Choroba Gauchera – objawy, przyczyny, leczenie

Spis treści:

Choroba Gauchera (GD) to rzadka choroba krwi o podłożu genetycznym. Często też pozostaje niezdiagnozowana. Do badań powinny skłonić na przykład skłonność do krwawień, siniaków, niewielkie tempo wzrostu. Oprócz małopłytkowości, u chorych występują także m.in. dolegliwości ze strony układu kostno-szkieletowego oraz znaczne powiększenie śledziony. Obecnie dostępne są genetyczne badania przesiewowe i terapie poprawiające jakość życia pacjentów z GD.
Jaka jest jakoś życia pacjentów z chorobą Gauchera? 

Spis treści:

Co to jest choroba Gauchera

Choroba Gauchera (GD) zaliczana jest do schorzeń ultrarzadkich, czyli występujących u mniej, niż jednej osoby na 50 000 mieszkańców. Należy do tzw. spichrzeniowych chorób krwi o podłożu genetycznym.

Jej występowanie jest panetniczne, czyli stwierdza się ją u wszystkich grup etnicznych, jednak na niektórych obszarach geograficznych pojawia się częściej niż w innych rejonach. W Europie Zachodniej choroba ta występuje z częstością od 1/40 000 do 1/60 000 urodzeń w populacji ogólnej. Natomiast w północnej Szwecji, w regionach Norrbotten i północnej części Västerbotten, częstość występowania GD wynosi ok. 1/17 500 mieszkańców, podczas gdy w całej Szwecji jest to 1/170 000.

W populacji ludności żydowskiej pochodzenia aszkenazyjskiego zapadalność na to schorzenie zdecydowanie przekracza wartości stwierdzone w innych grupach etnicznych, chorobą Gauchera dotkniętych jest 1 na 800 żywych urodzeń. 

Choroba Gauchera w Polsce

W Polsce żyje obecnie ok. 100 pacjentów z rozpoznaną chorobą Gauchera, ale chorych może być więcej, pozostają oni jednak niezdiagnozowani. Postawienie diagnozy nie jest łatwe, gdyż objawy mogą sugerować inne choroby, na przykład nowotwory krwi.

GD wywoływana jest przez  mutację w genie GBA, która powoduje krytyczne obniżenie aktywności glukocerebrozydazy – enzymu koniecznego m.in. do rozkładu glikosfingolipidów błon komórkowych. Powoduje to kumulowanie się (spichrzanie) nierozłożonego glukocerebrozydu w komórkach układu monocytów – makrofagów. Makrofagi z zawartością glukocerebrozydu nazywa się komórkami Gauchera. Efektem ich nagromadzenia  w śledzionie, wątrobie oraz szpiku kostnym jest wystąpienie typowych objawów klinicznych tego schorzenia. 

Niektórzy ludzie mogą być bezobjawowymi nosicielami mutacji w genie GBA. 

Typy choroby Gauchera

Wyróżnia się następujące typy choroby, w zależności od obrazu klinicznego:

  • nieneuropatyczny (typ GD1 - mózg i rdzeń kręgowy nie są dotknięte chorobą, objawy są łagodne, stwierdza się je zarówno u dorosłych, jak i starszych dzieci). Chorzy na ogół nie różnią się wyglądem zewnętrznym od ludzi zdrowych,
  • neuropatyczny ostry (typ GD2 – w centralnym układzie nerwowym obecne są duże zmiany, powodują m.in. bezdech i zaburzenia połykania, co może być przyczyną zgonu w okresie dziecięcym),
  • neuropatyczny podostry (typ GD3 – ten typ choroby postępuje wolniej niż GD2, ale objawia się np. nieprawidłowymi ruchami gałek ocznych, niepełnosprawnością intelektualną i padaczką lekooporną). 

Przyczyny choroby Gauchera

U podłoża tego schorzenia leży wada genetyczna (deficyt enzymu beta-glukocerebrozydazy), którą dziecko dziedziczy w postaci wadliwej kopii genów od obojga rodziców. Przebieg choroby może być łagodny, a z drugiej strony, u najmłodszych pacjentów objawiać się ciężkimi upośledzeniami w rozwoju.

Objawy choroby Gauchera

O tym, że pacjent cierpi na GD, świadczy:

  • małopłytkowość,
  • splenomegalia (powiększenie śledziony, w przebiegu choroby nawet 7,5-krotnie, chory odczuwa ból i dyskomfort w okolicy podżebrowej po lewej stronie),
  • powiększenie wątroby,
  • limfadenopatia (powiększone węzły chłonne),
  • dolegliwości ze strony układu kostno-szkieletowego (bóle kości, bóle stawów)
  • dolegliwości natury neurologicznej (napady padaczkowe, nieprawidłowe ruchy gałek ocznych, drgawki),
  • złamania patologiczne,
  • zaburzenia odporności,
  • brązowe przebarwienia skóry
  • niedokrwistość (anemia) lub hiperferrytynemia (nadmiar żelaza),
  • niskie stężenie witaminy B12, witaminy D3 i cholesterolu (LDL, HDL).

Im więcej tych objawów występuje równocześnie, tym większe jest podejrzenie wystąpienia choroby Gauchera.

Diagnostyka choroby Gauchera

Szacuje się, że chorzy mogą żyć bez rozpoznania choroby i czekać na diagnozę nawet 10 lat, co negatywnie wpływa na rezultaty leczenia, jakość życia i powoduje wzrost ryzyka wystąpienia groźnych powikłań. Objawy choroby są niespecyficzne, więc niestety pacjenci z podejrzeniem GD późno trafiają do hematologów lub hematoonkologów, kiedy mówimy już o przewlekłym przebiegu. Z powodu zaburzeń hematologicznych choroba Gauchera bywa mylona m.in. z nowotworami krwi. Błędna diagnoza może też wynikać z tego, że powiększona śledziona, objaw tej choroby, występuje też w przypadku zakażeń wirusowych u dzieci.

Niemniej diagnostyka u pacjenta z podejrzeniem GD powinna skoncentrować się na objawach ze strony śledziony, wątroby, układu krwionośnego, szkieletowo-kostnego i nerwowego.

Już sam wywiad lekarski powinien obejmować historię chorób przebytych w rodzinie, pod kątem objawów mogących sugerować GD. Podejrzana jest skłonność do krwawień i siniaków, słabsze tempo wzrostu, złamania patologiczne, małopłytkowość, bóle kostne, anemia, osłabienie.

Choroba Gauchera badania

Panel badań diagnostycznych jest szeroki, obejmuje morfologię krwi z rozmazem, retikulocytozą oraz oznaczeniem enzymu glukocerebrozydazy. Pomocne w postawieniu diagnozy są też m.in. badania obrazowe typu USG (umożliwiające ocenę wątroby i śledziony), tomografia komputerowa (TK) i rezonans magnetyczny (MRI) oraz biopsja szpiku kostnego.

W przypadku GD ważne są genetyczne badania przesiewowe, które umożliwiają szybkie włączenie leczenia. Jest to istotne, by uniknąć nieodwracalnych skutków choroby w postaci niepełnosprawności (zaburzeń wzrostu, zaawansowanych chorób kości) czy śmierci pacjenta (w wyniku zaburzeń pracy wątroby, powikłań krwotocznych, nadciśnienia płucnego czy posocznicy).

Zaleca się wykonanie genetycznego, nieinwazyjnego badania VeraGene, które pozwala oszacować ewentualne nosicielstwo u przyszłych rodziców i określić ryzyko wystąpienia tej choroby u ich potomstwa. Badanie to można też wykonać u kobiet w ciąży, ponieważ jest bezpieczne zarówno dla mamy, jak i dla dziecka. Wczesne wykrycie mutacji w genie GBA daje możliwość przygotowania się na pojawienie się w rodzinie potomstwa wymagającego specjalnej opieki.

Choroba Gauchera manifestuje się m.in. objawami neurologicznymi. 

Leczenie choroby Gauchera

Niegdyś GD uważana była za chorobę nieuleczalną. Obecnie u pacjentów w leczeniu choroby stosuje się enzymatyczną terapię zastępczą. Terapia polega na dożylnym podawaniu syntetycznej glukocerebrozydazy, co korzystnie wpływa na rozkładanie glukozyloceramidu. Łagodne i umiarkowane postaci choroby można leczyć też doustną terapią polegającą na podawaniu leków hamujących tworzenie się glukozyloceramidu i redukujących ilości substratu (substrate reduction therapy; SRT). Niestety terapia ta nie jest w Polsce refundowana.

W przypadku typu choroby GD2 stosuje się też leczenie wspomagające, polegające na podawaniu leków przeciwpadaczkowych, poprawiających jakość życia. Stosuje się także leki przeciwbólowe (w tym opioidowe), zmniejszające dolegliwości związane z bólami kostnymi i stawów.

Dzięki dostępnej terapii niektóre osoby cierpiące na chorobę Gauchera mogą prowadzić aktywne życie zawodowe i rodzinne, a nawet uprawiać sport.

Źródła:

  1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3058841/
  2. https://veragene.pl/choroba-gauchera-objawy-przyczyny/
  3. Pramod K Mistry, Sara Sadan, Ruhua Yang, John Yee, Mei Yang. Consequences of diagnostic delays in type 1 Gaucher disease: the need for greater awareness among hematologists-oncologists and an opportunity for early diagnosis and intervention. Am J Hematol. 2007 Aug;82(8):697-701.
  4. https://www.gov.pl/web/zdrowie/choroby-nieonkologiczne
  5. http://chorobyspichrzeniowe.pl/gaucher-z-krwi-i-kosci/
  6. Piotr Hasiński, Mirosław Bik-Multanowski, Magdalena Koba-Wszędobył, Mieczysław Walczak, Marek Bubnowski, Agnieszka Milewska-Kranc, Andrzej Smyk, Maciej Machaczka. Choroba Gauchera – zalecenia dotyczące rozpoznawania, leczenia i monitorowania Gaucher disease – recommendations concerning diagnosis, treatment and monitoring. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0001581417301469?via%3Dihub
  7. Jak rozpoznawać i leczyć chorobę Gauchera:zarys patofizjologii, objawów klinicznych, metoddiagnostycznych i leczenia, Acta Haematologica Polonica 48 (2017), 165-173.

Przeczytaj także

Badania które robi się, aby została postawiona diagnoza choroby Gauchera:

Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania.
Data dodania 20.10.2021
Data ostatniej aktualizacji 16.08.2023