Grypa najważniejsze informacje
Grypa najważniejsze informacje

Grypa to ostra, sezonowa choroba wirusowa, wywoływana przez wirusa grypy typu A lub B. Występuje na całym świecie. Objawy grypy to m.in. wysoka temperatura, ból głowy, zmęczenie, kaszel, bóle mięśni i stawów. Leczenie grypy polega na wypoczynku, przyjmowaniu dużej ilości płynów oraz łagodzeniu objawów. Najczęściej zachorowania odnotowuje się w sezonie jesienno-zimowym, w Polsce szczyt zachorowań to okres między styczniem a marcem. Corocznie choruje 5‒10 proc. dorosłych i 20‒30 proc. dzieci.

Spis treści: 

  1. Najpopularniejsze objawy występujące przy grypie
  2. Sposoby leczenia grypy
  3. Jak przenosi się grypa?
  4. Rozpoznanie grypy
  5. Czynniki ryzyka oraz powikłania grypy
  6. Koronawirus a grypa 
  7. Jak uchronić się przed grypą?

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) szacuje, że rocznie na świecie na grypę i choroby grypopodobne choruje od 330 milionów do nawet 1,5 miliarda osób. Od 500 tysięcy do 1 miliona z nich umiera.

Najpopularniejsze objawy występujące przy grypie

Objawy grypy pojawiają się zazwyczaj nagle, w ciągu 1-4 dni od momentu zakażenia. Najczęściej występują:

Do mniej typowych objawów należą:

Choroba zwykle ustępuje samoistnie po 3-7 dniach, ale kaszel oraz uczucie rozbicia mogą się utrzymywać ponad 2 tygodnie.

Dowiedz się więcej o objawach grypy oraz różnicach między grypą a przeziębieniem.

Sposoby leczenia grypy

Podstawą leczenia grypy jest odpoczynek, przyjmowanie dużej ilości płynów oraz leczenie objawowe preparatami dostępnymi bez recepty.

Jeżeli masz objawy grypy, to:

  • Zostań w domu i wypoczywaj – dzięki temu szybciej wrócisz do zdrowia, zmniejszysz ryzyko powikłań i nie zarazisz innych. Najlepiej, jeżeli zostaniesz w domu przez 7 dni od wystąpienia objawów lub do upływu 24 godzin po ustąpieniu gorączki.
  • Regularnie wietrz pokój, zapewnij odpowiednią wilgotność i temperaturę pomieszczenia (ok. 20 - 21°C). Suche i ciepłe powietrze wpływa na wysuszenie śluzówek dróg oddechowych i nasila objawy choroby.
  • Pij więcej płynów niż zwykle, szczególnie przy gorączce, ponieważ odpowiednie nawodnienie organizmu pomaga w walce z infekcją.
Dowiedz się więcej o tym, jak przebiega leczenie grypy. Przeczytaj artykuł: Jak leczyć grypę?

Leczenie objawowe – zalecane leki dostępne bez recepty

Z racji tego, że grypa jest wywołana przez wirusy, w jej leczeniu nie należy stosować antybiotyków, ponieważ nie działają one na wirusy i nie skracają czasu trwania infekcji. Nieuzasadnione użycie antybiotyków powoduje narastanie antybiotykoodporności oraz niepotrzebne narażenie na działania niepożądane leku.

W zależności od objawów możesz zastosować:

  • Na gorączkę: leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe – np. te zawierające paracetamol, ibuprofen. Pamiętaj, że u dzieci i młodzieży do ukończenia 12. roku życia nie należy stosować kwasu acetylosalicylowego, ze względu na ryzyko wystąpienia ciężkich powikłań.
  • Preparaty udrażniające nos – tabletki (np. z pseudoefedryną) i spraye donosowe (np. z olejkami z eukaliptusa).
  • Woda morska do płukania nosa.
  • Miejscowo działające preparaty przeciwbólowe i odkażające – tabletki do ssania i spraye do gardła.
  • Preparaty wykrztuśne (mukolityczne) – tabletki i syropy.
  • Preparaty przeciwkaszlowe – tabletki i syrop.

Większość powyższych leków jest bezpieczna dla dzieci, dorosłych i osób starszych. Mogą jednak nie być wskazane u niemowląt, kobiet w ciąży oraz chorych przyjmujących niektóre leki. Kobiety w ciąży w leczeniu przeciwgorączkowym i przeciwbólowym powinny unikać NLPZ-ów1 i kwasu acetylosalicylowego i stosować jedynie paracetamol.

Pamiętaj! Zanim zastosujesz kupiony lek zawsze skonsultuj się z farmaceutą i zapoznaj się z ulotką informacyjną dołączoną do opakowania. Stosuj się do podanych instrukcji i nie przekraczaj dozwolonych dawek. Nie stosuj leków, na które jesteś uczulony!

Leczenie przeciwwirusowe

U większości chorych na grypę nie ma potrzeby stosowania leków przeciwwirusowych. Może się jednak zdarzyć, że lekarz zaleci przyjmowanie preparatów przeciwwirusowych działających na wirusa grypy. W Polsce dostępne są:

  • inhibitory neuraminidazy (aktywne wobec wirusów grypy A i B) – oseltamiwir i zanamiwir
  • inhibitory M2 (aktywne tylko wobec wirusów grypy A) – amantadyna i rymantadyna

Leki te stosuje się u pacjentów z grupy zwiększonego ryzyka wystąpienia powikłań (czyli np. u kobiet w ciąży) oraz u pacjentów z ciężkim przebiegiem grypy. Leczenie przeciwwirusowe jest tym skuteczniejsze, im wcześniej się je rozpocznie, dlatego nie powinno się czekać na laboratoryjne potwierdzenie infekcji.


Potrzebujesz recepty?
Umów konsultację telemedyczną z internistą
bez wychodzenia z domu.

UMÓW JUŻ DZIŚ!


Kobiety karmiące piersią chore na grypę i leczone lekami przeciwwirusowymi mogą bezpiecznie kontynuować karmienie. Ważne jest jednak, żeby często myły ręce, a podczas kontaktu z dzieckiem nosiły maseczkę na twarz.

Jak przenosi się grypa?

Przyczyną grypy są wirusy grypy o typie A lub B. Mają one skłonność do mutacji, co skutkuje koniecznością corocznej aktualizacji składu szczepionek i corocznego, powtórnego, szczepienia. Wirusy przenoszą się drogą kropelkową, nie tylko podczas rozmowy czy kichania, ale też przez brudne ręce czy kontakt ze skażonymi wirusem przedmiotami.

Przeczytaj artykuł o rodzajach grypy i wirusach grypy typu A, B lub C

Rozpoznanie grypy

Do rozpoznania choroby wystarcza zwykle szczegółowa rozmowa z pacjentem na temat samopoczucia, występowania objawów i ogólnego stanu zdrowia oraz staranne badanie lekarskie. Zazwyczaj nie ma potrzeby wykonywania badań dodatkowych, identyfikujących typ wirusa. Ich wynik i tak nie zmienia sposobu leczenia. Badania te wykorzystywane są do celów nadzoru epidemiologicznego (np. gdy narasta epidemia), do rozróżnienia z objawami COVID-19 oraz gdy przebieg choroby się nasila.

Badania pomocnicze

Badania dodatkowe, które mogą być wykorzystywane w diagnostyce grypy, to różne rodzaje badań wirusologicznych – m.in. wykrywanie materiału genetycznego wirusa (metodą RT-PCR), izolacja wirusa w hodowli oraz szybki test antygenowy w materiale pobranym z nosa i z gardła.

Izolowanie wirusa grypy oraz określenie jego typu jest wykorzystywane do celów nadzoru epidemiologicznego i monitorowania krążących szczepów wirusa. Bywa również stosowane do zindywidualizowania leczenia u chorych z grupy zwiększonego ryzyka wystąpienia powikłań lub z grypą o ciężkim przebiegu.

Na rynku dostępne są szybkie testy wykrywające wirusa grypy (RIDT - repaid influenza diagnostic test). Rozpoznają one obecność wirusa typu A lub B w materiale pobranym od chorego z dróg oddechowych. Są to testy jakościowe, dające wynik „dodatni” lub „ujemny”. Wyniki RIDT są dostępne maksymalnie w ciągu 15 minut.

Wadą tego badania jest jednak ograniczona czułość2 w wykrywaniu zakażenia wirusem grypy. Wyniki ujemne mogą być w rzeczywistości fałszywie ujemne3. Czułość testu RIDT mieści się w zakresie 40–70 proc., istnieją jednak doniesienia o czułości wynoszącej 10–80 proc. Swoistość4 RIDT wynosi około 90–95 proc. Częściej uzyskuje się zatem wyniki fałszywie ujemne3 niż fałszywie dodatnie5. Ujemny wynik RIDT nie wyklucza zakażenia, dlatego grypę stwierdza się na podstawie wywiadu i badania lekarskiego, bez robienia badań.

Czynniki ryzyka oraz powikłania grypy

Rokowanie jest zazwyczaj dobre. Szczególnej uwagi wymagają jednak dzieci i osoby starsze, zwłaszcza gdy dochodzi do powikłań.

Do czynników ryzyka ciężkiego przebiegu grypy i wystąpienia jej powikłań, w tym hospitalizacji i zgonu, należą:

  • wiek ≥ 55 lat lub < 5 lat, , 
  • otyłość znacznego stopnia (BMI ≥ 40),
  • ciąża (zwłaszcza II i III trymestr),
  • niektóre choroby przewlekłe, bez względu na wiek:
    • choroby serca, np. choroba wieńcowa, zastoinowa niewydolność serca,
    • choroby płuc, np. POChP6, astma,
    • choroby układu krwiotwórczego,
    • choroby nerek i wątroby,
    • choroby metaboliczne, np. cukrzyca,
    • niedobory odporności, np. spowodowane zakażeniem HIV lub leczeniem immunosupresyjnym,
    • choroby upośledzające czynność układu oddechowego lub usuwanie wydzieliny z dróg oddechowych, np. pourazowe uszkodzenia rdzenia kręgowego.

W zależności od sezonu epidemicznego grypa charakteryzuje się śmiertelnością 0,1–0,5 proc. (tzn. umiera 1–5/1000 osób, które zachorowały), a u osób po 65. roku życia sięga 1 proc. Niemniej 20–30 proc. dorosłych osób i dzieci, którzy wymagali hospitalizacji lub zmarli, do chwili zachorowania na grypę było zupełnie zdrowych.

Dowiedz się jakie są objawy i leczenie grypy u dzieci>>

Jakie są częste powikłania grypy?

Powszechnym powikłaniem pogrypowym jest bakteryjne zakażenie dolnych dróg oddechowych. Może mieć ono przybierać różne formy: U kobiet w ciąży ryzyko trafienia na oddział intensywnej terapii jest 10-krotnie większe niż przeciętne. U osób bardzo otyłych 6-krotnie większe, a u pacjentów z przewlekłymi chorobami płuc (np. astma, POChP) 3-krotnie większe.

  • pierwotne grypowe,
  • wtórne bakteryjne – wywołane m.in. przez Streptococcus pneumonia; występuje w okresie ustępowania objawów grypy lub w fazie rekonwalescencji – w jego przebiegu ponownie pojawia się gorączka, nasilają się duszności, kaszel i osłabienie.

Ponadto może wystąpić:

  • angina,
  • zaostrzenie współistniejącej choroby przewlekłej, np. cukrzycy, POChP, astmy, zastoinowej niewydolności serca lub choroby niedokrwiennej serca.

U osób z cukrzycą grypa może wpływać na poziom cukru we krwi i powodować hiperglikemię (wysoki poziom cukru we krwi) lub kwasicę ketonową (niebezpieczny stan spowodowany brakiem insuliny w organizmie).

Jeśli masz cukrzycę typu 1 lub cukrzycę typu 2 i przyjmujesz insulinę, kontroluj poziom cukru, szczególnie, gdy czujesz się źle.

Przeczytaj: Powikłania grypy i jak uniknąć powikłań.

Zachorowanie na grypę w ciąży

Kobiety w ciąży są szczególnie narażone na zwiększone ryzyko powikłań grypy. W wyniku choroby może u nich dojść do poronienia, porodu przedwczesnego oraz zagrożenia życia płodu. W razie uzasadnionego podejrzenia lub potwierdzenia grypy kobiety ciężarne należy objąć staranną obserwacją i jak najszybciej rozważyć leczenie przeciwwirusowe, najlepiej jeszcze przed uzyskaniem wyniku badania laboratoryjnego.

Koronawirus a grypa 

Infekcja SARS-CoV-2, choć może mieć podobne objawy, nie jest grypą, a szczepionka przeciwko grypie nie chroni przed zachorowaniem na COVID-19.

Wśród podobnych objawów mogą znaleźć się m.in. wysoka gorączka, kaszel, trudności z oddychaniem, zmęczenie czy ból mięśni. Przy grypie zwykle nie występuje utrata węchu i/lub smaku. Inne są też grupy ryzyka i powikłania w przypadku COVID-19 i grypy. 

Jak uchronić się przed grypą?

Najlepszą ochroną przed grypą jest szczepienie. Zmniejsza ono zachorowalność na grypę od 70 do 90 proc. Dzięki szczepieniu zapobiegamy nie tylko wystąpieniu samej grypy, ale również powikłaniom z nią związanym - zapaleniu płuc, zapaleniu oskrzeli, zapaleniu ucha środkowego oraz zapaleniu mięśnia serca i osierdzia.

Szczepienie najlepiej wykonać przed sezonem epidemicznym, który w Polsce trwa od września do końca kwietnia. Ponieważ szczyt zachorowań na grypę ma miejsce zazwyczaj między styczniem a marcem, wykonanie szczepienia jest uzasadnione nawet w grudniu czy na początku stycznia. Osoby dorosłe zazwyczaj uzyskują ochronę po ok. 2 tygodniach od szczepienia. Szczepienie należy powtarzać co roku, ponieważ szczepy wirusa grypy nieustannie ewoluują.

Każdorazowo przed szczepieniem odbywa się kwalifikacja lekarska, podczas której lekarz ocenia ewentualne przeciwwskazania do wykonania szczepienia. Nie rezygnuj ze szczepienia, jeżeli nie ma ku temu medycznych przeciwwskazań.

Przeczytaj:

Szczepienie ochronne przeciwko grypie nie daje 100 proc. gwarancji ochrony przed chorobą – jego skuteczność zależy od sezonu i stanu zdrowia chorego, dlatego podczas epidemii grypy należy szczególnie przestrzegać ogólnych zasad:

  • Utrzymuj aktywność fizyczną przez cały rok, przynajmniej 150‒300 minut wysiłku wytrzymałościowego (tlenowego)  w tygodniu o co najmniej umiarkowanej intensywności lub ≥ 75‒150 minut o wysokiej intensywności lub inna równoważna kombinacja,. Możesz spacerować, ćwiczyć, jeździć na rowerze, biegać… Wybór należy do ciebie!  Należy też pamiętać o wykonywaniu minimum 2 razy w tygodniu ćwiczenia siłowe o przynajmniej umiarkowanej intensywności.
  • Dbaj o zdrową dietę – codziennie jedz 5 porcji warzyw i owoców.
  • Śpij przynajmniej 7 godzin na dobę.
  • Ubieraj się odpowiednio do temperatury i warunków pogodowych.
  • Często myj ręce ciepłą wodą i mydłem, bo dzięki temu zmniejszysz ryzyko przeniesienia infekcji. Pamiętaj, że efektywne mycie rąk powinno trwać ok. 15-30 sekund.
  • Często wietrz pomieszczenia, w których przebywasz.
  • W okresach zwiększonej zachorowalności na przeziębienia unikaj zatłoczonych miejsc. Zasłaniaj usta i nos maseczką.
  • W pracy i w miejscach publicznych staraj się nie dotykać rękami nosa, ust lub oczu – zmniejszysz dzięki temu ryzyko przeniesienia infekcji.
  • Unikaj bliskiego kontaktu z osobami przeziębionymi, zachowuj przynajmniej 1,5‒2-metrowy dystans.

12 zasad zapobiegania grypie i przeziębieniu

  1. Unikaj dotykania swoich oczu, nosa i ust – drobnoustroje przenikają tą drogą do organizmu.
  2. Myj często ręce wodą i mydłem, zwłaszcza bezpośrednio po kaszlu lub kichaniu. Jeśli nie masz dostępu do wody i mydła, możesz użyć preparatów dezynfekujących na bazie alkoholu (co najmniej 60%).
  3. Zawsze noś przy sobie jednorazowe chusteczki.
  4. Zasłaniaj usta i nos podczas kichania i kaszlu przedramieniem lub chusteczką jednorazową (po użyciu wyrzuć ją do kosza).
  5. Ogranicz czas przebywania w zatłoczonych pomieszczeniach.
  6. Zachowaj bezpieczną odległość – co najmniej 2 metry od osoby chorej.
  7. Wietrz często pomieszczenia, w których przebywasz.
  8. Regularnie czyść i dezynfekuj używane przedmioty i powierzchnie dotykowe (np. klamki) z użyciem wody i detergentu lub środka dezynfekcyjnego.
  9. Zostań w domu, gdy jesteś chory, np. gdy masz objawy przeziębienia.
  10. Prowadź zdrowy styl życia (aktywność fizyczna, wypoczynek, właściwe odżywanie).
  11. Stosuj się do aktualnych zaleceń służb sanitarnych i personelu medycznego.
  12. Zaszczep się przeciwko grypie oraz innym chorobom układu oddechowego, np. przeciwko COVID-19, krztuścowi, pneumokokom.

Przeczytaj więcej o tym, jak dzięki diecie zwiększyć odporność -10 wskazówek dotyczących żywienia.

Źródła: 

  • „Interna Szczeklika 2015”
  • Brydak L, Influenza – an age old problem, Hygeia Public Health 2012, 47(1): 1-7
  • www.nhs.uk
  • Fred F, Ferri MD, FACP, Influenza, Ferri’s Clinical Advisor 2016, 705-707
  • Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny (http://www.pzh.gov.pl/)
  • Program Szczepień Ochronnych 2016

Przypisy: 

1 NLPZ, niesteroidowe leki przeciwzapalne. Jest to grupa leków o działaniu przeciwzapalnym, przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. Do grupy tej należy m.in. kwas acetylosalicylowy, ibuprofen i diklofenak.
2 Czułość testu. Zdolność testu do rozpoznania choroby u wszystkich tych, którzy są chorzy.
3 Wynik fałszywie ujemny. Sytuacja, w której wynik testu diagnostycznego jest ujemny, pomimo choroby pacjenta. 
4 Swoistość RIDT. Zdolność testu do wykluczenia choroby u wszystkich zdrowych osób. 
5 Wynik fałszywie dodatni. Sytuacja, w której wynik testu diagnostycznego jest dodatni, mimo że pacjent nie jest chory.
6 Przewlekła Obturacyjna Choroba Płuc.

Autor: Karolina Prasek
Konsultacja merytoryczna: lek. med. Agnieszka Motyl, specjalista epidemiologii, lekarz medycyny podróży

Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania.