Hiperprolaktynemia - przyczyny, objawy, leczenie

Hiperprolaktynemia to zespół różnorodnych objawów związanych ze zwiększonym wydzielaniem hormonu prolaktyny (PRL) przez przysadkę. Nadmiar prolaktyny działa przeciwstawnie do hormonów płciowych. Fizjologiczne zwiększenie stężenia prolaktyny, niebędące zjawiskiem nieprawidłowym, pojawia się u kobiet w ciąży i karmiących piersią.
Hiperprolaktynemia - objawy.

Hiperprolaktynemię można podzielić na:

  • fizjologiczną – w czasie ciąży lub karmienia piersią, a także na skutek stresu, podczas snu, wysiłku fizycznego oraz na skutek hipoglikemii
  • patologiczną – spowodowaną uszkodzeniami organicznymi (uciskiem przez guz), zaburzeniami czynnościowymi osi podwzgórzowej, polekową, w przebiegu niewydolności nerek lub wątroby albo niedoczynności tarczycy

Przyczyny hiperprolaktynemii

Przyczyną hiperprolaktynemii jest nadmierne wydzielanie prolaktyny przez przysadkę. Może ono być spowodowane różnymi czynnikami, np.: zażywanymi lekami (hiperprolaktynemia polekowa), stresem, innymi chorobami endokrynologicznymi czy guzami znajdującymi się w przysadce lub jej okolicy.

Leki, których zażywanie może być przyczyną podwyższonego stężenia prolaktyny, to m.in.:

  • trójpierścieniowe leki antydepresyjne (zawierające dichlorowodorek opipramolu, imipraminę, amitryptylinę
  • anksjolityki, czyli leki przeciwlękowe (zawierające meprobamat)
  • leki przeciwwymiotne (zawierające metoklopramid, tietyloperazynę)
  • leki hipotensyjne (zawierające metyldopę, rezerpinę, werapamil)
  • leki przeciwhistaminowe (cymetydyna)
  • estrogeny (leki antykoncepcyjne)
  • leki przeciwbólowe (opiaty)

Prolaktyna. Tylko w marcu -15% na badania

KUP TERAZ

Objawy hiperprolaktynemii

Objawy są zróżnicowane, choroba inaczej przebiega u kobiet i mężczyzn. Do najczęstszych objawów można zaliczyć:

  • u kobiet: zaburzenia miesiączkowania, niepłodność, trądzik i nadmierne owłosienie
  • u mężczyzn: impotencja i ginekomastia (powiększenie piersi)
  • u obu płci: zmniejszenie libido, stany depresyjne, drażliwość, zaburzenia uwapnienia kości

Dominującym objawem, zarówno u kobiet jak i u mężczyzn, jest hipogonadyzm, czyli nieprawidłowość w wydzielaniu hormonów płciowych. Prowadzi on do wystąpienia najczęstszego powikłania hiperprolaktynemii – niepłodności.

Hipogonadyzm u kobiet objawiać się może rzadkimi i nieregularnymi miesiączkami, cyklami bezowulacyjnymi, obniżeniem libido, wyciekiem z brodawek piersiowych – mlekotokiem (występuje nawet u 50% chorych), wzrostem masy ciała i osteopenią. U mężczyzn może rozwinąć się niepłodność (oligozoospermia), powiększenie piersi – ginekomastia, obniżenie libido i potencji, spadek masy mięśniowej i osteopenia. W przypadku dużych guzów przysadki pojawiać się mogą objawy neurologiczne, takie jak bóle głowy czy zaburzenia widzenia.


Dowiedz się, jak zwiększyć libido u kobiet


Rozpoznanie hiperprolaktynemii

Hiperprolaktynemia rozpoznawana jest na podstawie stwierdzenia nadmiernego stężenia prolaktyny (>20 ng/ml u kobiet i >15 ng/ml u mężczyzn). Najczęściej do postawienia diagnozy wystarczające jest wykonanie jednorazowego oznaczenia, ale czasami potrzebne jest wykonanie tzw. profilu dobowego, czyli kilku oznaczeń w ciągu jednej doby (optymalnie co 3 godziny).

Niekiedy stosowane jest także oznaczenie prolaktyny po podaniu metoklopramidu, chociaż to badanie w chwili obecnej ma mniejsze znaczenie diagnostyczne. W przypadku wysokiego stężenia prolaktyny (powyżej 200 ng/ml) wskazane jest wykonanie badania przysadki metodą rezonansu magnetycznego w celu wykluczenia obecności guza.

Leczenie hiperprolaktynemii

Leczenie jest zależne od przyczyny powodującej zwiększone wydzielanie prolaktyny i najczęściej polega na przewlekłym przyjmowaniu leków hamujących wydzielanie tego hormonu. W niektórych przypadkach niezbędne jest leczenie chirurgiczne. W hiperprolaktynemii polekowej zwykle wystarcza zaprzestanie przyjmowania leku wywołującego to zaburzenie.

Celem leczenia farmakologicznego jest przywrócenie prawidłowej czynności gruczołów płciowych (płodności) i zmniejszenie lub stabilizacja rozmiarów guza. Operacja ma na celu dodatkowo zlikwidowanie objawów ze strony ośrodkowego układu nerwowego i narządu wzroku.

Leczenie farmakologiczne np. Bromergonem pozwala uzyskać normalizację stężenia prolaktyny z przywróceniem czynności gonad, a także zmniejszenie rozmiarów guza, u około 70% chorych. Leczenie powinno być kontynuowane 6-12 miesięcy po uzyskaniu prawidłowych stężeń prolaktyny.

Hiperprolaktynemia a ciąża

Nieleczona hiperprolaktynemia utrudnia, a często całkowicie uniemożliwia, zajście w ciążę. Jednak po zastosowaniu odpowiedniego leczenia szybko dochodzi do normalizacji funkcji jajników, dzięki czemu może dojść do zapłodnienia. W takiej sytuacji należy pilnie skontaktować się z lekarzem, ponieważ stosowanie leków normalizujących stężenie prolaktyny w czasie ciąży może być szkodliwe i ich przyjmowanie powinno być rozważone przez lekarza.

Rokowanie i powikłania hiperprolaktynemii

Odpowiednie leczenie hiperprolaktynemii w większości sytuacji pozwala na powrót do zdrowia.

Zapobieganie hiperprolaktynemii

Chorobie nie można zapobiec, można jedynie starać się szybko ją zdiagnozować i zacząć leczenie.

Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania.
Data dodania 07.09.2017
Data ostatniej aktualizacji 09.03.2023