Medicover
Na czym polegają badania serologiczne?
Badania serologiczne pozwalają zidentyfikować i określić jakościowo, ilościowo, lub półilościowo nieznane antygeny m.in. w surowicy krwi, moczu i ślinie. Dzięki reakcji przeciwciało-antygen można określić, czy np. we krwi pacjenta występują przeciwciała lub antygeny pojawiające się w związku z niektórymi chorobami.
Antygeny to cząsteczki rozpoznawane przez przeciwciała wytwarzane przez układ odpornościowy. Antygenami mogą być zarówno wirusy, jak i bakterie, ale też alergeny. W skrajnych przypadkach (u osób z chorobami autoimmunologicznymi) antygenem mogą być także komórki własnego organizmu, które są błędnie identyfikowane.
Przeciwciała to z kolei białka odpornościowe, które wytwarza układ immunologiczny, aby zwalczyć zagrożenie związane z pojawieniem się konkretnego antygenu. Jeśli występują, to znaczy, że organizm pacjenta miał styczność z określonym antygenem i wytworzył odpowiednią odpowiedź immunologiczną (gdy obecne są przeciwciała).
Badania serologiczne wykorzystują zdolność tworzenia tzw. kompleksów immunologicznych przez antygen i przeciwciało, a następnie fizyczne lub chemiczne środki do pomiaru i ilościowego określenia tych kompleksów. W celu wykonania badania serologicznego zwykle pobiera się od pacjenta krew, ale można wykonać je także np. ze śliny, moczu czy kału.
Istnieją różne rodzaje testów serologicznych, np.:
- test aglutynacji, stosowany m.in. do określania grupy krwi czy wykrywania przeciwciał na znane antygeny;
- test (odczyn) neutralizacji, pozwalający wykryć oraz oznaczyć ilościowo przeciwciała zobojętniających patogenne właściwości wirusa;
- odczyn wiązania dopełniacza, wykorzystywany w diagnostyce m.in. chorób bakteryjnych (np. kiła, bruceloza, listerioza), chorób wirusowych (np. grypa, polio, KZM), chorób grzybiczych;
- test antyglobulinowy (odczyn Combsa), wykorzystywany m.in. w diagnostyce konfliktu serologicznego, wykonywany jest też przy transfuzjach krwi;
- testy hemaglutynacji, w diagnostyce kiły;
- test immunoenzymatyczny (ELISA), często stosowany test do szybkiej i precyzyjnej oceny ilościowej lub półilościowej antygenów lub przeciwciał w badanym materiale, np. w diagnostyce boreliozy;
- chemiluminescencyjny test immunologiczny (CLIA);
- imunnofluorescencyjny do wykrywania antygenów wirusowych (np. RSV, czy bakteryjnych jak Legionella pneumophila lub Chlamydia trachomatis).
Przykłady badań:
Więcej o badaniu grupy krwi >>
Badanie serologiczne w kierunku kiły>>
Sprawdź, na wskazania do wykonania badania na boreliozę
RSV test antygenowy - więcej o badaniu>>
Badanie w kierunki chlamydii>>
CMV (przeciwciała przeciwko cytomegalii)>>
Klasy przeciwciał
Wyróżnia się 5 klas przeciwciał (immunoglobulin): IgA, IgD, IgE, IgG, IgM.
Gdy w badanej próbce obecne są przeciwciała IgM oznacza to, że organizm aktualnie zmaga się z patogenem, gdyż właśnie te przeciwciała są wytwarzane przez układ odpornościowy jako pierwsze w wyniku kontaktu z antygenem. Z czasem jednak ich ilość się zmniejsza, a wzrasta stężenie przeciwciał klasy IgG. Stan ten świadczyć może o przetrwałym zakażeniu lub jest odpowiedzią immunologiczną po przebytej chorobie.
Badania serologiczne stosuje się także w diagnostyce nadwrażliwości i alergii. Przeciwciała IgE, wytwarzane są przez układ odpornościowy organizmu jako odpowiedź na wniknięcie do organizmu alergenów (pyłki, składniki pokarmowe, roztocza), a także na zarażenie pasożytnicze.
Kiedy wykonuje się badania serologiczne?
Testy serologiczne są szczególnie pomocne w diagnostyce niektórych chorób bakteryjnych, pasożytniczych i wirusowych, w tym np. grypy, boreliozy, mononukleozy zakaźnej.
Wykorzystuje się je również do wykrywania autoprzeciwciał (szkodliwych przeciwciał atakujących komórki własnego organizmu), które biorą udział w chorobach autoimmunologicznych, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów czy choroba Hashimoto.
Stanowią też praktyczne narzędzie do masowych badań przesiewowych, np. w wykrywaniu takich chorób, jak kiła, AIDS oraz epidemiczne i pandemiczne choroby zakaźne (np. grypa i COVID-19).
Testy serologiczne są również wykorzystywane do określenia grupy krwi lub zgodności tkankowej przy transfuzji krwi czy przeszczepach narządów, a także w diagnostyce konfliktu serologicznego w ciąży.
Wynik i interpretacja badania
Nie analizuj wyników sam. Interpretację wyników powinien przeprowadzić lekarz.
Konflikt serologiczny
W najprostszym ujęciu to niezgodność grup krwi między matką a płodem. Zazwyczaj nie występuje w pierwszej ciąży, tylko w kolejnych. Jeśli kobieta, bez względu na wariant grupy krwi posiada ujemny czynnik Rh, a mężczyzna czynnik Rh dodatni to stan ten określa się mianem niezgodności serologicznej. Konflikt serologiczny pojawia się, gdy we krwi płodu znajduje się białko Rh odziedziczone po ojcu. Sytuacja ta jest bardzo niebezpieczna dla dziecka, prowadzić może m.in. do choroby hemolitycznej płodu, niedokrwistości czy przewlekłego niedotlenienia, co z kolei skutkuje trwałym uszkodzeniem poszczególnych układów i narządów wewnętrznych. U każdej kobiety ciężarnej, szczególnie w przypadku stwierdzenia niezgodności serologicznej z ojcem dziecka, zalecane jest przeprowadzenie badań serologicznych (odczynu Coombsa) w I i II trymestrze ciąży.
Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania. |