Niedokrwistość (anemia) z niedoboru witaminy B12 - przyczyny, objawy i leczenie

Jest to niedokrwistość, w której niedobór witaminy B12 (podobnie jak w niedokrwistości z niedoboru kwasu foliowego) powoduje zaburzenia w dojrzewaniu czerwonych krwinek. Rosną one wtedy większe niż powinny być. Objawy anemii z niedoboru witaminy B12 obejmują cechy typowe dla niedokrwistości oraz m.in. objawy ze strony przewodu pokarmowego oraz objawy neurologiczne.

Niedokrwistość z niedoboru witaminy B12

Na anemię z niedoboru B12 choruje więcej kobiet niż mężczyzn oraz osoby mające grupę krwi A i niebieskie oczy. Choroba może występować rodzinnie. Niedobór witaminy B12 może współistnieć z niedoborem kwasu foliowego.

Objawy anemii z niedoboru witaminy B12

Poza objawami charakterystycznymi dla niedokrwistości, które występują w stanie zaawansowanym (osłabienie i łatwa męczliwość, zmniejszenie koncentracji i uwagi, bladość skóry i błon śluzowych, zawrotyból głowy, tachykardia, duszność), w anemii z niedoboru witaminy B12 mogą występować objawy samego niedoboru. Są to:

  • objawy ze strony przewodu pokarmowego (występują u ok. 50% chorych)
    • utrata czucia smaku
    • pieczenie języka, cechy zapalenia (język gładki, ciemnoczerwony), z utratą apetytu i chudnięciem (u ok. 50% chorych dochodzi do zmniejszenia masy ciała o 5-15 kg)
    • nudności
    • zaparcia lub biegunki
  • objawy neurologiczne
    • porażenie rąk i stóp, którego pierwszym objawem jest kłucie opuszek palców stóp
    • uczucie przechodzenia prądu wzdłuż kręgosłupa przy pochyleniu głowy do przodu (tzw. objaw Lhermitte’a, występuje u niektórych chorych)
    • drętwienie rąk i nóg
    • niestabilność chodu
    • zaburzenia w oddawaniu moczu, nietrzymanie moczu
    • impotencja
    • osłabienie wzroku lub słuchu
  • objawy psychiatryczne
    • zaburzenia nastroju (depresja, mania, zmienność nastroju)
    • urojenia
    • u osób starszych głównym objawem może być otępienie umysłowe
  • inne objawy
    • przedwczesne siwienie
    • nieznaczne zażółcenie powłok skóry (barwa cytrynowa), czasami nabyte bielactwo
    • niepłodność
    • zakrzepica

Przyczyny niedokrwistości z niedoboru witaminy B12

Główne przyczyny niedoboru witaminy B12 to:

  • dieta wegańska
  • alkoholizm
  • zaburzenia wchłaniania - witamina B12 wchłania się w końcowym odcinku jelita cienkiego po wcześniejszym związaniu ze specjalnym czynnikiem (tzw. czynnik wewnętrzny, IF1) wytwarzanym przez komórki błony śluzowej żołądka
    • niedokrwistość złośliwa2
    • wrodzony niedobór lub nieprawidłowość działania czynnika IF7
    • stan po usunięciu żołądka lub jelita krętego
    • stan po operacjach bariatrycznych (zmniejszających żołądek)
    • choroba Leśniowskiego-Crohna3
    • przewlekłe zapalenie trzustki
    • wrodzone wybiórcze zaburzenie wchłaniania
    • leki: metformina, leki hamujące wydzielanie kwasu solnego

Rozpoznanie anemii z niedoboru witaminy B12

morfologii na niedokrwistość z niedoboru witaminy B12 wskazywać może zmniejszenie stężenia hemoglobiny4, zwiększenie średniej objętości erytrocytu5 (MCV) oraz umiarkowana małopłytkowość.

Ważne jest wyjaśnienie przyczyny niedoboru witaminy B12 – jeżeli jest to niedokrwistość złośliwa2 to zaleca się badanie w kierunku przeciwciał przeciwko czynnikowi IF1. Równocześnie zalecane jest wykonanie gastroskopii i badania w kierunku współistniejących chorób autominnumologicznych6, zwłaszcza chorób tarczycy.

Leczenie niedokrwistości z niedoboru witaminy B12

Leczenie polega na suplementacji witaminy B12, najczęściej domięśniowo (rzadziej doustnie, chyba, że w dużych dawkach). W diecie należy zwiększyć rolę produktów pochodzenia zwierzęcego.

Powikłania anemii z niedoboru witaminy B12

Niedobór witaminy B12, z niedokrwistością lub bez, może prowadzić do:

  • zmian neurologicznych – zaburzenia widzenia, zaburzenia pamięci, mrowienie rąk i nóg, problemy z koordynacją ruchową (która może powodować trudności w mówieniu i chodzeniu), uszkodzenie części układu nerwowego
  • niepłodności
  • raka żołądka (u chorych z niedokrwistością złośliwą, u których obecne jest zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka)

Zalecane postępowanie w niedokrwistości z niedoboru witaminy B12

  • Przyjmuj zgodnie z zaleceniami witaminę B12 przepisaną przez lekarza.
  • Wzbogać dietę o produkty pochodzenia zwierzęcego.
  • Wykonuj badania kontrolne według wskazówek lekarza. Nie przerywaj terapii samodzielnie. Zazwyczaj unormowanie wyników morfologii następuje po około 2 miesiącach, ale dawki profilaktyczne witaminy B12 należy przyjmować do końca życia.

Źródła: 

  • „Interpretacja badań laboratoryjnych” J. Wallach
  • „Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka” H. Ciborowska, A. Rudnicka
  • „Interna Szczeklika 2015”
  • www.nhs.uk
  • „Podstawy hematologii” W. Nowak, A. Skotnicki

 Choroba Leśniowskiego-Crohna - Jest to zapalenie, które może dotyczyć każdego odcinka przewodu pokarmowego, od jamy ustnej  do odbytu. Dokładna jego przyczyna nie jest znana. Zapalenie to prowadzi do zniszczenia i włóknienia ściany przewodu pokarmowego, czego następstwem mogą być przetoki i zwężenia.

4 Hemoglobina – Jest to białko zawarte w erytrocytach, którego głównym zadaniem jest przenoszenie tlenu; odpowiada ona za czerwoną barwę krwi. 
5 Erytrocyty – Inaczej czerwona krwinka. Jej głównym zadaniem jest transport tlenu z płuc do tkanek organizmu.
6 Choroba autoimmunologiczna – Choroba, w której układ odpornościowy organizmu nieprawidłowo identyfikuje własne komórki jako obce i w ramach obrony. 

Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania.
Data dodania 07.09.2017
Data ostatniej aktualizacji 27.01.2023