ocenie zmian barwnikowych przy użyciu specjalnego urządzenia nazywanego dermatoskopem, będącego połączeniem powiększającej lupy ze specjalnym źródłem światła.

Jest to metoda nieinwazyjna, a jej czułość¹ i swoistość² jest wysoka. Podobną metodą, ale dającą możliwość jeszcze większego powiększenia oraz zapisywania obrazów z badania, jest wideodermoskopia.

Zmiany barwnikowe atypowe ocenia się według zasady ABCD(E):

  • A – asymmetry (czy zmiana jest asymetryczna?).
  • B – border (czy brzegi zmiany są nieregularne, postrzępione?).
  • C – colour (czy zabarwienie zmiany jest niejednolite?).
  • D – diameter (czy średnica zmiany ma więcej niż 5 mm?) lub dynamics (czy zmiana się powiększa?).
  • E – evolution lub elevation (czy dotychczas płaska zmiana się uwypukliła? Czy pojawiają się zmiany w wyglądzie znamienia – ma ono inny kształt lub kolor? Czy pojawiło się krwawienie, sączenie lub swędzenie?).

Podstawą wczesnego wykrywania zmian złośliwych jest comiesięczna samoobserwacja, nakierowana przede wszystkim na zmiany nowe, zmieniające kolor lub powiększające się. Do wizyty u lekarza dermatologa powinno skłonić również zgrubienie i zaczerwienienie wokół znamienia, swędzenie, krwawienie i zmiana kształtu. Jeżeli lekarz nie zaleci inaczej, to badanie skóry przez specjalistę powinno być przeprowadzane co roku.

Jak chronić znamiona przed słońcem?

Najważniejszą zasadą ochrony przed zezłośliwieniem znamion jest odpowiednia ochrona przeciwsłoneczna:

  • stosowanie kremów z filtrami UVA i UVB,
  • unikanie wystawiania się na słońce między godz. 10.00 a 16.00, ponieważ wtedy promieniowanie słoneczne jest najsilniejsze,
  • niekorzystanie z solariów, ponieważ w trakcie takiego opalania dostarczamy skórze w krótkim czasie bardzo dużą dawkę szkodliwego promieniowania.

Znamiona atypowe, które znajdują się w miejscach trudnych do obserwacji (np. skóra owłosiona głowy, okolice narządów płciowych) lub często drażnionych (np. stopy, dłonie, srom) oraz wrodzone znamiona olbrzymie, profilaktycznie powinno się skonsultować z lekarzem, który rozważy ich usunięcie.


¹Zdolność metody/testu do prawidłowego rozpoznania choroby u wszystkich tych, u których ona występuje. Określa zdolność testu do wykrywania osób chorych.

²Zdolność metody/testu do poprawnego wykluczenia choroby. Określa zdolność testu do wykrywania osób zdrowych.


Źródła:

  • „Interna Szczeklika 2015”.
  • „Podstawy chirurgii” wyd. Medycyna Praktyczna.
  • „Znamiona barwnikowe (pieprzyki)” J. Maciejewska, Medycyna Praktyczna (dermatologia.mp.pl/choroby/chorobyskory/74416,znamiona-barwnikowe).
  • „Nowotwory skóry: klinika, patologia, leczenie” A. Bieniek, M. Cisło, A. Jankowska-Konsur.
  • „Czerniaki skóry – zasady postępowania diagnostyczno-terapeutycznego” Przegląd Dermatologiczny, 2009, 96, str. 193-203.
Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania.
Data dodania 09.11.2017
Data ostatniej aktualizacji 20.09.2022