Wrastające paznokcie - przyczyny, objawy, leczenie i domowe sposoby

Czym są wrastające paznokcie?

Wrastanie to jedno z najpowszechniejszych schorzeń związanych z paznokciami. Na dolegliwość skarży się 15-20 proc. populacji w różnym wieku. Chorują głównie osoby między 15. a 40. rokiem życia, częściej mężczyźni niż kobiety.

Problem dotyczy przede wszystkim paznokci u stóp (najczęściej obejmuje stronę przyśrodkową palucha). Bardzo rzadko występuje na paznokciach u dłoni. U wielu pacjentów dolegliwości mają charakter przewlekły i nawracający.

Schorzenie polega na zagłębianiu się płytki paznokcia w otaczające tkanki miękkie, na co organizm reaguje jak na ciało obce. W konsekwencji dochodzi do miejscowego stanu zapalnego i bólu. Dalszy rozwój choroby skutkuje przerostem ziarniny - tkanki żywoczerwonej, kruchej i podkrwawiającej przy urazie (potocznie określanej jako tzw. dzikie mięso) oraz nadkażeniami bakteryjnymi i/lub grzybiczymi.

Przy braku właściwego leczenia schorzenie może prowadzić do ropowicy, zanokcicy, owrzodzenia czy martwicy. Niekiedy, zwłaszcza u osób z cukrzycą i innymi chorobami przewlekłymi, zagraża zdrowiu całego organizmu.

Jeśli problem jest bardzo dokuczliwy, nie należy odkładać wizyty u lekarza (np. podologa). Szybkie zgłoszenie się do specjalisty ułatwia terapię.

Objawy wrastania paznokcia

Wczesne objawy to:

• stan zapalny;
• obrzęk;
• zaczerwienienie;
• dolegliwości bólowe przy ucisku.

Wraz z rozwojem choroby wymienione symptomy nasilają się. Dodatkowo występuje:

• wydzielina (wysięk) o charakterze ropnym, krwistym lub surowiczym;
• rozrost ziarniny;
• przerost wału okołopaznokciowego.

Chorzy skarżą się też na problemy z noszeniem zakrytego obuwia i chodzeniem.

W zaawansowanym stadium dochodzi do dalszego rozrostu ziarniny i deformacji paznokcia. U osób dorosłych jest on zazwyczaj zagięty lub zwinięty. Czasem płytka paznokcia zwija się w rurkę (to tzw. paznokcie rurkowate). U większości chorych objawem rurkowatości paznokci jest „rozdzierający” ból.

Wrastający paznokieć u dziecka

Problem ten jest rozpoznawany już u noworodków. Płytki paznokcia mogą się u nich wbijać w delikatną skórę lub zmieniać tor wzrostu. Zarówno u niemowląt jak i u starszych dzieci obserwowane jest też uwięzienie brzegu paznokcia w wale bocznym. Gromadzi się tam złuszczony naskórek oraz zanieczyszczenia, co sprzyja rozwojowi bakterii i grzybów (drożdżaków). Ekspansja patogenów może powodować nasilenie stanu zapalnego.

Wrastający paznokieć u noworodków jest stosunkowo częstym problemem. Obejmuje zwłaszcza paluchy. Paznokcie niemowlaka wydają się odbarwione i trójkątne lub mają nieregularny kształt. W niemal połowie przypadków taki typ wrastania paznokci samoistnie ustępuje.

U dzieci i dorastającej młodzieży rosnący paznokieć, otulony przez delikatny wał boczny, wbija się początkowo w otaczające tkanki i powoduje uszkodzenie skóry. Dochodzi wówczas do powstania rany oraz do stanu zapalnego. Jego postępowanie może prowadzić do zasiedlenia rany przez drobnoustroje i powstania ziarniny.

Przyczyny wrastających paznokci

Zidentyfikowano wiele powodów wrastania paznokci. Zalicza się do nich m.in.:

• niewłaściwe obcinanie paznokci u stóp (pozostawianie ostrych czy postrzępionych krawędzi, zbyt głębokie wycinanie krawędzi bocznych, zaokrąglanie bocznych brzegów);
• noszenie zbyt ciasnego, zwężanego obuwia (zwłaszcza na wysokim obcasie);
• noszenie obcisłych rajstop czy skarpet;
• urazy mechaniczne, np. związane z przytrzaśnięciem lub uprawianiem sportu;
• budowa i kształt paznokcia (cienkie, kruche, kwadratowe, szerokie paznokcie);
• zmiany ortopedyczne (płaskostopie, deformacje palucha, paluch koślawy);
• czynniki genetyczne;
• nadwaga, otyłość;
• wiek dojrzewania;
• potliwość stóp;
• choroby metaboliczne i układu krążenia (np. cukrzyca, niewydolność żylna);
• stosowanie niektórych leków;
• zaniedbania higieniczne.

Domowe sposoby na wrastający paznokieć

W początkowym okresie schorzenia można wykorzystać domowe sposoby. Pierwszym z nich jest wymiana butów na wygodniejsze. Należy nosić obuwie nieuciskające zmienionego obszaru.

Ponadto można moczyć stopy w ciepłej wodzie z mydłem. Czynność trzeba wykonywać przez 10-20 minut, 3-4 razy dziennie. Kolejną domową metodą jest smarowanie tkliwej okolicy wazeliną, a następnie bandażowanie palca co powoduje zmiękczenie płytki paznokcia i wzrost jego plastyczności. W złagodzeniu dolegliwości pomagają też leki przeciwbólowe dostępne bez recepty.

Jeśli, mimo korzystania z domowych sposobów, objawy nie ustępują, trzeba udać się po pomoc do specjalisty.

Do jakiego lekarza z wrastającym paznokciem

Z problemem można zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu, pediatry, dermatologa lub podologa. Specjaliści diagnozują chorobę przede wszystkim na podstawie zgłaszanych objawów oraz fizycznego badania płytki paznokciowej i skóry wokół paznokcia.

W przypadku podejrzenia infekcji bakteryjnej, lekarz może zlecić wykonanie badań dodatkowych – wymazu i antybiogramu. Celem takiego postępowania jest m.in. wykluczenie bakterii opornych na antybiotyki. Ma to szczególne znaczenie, jeśli u danej osoby problem wrastania paznokcia nawraca.

W trakcie rozpoznania lekarz czy podolog może posłużyć się specjalistyczną klasyfikacją, np. Scholza, czy Mozena. Pomaga to w określeniu fazy choroby i dobraniu odpowiedniej metody dalszego postępowania.

Klasyfikacja wrastających paznokci wg Scholza

Klasyfikacja wrastania paznokci wg Mozena

Leczenie wrastających paznokci

W zależności od przyczyn choroby i nasilenia objawów, leczenie może przeprowadzić lekarz pierwszego kontaktu, pediatra, dermatolog, podolog czy chirurg (lub kilku specjalistów). Obecnie dostępnych jest wiele metod terapii. Umożliwia to dobranie leczenia zgodnie z indywidualnymi potrzebami i preferencjami.

Biorąc pod uwagę powyższe klasyfikacje, w początkowej fazie choroby (stadium IA, IB, IIA i IIB wg Scholza oraz I wg Mozena) stosuje się podstawowe metody leczenia nieinwazyjnego (zachowawczego).

Natomiast w późniejszej fazie wrastania paznokci zalecane są metody chirurgiczne i/lub zaawansowane leczenie zachowawcze. Trzeba podkreślić, że postępowanie chirurgiczne jest wdrażane po wyczerpaniu możliwości terapii nieinwazyjnej.

Poza wymienionymi niżej metodami leczenia ważna jest prawidłowa higiena stóp. Istotną rolę odgrywa też odpowiedzialność i konsekwencja pacjenta w stosowaniu się do zaleceń specjalisty.

Leczenie zachowawcze

Leczenie zachowawcze służy ochronie wału okołopaznokciowego przed uciskiem przez wrastający paznokieć. Celem postępowania jest też zapewnienie właściwego toru wzrostu paznokcia. By tego dokonać, stosowane są:

Tamponada (tamponowanie)

To najmniej inwazyjna metoda. Polega na umieszczeniu pomiędzy płytką paznokcia a wałami okołopaznokciowymi jałowego materiału opatrunkowego. Procedurę należy regularnie powtarzać.

Taśmowanie wałów okołopaznokciowych (taping)

Należy do sposobów działania o najmniejszej inwazyjności. Polega na odciąganiu paznokcia w kierunku spodnim. W tym celu stosowane są specjalne taśmy. Ta metoda jest mało popularna w naszym kraju.

Nitkowanie płytki paznokcia

Polega na włożeniu nici dentystycznej pomiędzy wał boczny i paznokieć. Ten sposób postępowania jest również mało popularny w Polsce.

Podcięcie boczne płytki paznokcia

To najczęściej stosowana metoda niechirurgiczna. Polega na podcięciu pod odpowiednim kątem fragmentu bocznego płytki paznokcia, który drażni wał okołopaznokciowy. Decyzja o wykonaniu zabiegu zależy od stadium choroby i możliwości przeprowadzenia procedury.

Tamponada stała/ rurkowanie/ szynowanie bocznego brzegu płytki paznokcia

Oznacza umieszczenie pomiędzy płytką paznokcia a wałami okołopaznokciowymi elementów stałych (np. rurek protekcyjnych). Paznokieć można dodatkowo zabezpieczyć przy użyciu materiału światłoutwardzalnego. Metoda nie wymaga codziennej zmiany opatrunków, dlatego jest dobrym rozwiązaniem dla pacjentów, którzy mają z tym problemy.

Akrylowanie płytki paznokcia

Polega na zastosowaniu akrylu medycznego do zabezpieczenia płytki paznokcia i jej brzegów w pozycji uniesionej. Przykładem jest tu metoda Arkady. Stosuje się ją przy użyciu specjalistycznego urządzenia (to tzw. kostka Arkady).

Klamry na wrastające paznokcie (klamry ortonyksyjne)

Mają postać wyprofilowanych drutów albo paska. Działają podobnie do aparatu ortodontycznego. Ich zastosowanie prowadzi do skorygowania kształtu płytki paznokcia i jej lekkiego uniesienia. Ortonyksja jest jedną z nowszych metod leczenia zachowawczego. Może być stosowana u pacjentów w każdym wieku i z różnym stanem zdrowia.

Leczenie farmakologiczne

W farmakoterapii zaleca się różnego rodzaju preparaty na wrastające paznokcie. Zastosowanie znajdują środki odkażające czy maści na gojenie się ran. Należy podkreślić, że w leczeniu miejscowego zakażenia zdecydowanie większą skuteczność niż antybiotyki mają leki przeciwbakteryjne – (m.in. zawierające substancję czynną, jak jodopowidon). Takie środki należy aplikować ściśle w miejscu wrastania paznokci. Przed ich zastosowaniem trzeba też zadbać o higienę stóp i oczyścić wał boczny paznokcia z wydzieliny.

Metody chirurgiczne

Dostępne dziś metody chirurgiczne stosowane w przypadku wrastającego paznokcia opierają się na dwóch koncepcjach dotyczących powodów schorzenia. Według pierwszej – przyczyną choroby jest wał boczny. W związku z tym w trakcie leczenia usuwa się zmieniony wał wraz z otaczającymi tkankami.

Zwolennicy drugiej koncepcji uważają, że powodem problemu jest szeroka, zwijająca się poprzecznie płytka paznokcia. Metody leczenia oparte na tym poglądzie polegają na usunięciu paznokcia czy brzegu bocznego z łożyskiem i macierzą lub bez nich. W niektórych technikach oba sposoby działania są łączone. Badania wykazują większą skuteczność metod związanych z usunięciem patologicznych wałów bocznych.

W problemie wrastających paznokci najczęściej stosuje się metody chirurgiczne, takie jak:

• plastyka wałów paznokciowych: w trakcie zabiegu usuwany jest nadmiar tkanek z obszaru wałów okołopaznockiowych, a łożysko paznokcia pozostaje nienaruszone (to sposób postępowania, który charakteryzuje się najwyższym odsetkiem powodzeń);
• samodzielne metody chemiczne i fizykalne stosowane miejscowo: należą do nich zabiegi częściowej chemicznej lub fizycznej ablacji części bocznej łożyska i/lub tkanki ziarninującej (w tym przypadku wykorzystuje się m.in. laseroterapię, krioterapię czy elektrokoagulację lub koagulację chemiczną roztworem azotanu srebra - co powoduje przemijające zabarwienie tkanek na czarny kolor);
• resekcja klinowa: w tracie procedury chirurg klinowo wycina boczne fragmenty płytki paznokciowej razem z częścią wałów i – w razie konieczności – z łożyskiem paznokcia;
• resekcja brzeżna płytki paznokcia: to wycięcie części bocznej płytki paznokcia, zazwyczaj w połączeniu z chemiczną lub fizykalną ablacją części macierzy i/lub części łożyska paznokcia;
• wycięcie wrastającego paznokcia (ekstrakcja paznokcia, resekcja całkowita): polega na oderwaniu płytki paznokciowej od macierzy i łożyska (jest to postępowanie o najmniejszej skuteczności);
• metoda Zadika: polega na pełnym wycięciu macierzy paznokcia, co prowadzi do braku płytki paznokciowej;

Warto jeszcze raz przypomnieć, że leczenie chirurgiczne jest wdrażane, jeśli terapia nieinwazyjna nie przynosi zadawalających efektów.

Jak zapobiegać wrastaniu paznokci?

By zapobiec problemowi i nawrotom choroby, konieczna jest właściwa pielęgnacja stóp i paznokci. Należy przycinać paznokcie na wprost, bez podcinania brzegów. Czynność trzeba wykonywać w odpowiednich warunkach higienicznych. W przypadku trudności z pielęgnacją stóp, warto powierzyć tę kwestię podologowi. Jest to szczególnie ważne u osób z cukrzycą. Istotnym jest również, aby nie przycinać paznokci zbyt krótko, ponieważ podczas chodzenia może dochodzić do urazu tkanek miękkich palca o brzeg twardej płytki paznokcia.

Rolę w profilaktyce choroby odgrywa też noszenie wygodnych, nieuciskających butów. Ważne jest również, by nosić obuwie z przepuszczalnych materiałów i adekwatne do warunków pogodowych. Ponadto zaleca się, jeśli to tylko możliwe, usunięcie innych czynników sprzyjających wrastaniu paznokci.

W razie wystąpienia dolegliwości ważne jest wczesne zgłoszenie się specjalisty. Pozwala to na szybkie złagodzenie bólu oraz ułatwia leczenie.

Przeczytaj także: 

• Białe plamy na paznokciach, leukonychia - o czym świadczą?
• Grzybica paznokci – leczenie, objawy grzybicy paznokci

Źródła:

https://podyplomie.pl/dermatologia/37837,ortonyksja-w-leczeniu-wrastajacych-paznokci (dostęp 27.09.2022)

https://www.termedia.pl/Strategia-TIME-w-leczeniu-wrastajacego-paznokcia,50,38552,1,0.html (dostęp 27.09.2022)

https://www.termedia.pl/Wrastajacy-paznokiec-etiopatogeneza-profilaktyka-i-leczenie-zachowawcze,56,25614,1,0.html (dostęp 27.09.2022)

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/ingrown-toenails/diagnosis-treatment/drc-20355908 (dostęp 27.09.2022)