Łokieć tenisisty - przyczyny, objawy, leczenie i ćwiczenia

Hasło „łokieć tenisisty” często kojarzone jest z przeciążeniem okolicy łokcia u miłośników tenisa. Określenie to jest jednak mylące, a ból łokcia rzadko dotyka osoby grające w tenisa. Stanowią oni zaledwie 10 proc. przypadków klinicznych, a przyczyną powstawania bólu jest opóźniony backhand. Łokieć tenisisty to dolegliwość uznawana za chorobę zawodową m.in. pracowników biurowych, informatyków i mechaników.
Łokieć tenisisty - objawy i leczenie.

Przyczyny łokcia tenisisty

Przez wiele lat twierdzono, że przyczyną bólu w łokciu tenisisty jest stan zapalny przyczepu ścięgien mięśni prostowników nadgarstka do kłykcia bocznego kości ramiennej. Jednak badania przeprowadzone pod koniec lat 90. dowiodły, że to nieprawda.

Główną przyczyną łokcia tenisisty są zmiany degeneracyjne spowodowane długotrwałym przeciążaniem ręki podczas wykonywania ruchów nadgarstka, np. pisania na klawiaturze czy wkręcania śrubek.

Wykonywanie tego typu czynności prowadzi do nadmiernego napięcia mięśni przedramienia oraz mikrourazów ścięgien i przyczepów w okolicy kłykcia bocznego kości ramiennej. Uszkodzeniu ulegają wtedy włókna kolagenowe ścięgien.

Podczas tego typu przeciążeń organizm uruchamia procesy samonaprawy – w miejscach uszkodzeń powstaje tkanka łączna, która jest jednak znacznie słabsza od zdrowej.

Kontynuowanie tego typu wysiłku prowadzi do naderwań ścięgien, zwapnienia przyczepów oraz do tworzenia patologicznych naczyń krwionośnych. Podczas degeneracji ścięgna dochodzi do wydzielania się białek, które chemicznie drażnią okoliczne tkanki, co wywołuje ból.

Przyczyną tego schorzenia może być również zbyt małe obciążanie ręki pracą. Dzieje się tak u osób, które są mało aktywne fizyczne. Wskutek braku ruchu dochodzi do osłabienia siły lub zaniku mięśni. Mięśnie nieprzyzwyczajone do wysiłku (np. wkręcania śrubek) nadrywają się.

Inną przyczyną łokcia tenisisty może być również uciśnięcie gałązki nerwu promieniowego przez łukowate pasmo tkanki łącznej, które nad nim przechodzi.

Objawy łokcia tenisisty

Głównym objawem jest ból po bocznej stronie stawu łokciowego, pojawiający się przy próbie chwytania, zaciskania ręki, nawracania i odwracania przedramienia lub ruchów wyprostnych w stawie nadgarstkowym.

Chorzy zazwyczaj potwierdzają związek bólu z treningiem lub praca fizyczną. Siła chwytu jest osłabiona, występuje szybsza męczliwość ręki oraz ból z przeniesienia przy wyproście palców i nadgarstka.

Jeśli choroba osiągnie stan zaawansowany, to ból pojawia się zarówno podczas ruchu, jak i w spoczynku. Dodatkowo występuje tkliwość palpacyjna w okolicy nadkłykcia przyśrodkowego kości ramiennej.

Charakterystyczne objawy łokcia tenisisty:

  • problemy z wykonywaniem czynności dnia codziennego – ściskaniem ręki przy powitaniu, chwytaniem szklanki z herbatą,
  • wrażliwość i tkliwość tkanek miękkich podczas ucisku w okolicy łokcia,
  • ból pojawiający się przy próbie chwytania, ściskania, obracania czy prostowania nadgarstka,
  • poranna sztywność w łokciu, która w początkowym stadium choroby ustępuje po rozruszaniu,
  • niekiedy pojawia się obrzęk widoczny po zewnętrznej krawędzi łokcia. 

Gdzie boli łokieć tenisisty?

Badanie łokcia tenisisty

Zazwyczaj do rozpoznania łokcia tenisisty nie jest potrzebna specjalistyczna aparatura. Z dużym prawdopodobieństwem można ją zdiagnozować w gabinecie lekarskim. Badanie dotyczy obydwu kończyn – chorą porównuje się ze zdrową.

Badanie polega na sprawdzeniu:

  • tkliwości palpacyjnej okolicy nadkłykcia przyśrodkowego kości ramiennej i 4-5 cm obwodowo od niej,
  • stopnia bolesności przy czynnym odwracaniu i nawracaniu przedramienia z oporem oraz prostowaniu nadgarstka,
  • siły chwytu.

Diagnostyka łokcia tenisisty

Test Thomsona

Łokieć jest wyprostowany, nadgarstek ustawiony w niewielkim wyproście, palce zaciśnięte w pięść. Terapeuta chwyta nadgarstek od strony dłoniowej jedną ręką, drugą zaś obejmuje pięść badanego. Pacjent wykonuje ruch prostowania nadgarstka wbrew oporowi. Ból okolicy nadkłykcia bocznego kości ramiennej i po stronie przebiegu mięśni prostowników nadgarstka może wskazywać na łokieć tenisisty.

Test Thomsona.

Test Milla

Staw łokciowy jest zgięty, nadgarstek wyprostowany. Terapeuta jedną ręką chwyta staw łokciowy, drugą zaś obejmuje dystalną część przedramienia. Pacjent wykonuje ruch odwracania przedramienia wbrew oporowi terapeuty. Ból okolicy nadkłykcia bocznego kości ramiennej i prostowników może wskazywać na łokieć tenisisty. 

Test Milla.

Dodatkowo fizjoterapeuta powinien przetestować odcinek szyjny kręgosłupa, w celu wykluczenia ewentualnego zablokowania poszczególnych segmentów, które odpowiadają strefom dermatomów oraz przeanalizować globalnie cały stereotyp ruchu kończyny górnej, w celu znalezienia ewentualnych źródeł entezopatii.

Powyższe testy nie dają 100% skuteczności w wykryciu łokcia tenisisty. Badaniem potwierdzającym tę patologię jest USG łokcia lub rezonans magnetyczny. Pozwalają one odróżnić łokieć tenisisty od innych chorób dających podobne objawy.

Łokieć tenisisty - leczenie

Leczenie łokcia tenisisty zwykle trwa długo, ponieważ pacjenci wielokrotnie lekceważą ból łokcia i udają się do ortopedy po miesiącach, a czasami nawet latach, kiedy ból jest bardzo silny, a zmiany degeneracyjne mocno zaawansowane.

Fizykoterapia

Wiele czynników fizykalnych stosowanych w fizykoterapii, jak pole magnetyczne, laser czy ultradźwięki, ma działanie przeciwzapalne. Łokieć tenisisty nie jest spowodowany stanem zapalnym, dlatego większość zabiegów fizykalnych będzie nieskuteczna.

Sterydy

Sterydy to leki przeciwzapalne, które szybko uwalniają od bólu, ale nie leczą łokcia tenisisty, ponieważ schorzenie to nie jest spowodowane stanem zapalnym. Ponadto leki te działają destrukcyjnie na strukturę kolagenu, czyli pogłębiają zaistniały problem.

Leki szybko „wyłączają” ból, więc pacjenci często od razu wracają do czynności przeciążających rękę np. dźwigania ciężkich przedmiotów, przez co jeszcze bardziej niszczą strukturę ścięgna.

Masaż poprzeczny

Leczenie łokcia tenisisty zależy od stadium zaawansowania. Jeśli ból jest związany z przemęczeniem ręki, to ulgę może wtedy przynieść odpoczynek i rozluźniający masaż głęboki mięśni (trwający ok. 10-15 minut).

Masaż ten polega na dociśnięciu mięśnia, przesunięciu go i rozluźnieniu. Podczas takiej relaksacji mięśni chory powinien odczuwać zmniejszenie bólu.

Masaż poprzeczny.

Terapia ESWT – fala uderzeniowa

W przypadku, gdy nie doszło jeszcze do naderwania mięśni, ale występują duże zmiany zwyrodnieniowe w okolicy nadkłykcia bocznego, stosowana jest fala uderzeniowa, której istotą jest wywołanie mikrouszkodzeń oraz rozbicie złogów wapniowych.

Dzięki temu następuje tworzenie nowych naczyń sprzyjających poprawie mikrokrążenia. Następuje uwolnienie enzymów (TGF, VEGF, eNOS) odpowiedzialnych za regenerację tkanek. Uszkodzone tkanki zastępowane są strukturami zdrowymi funkcjonalnie. Dodatkowo fala uderzeniowa, przez degeneracje włókien nerwowych typu C odpowiedzialnych za przewodzenie bólu, działa przeciwbólowo.

Kinesiotaping

Kinesiotaping.

Jest to metoda fizjoterapeutyczna, której celem jest przywrócenie prawidłowej funkcji organizmu poprzez odpowiednie naklejenie na ciele specjalnego plastra.

Plaster ten nie jest nasączony żadnym lekiem, ale odpowiednio zaaplikowany działa na receptory powierzchowne skóry oraz ciałka Ruffiniego, które odpowiadają za stopień napięcia i rozciągnięcia skóry. Kinesiotaping wspomaga kontrolę motoryczną, zapobiega dalszym urazom, zmniejsza stan zapalny, usuwa zastoiny limfatyczne, czyli działa przeciwbólowo.

Osocze bogatopłytkowe PRP

Jeżeli w przebiegu łokcia tenisisty dojdzie do zerwania przyczepów i powstania ubytku, wtedy pod kontrolą USG lekarz wstrzykuje osocze bogatopłytkowe do zajętego procesem zwyrodnieniowym ścięgna.

Płytki krwi zawierają czynniki wzrostu, które dodatkowo pobudzają procesy regeneracji w uszkodzonych tkankach. Podczas zabiegu wielokrotnie nakłuwane jest ścięgno, co prowadzi do powstania blizny. W tym czasie należy maksymalnie oszczędzać rękę.

Operacja

Leczenie operacyjne łokcia tenisisty przeprowadzane jest w znieczuleniu ogólnym lub przewodowym. W zależności od zmian degeneracyjnych, zniszczony fragment zdegenerowanej tkanki razem z okostną jest wycinany, przecinany lub wydłużany. Dodatkowo usuwane są zmiany zwyrodnieniowe i zwapnienia w okolicy nadkłykcia, a następnie wszystko jest zszywane.

Rokowanie i powikłania łokcia tenisisty

Nieodpowiednio leczony łokieć tenisisty z czasem ulegnie pogorszeniu. Właściwą rehabilitacją można ten proces chorobowy zatrzymać na wczesnym etapie lub spowolnić. Nieleczony może doprowadzić do trwałego uszkodzenia, a nawet niepełnosprawności ręki.

Jeśli nie wyeliminowana zostanie przyczyna schorzenia, to nawrót choroby może nastąpić zarówno po leczeniu zachowawczym, jak i operacyjnym.

Możliwymi powikłaniami łokcia tenisisty są:

  • osłabienie siły mięśni przedramienia,
  • uszkodzenie nerwów lub naczyń krwionośnych,
  • ograniczenia ruchomości w stawie łokciowym.

Po zabiegu operacyjnym może dojść do zakażenia, nawrotu bólu lub przeczulicy w okolicy rany pooperacyjnej.

Zapobieganie łokciowi tenisisty

Zapobieganie łokciowi tenisisty obejmuje stosowanie się w codziennym życiu do tych kilku zasad:

  • używaj ergonomicznej klawiatury oraz właściwie układaj ręce podczas korzystania z niej,
  • miej nadgarstki ustawione w jednej linii z myszką lub klawiaturą,
  • używaj ergonomicznej myszki,
  • swobodnie układaj rękę na myszce, bez wywoływania napięcia w nadgarstku i mięśniach przedramienia,
  • pisz na klawiaturze dzięki pracy palców, bez użycia nadgarstka,
  • rób w pracy przerwy na ćwiczenia.

Ćwiczenia na łokieć tenisisty

Rozciąganie zginaczy nadgarstka

Unieś przed siebie rękę grzbietem skierowaną do góry i wyprostowaną w łokciu. Drugą ręką chwyć dłoń i delikatnie zginaj nadgarstek w kierunku sufitu aż do momentu uczucia rozciągania, nie bólu! Zatrzymaj ruch na 15-20 sekund. Rozluźnij. Powtórz 5-10 razy.

Rozciąganie zginaczy nadgarstka.

Rozciąganie prostowników nadgarstka

Unieś przed siebie rękę grzbietem skierowaną do góry i wyprostowaną w łokciu. Drugą ręką chwyć dłoń i delikatnie zginaj nadgarstek w kierunku podłogi aż do momentu uczucia rozciągania, nie bólu! Zatrzymaj ruch na 15-20 sekund. Rozluźnij. Powtórz 5-10 razy.

Rozciąganie prostowników nadgarstka.

Źródła:

  • „Manualna terapia nerwowo- mięśniowa. Przypadki kliniczne” L. Chaitow, J. Delany, red. J. Stodolny, Elsevier, Wrocław 2009.
  • „Urazy i uszkodzenia w sporcie” Dziak A., Tayara S., Kraków 1999.
  • „Ortopedia i rehabilitacja” Dega W., Warszawa 2008.
  • „Rehabilitacja ortopedyczna” Brotzman S.B, Wilk K.E, Wrocław 2008.
  • „Etiologia i patomechanika zespołu bolesności bocznego przedziału stawu łokciowego u tenisistów” Dąbski T., Medycyna Sportowa, nr 34, 1994.
  • „Łokieć tenisisty – wybrane sposoby postępowania fizjoterapeutycznego” Geszprych A., Rosińska D., Praktyczna fizjoterapia & rehabilitacja, nr 28, maj 2012.
  • „Wiktora Degi ortopedia i rehabilitacja” pod red. W. Marciniaka i A. Szulca, PZWL 2003.
  • „Powięź. Badanie, profilaktyka i terapia dysfunkcji sieci powięziowej” Schleip R. i wsp., Elsevier Urban&Partner, Wrocław 2014.

Dowiedz się więcej

Łokieć golfisty - objawy, leczenie i rehabilitacja

Schorzenia w obrębie stawu łokciowego. Łokieć tenisisty-schorzenie i współczesne metody leczenia

http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/view/2625

Mobilizacje tkanek miękkich w leczeniu „łokcia tenisisty”

https://depot.ceon.pl/handle/123456789/14508

Nabyte zespoły dysfunkcji układu mięśniowo-szkieletowego u pracowników w świetle badań epidemiologicznych

http://www.imp.lodz.pl/upload/oficyna/artykuly/pdf/full/2011/Cmp_2-2011_jbugajska.pdf

Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania.
Data dodania 07.09.2017
Data ostatniej aktualizacji 09.02.2024