Tyfus – rozpoznanie, objawy i leczenie tyfusu

Tyfus to poważna choroba zakaźna, która w najgorszym przypadku może powadzić do śmierci. Brudna woda, nieumyte owoce, żywność przygotowana na ulicy bez zachowania zasad higieny – to one winne są zakażeniu. Jak zapobiegać chorobie? Jak można się zarazić tyfusem? Czy można się zaszczepić? Jakie są objawy i leczenie tyfusu?
Jakie są objawy tyfusu?

Tyfus (nazywany również durem brzusznym) kojarzy się z chorobą sprzed wieków, która dotykała jedynie podróżujących w dalekie kraje. Dur brzuszny zwany również chorobą brudnych rąk, groźny jest jednak i dziś.

Tyfusem można się zarazić prawie wszędzie tam, gdzie nie oczyszcza się prawidłowo albo wcale ścieków komunalnych, czyli przede wszystkim w krajach o niskim standardzie sanitarnym. Głównie w Azji Południowej (Indie, Nepal i kraje ościenne), w Azji Południowo-Wschodniej (Indonezja), w Ameryce Południowej (Peru) oraz w Afryce Północnej i Zachodniej.

Co to jest tyfus?

Tyfus jest chorobą zakaźną przewodu pokarmowego. Wywołuje ją bakteria Salmonella typhi. Zarazić się nią można pijąc wodę lub jedząc żywność zanieczyszczoną wydalinami ludzi chorych lub nosicieli bakterii.

Jak informuje Wojskowy Instytut Medyczny, szacuje się, że co roku na dur brzuszny choruje 22 mln ludzi, z czego u ponad 200 tys. choroba ta kończy się zgonem.

Gdzie występuje tyfus?

W krajach rozwiniętych tyfus występuje znacznie rzadziej niż tam, gdzie standardy higieniczno-sanitarne są niskie.

W Polsce od wielu lat notuje się jedynie pojedyncze przypadki tej choroby, powiązane z wyjazdami w rejony powszechnego występowania tyfusu.  Rejonami, gdzie występuje największe ryzyko zachorowania są: Ameryka Południowa (Peru), Afryka Północna i Zachodnia, Azja Południowa-Wschodnia, w tym głównie Indonezja, oraz Azja Południowa (Nepal, Indie). 

Tyfus - co to za choroba i gdzie występuje

Jak można się zarazić tyfusem?

Głównym zagrożeniem jest przede wszystkim woda, zanieczyszczona bakterią Salmonella typhi, a więc brudna i nieprzegotowana. Uważać trzeba również na żywność, szczególnie na nieumyte warzywa i owoce, a także na produkty mleczne.

Tyfus mogą również przenosić owady, szczególnie muchy, przenoszące bakterie z kału bezpośrednio na żywność.

Zarazić można się także przez bezpośredni kontakt z chorym lub nosicielem bakterii, jeśli nie przestrzegane są zasady higieny, w tym przede wszystkim mycie rąk.

Jak dochodzi do zarażenia tyfusem

Jak rozpoznać tyfus?

Biały język jako objaw świadczący o tyfusie to mit. Prawdą jest jednak, że wygląd języka jest charakterystyczny dla tyfusu - wewnątrz pokryty jest suchym brunatnym nalotem, na krawędziach zaś jest ostro czerwony.

Nie są to jednak pierwsze objawy choroby.

Objawy tyfusu

Objawy tyfusu w pierwszej fazie choroby są mało charakterystyczne:

Pod koniec tej fazy u pacjenta może wystąpić spowolnienie tętna (bradykardia), powiększenie wątroby oraz śledziony oraz spowolnienie ruchowe i kaszel.

Tyfus - objawy

Objawy tyfusu w drugiej fazie choroby to:

  • utrzymująca się gorączka;
  • spowolnione tętno;
  • splątanie, zamroczenie;
  • język pokryty charakterystycznym  suchym brunatnym nalotem;
  • wysypka plamisto-grudkowa tułowia (różyczka durowa);
  • powiększenie wątroby, śledziony i węzłów chłonnych;
  • biegunka lub zaparcia;

Zwykle po około 3 tygodniach od wystąpienia pierwszych objawów tyfusu pacjent przechodzi w fazę zdrowienia.

Bywa jednak, że tyfus rozwija się dalej i występują powikłania:

Bakteria Salmonella typhi wywołuje tyfus

W fazie powikłań może dojść do zgonu. Zdarza się on w  około 10 proc. przypadków nieleczonej choroby. Głównie wśród osób z współistniejącymi chorobami przewlekłymi, bądź u pacjentów wyniszczonych, nieprawidłowo odżywionych lub małych dzieci i osób starszych.  U osób leczonych antybiotykami częstość zgonu jest niższa i wynosi około 2%.

Jeśli pacjent przetrwa tę fazę choroby, wchodzi w ostatnią, czwartą fazę tyfusu, która polega na powolnym powrocie do zdrowia.

Każda z faz tyfusu trwa ok. 7 dni.

Jak wykryć tyfus?

Diagnostyka tyfusu to przede wszystkim badanie fizykalne oraz wywiad medyczny.

Jeśli pacjent zgłasza że przebywał w krajach, w których zakażenia Salmonella typhi są powszechne oraz występują u niego objawy można podejrzewać dur brzuszny. Dodatkowo lekarz na podstawie wskazań może podjąć decyzję o rozszerzeniu diagnostyki – o badania krwi.

Jak leczyć tyfus?

Chorzy na tyfus podlegają obowiązkowej hospitalizacji. Choremu podaje się antybiotyki. Ważne jest również podawanie płynów i uzupełnianie elektrolitów.

Lepiej jednak zapobiegać niż leczyć.

Jak leczyć tyfus

Jak uniknąć zakażenia bakterią Salmonella typhi?

  • Zawsze myj ręce przed jedzeniem.
  • Gotuj wodę pitną.
  • Myj owoce i warzywa.
  • Nie jedz żywności przygotowywanej na ulicy, jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości co do warunków sanitarnych, w jakich została przyrządzona.

Zaleca się spożywanie żywności podawanej na gorąco. Owoce i warzywa należy obierać ze skórki.

Należy powstrzymać się od spożywania napojów z lodem lub napojów na bazie wody niewiadomego pochodzenia – rozcieńczanych  wodą soków, lemoniad itp. Za bezpieczną uznaje się wodę przegotowaną, oryginalnie kapslowaną lub butelkowaną. Nie należy zapominać, że wody butelkowanej lub przegotowanej należy używać także do mycia zębów.

Podczas pobytu w krajach o niskim standardzie higienicznym pomocne bywa używanie środków odkażających do rąk w formie sprayu i żelów, co nie zwalnia z konieczności mycia rąk – jeśli jest to możliwe w danym czasie.

Jak uniknąć zakażenia tyfusem

Szczepionka na tyfus

Kiedy szczepimy na tyfus? Zawsze wtedy, gdy planujemy wyjazd w rejony szczególnie ryzykowne.

Dostępne są dwa rodzaje szczepionki przeciwko tyfusowi – inaktywowana i polisacharydowa.

Szczepionki inaktywowane podawane są dorosłym i dzieciom powyżej 5 roku życia. Podaje się je podskórnie. Do uzyskania odporności na okres 3-5 lat konieczne jest przyjęcie 3 dawek szczepionki.

Alternatywą jest szczepienie preparatem polisacharydowym. Szczepienie to jest zalecane dorosłym i dzieciom powyżej 2 roku życia, szczepionkę podaje się domięśniowo lub podskórnie. Do uzyskania odporności wystarczy przyjęcie 1 dawki szczepionki. Aby zachować odporność na dłużej niż 3 lata szczepienie należy cyklicznie powtarzać.

Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania.
Data dodania 14.06.2018
Data ostatniej aktualizacji 17.02.2022