Rumień nagły (trzydniówka, gorączka trzydniowa, choroba szósta)

Objawy trzydniówki

Trzydniówka jest zaraźliwa, zanim pojawią się objawy więc trudno zapobiec jej rozprzestrzenianiu się. Objawy kliniczne zakażenia gorączką trzydniową występują częściej u dzieci powyżej 6. miesiąca życia. Charakterystyczny przebieg kliniczny rumienia nagłego obejmuje dwie fazy:

• 3 do 5 dni gorączki, która ustępuje nagle,
• a po niej pojawia się krótkotrwała wysypka.

Wysoka temperatura

Faza gorączkowa: klasyczna trzydniówka u dzieci zaczyna się od gorączki, która może przekraczać 40°C i trwać od 3 do 5 dni. Gorączce towarzyszy pogorszenie ogólnego samopoczucia i drażliwość, chociaż po obniżeniu temperatury ciała, dzieci mogą wydawać się aktywne i zdrowe.

Gorączce mogą towarzyszyć bardzo łagodne objawy ze strony dróg oddechowych: katar (61 proc. badanych) i kaszel (62 proc.).

Opisano też wiele innych objawów klinicznych w gorączkowej fazie choroby, takich jak: zapalenie spojówek (25 proc. badanych), obrzęk powiek (30 proc.), ostre zapalenie ucha środkowego lub stan zapalny błony bębenkowej (8 proc.), grudki na podniebieniu miękkim i języczku (grudki Nagayama, 65 proc.), wymioty (21 proc.), biegunka (24 do 68 proc.) i wypukłe ciemiączko (26 proc.).

Często, zwykle od 2 do 4 dni po wystąpieniu gorączki, dochodzi do umiarkowanego powiększenia szyjnych i potylicznych węzłów chłonnych.

Wysypka

Wraz ze spadkiem gorączki u dziecka pojawia się bladoróżowa, blednąca wysypka drobnoplamkowa lub plamkowo-grudkowa (niekiedy pęcherzykowa). Zwykle zaczyna się na tułowiu i potem rozprzestrzenia się na twarz (rzadziej) i kończyny. Na ogół nie występuje świąd.

Jak długo trwa wysypka przy trzydniówce?

Wysypka zazwyczaj utrzymuje się od 1 do 2 dni, ale czasami może pojawić się i zniknąć w ciągu 2 do 4 godzin.

Przyczyny trzydniówki

Przyczyną trzydniówki są zakażenia wirusami HHV6, HHV7 oraz rzadziej inne wirusy, dlatego zdarza się, że gorączkę trzydniową dziecko przechodzi 2–3 razy. Źródłem zakażenia jest wydalający wirusa człowiek (droga kropelkowa), najczęściej zakażone dziecko (także z przebiegiem bezobjawowym), rzadziej bezobjawowy dorosły nosiciel. Do zakażeń może dochodzić przez cały rok, aczkolwiek można zaobserwować wzrost zachorowań wiosną i jesienią.

Gorączka trzydniowa diagnostyka

Badania laboratoryjne rzadko są konieczne u pacjentów z klasycznym rumieniem nagłym. Są niekiedy jednak zlecane u dzieci z nietypowymi objawami lub w ramach diagnostyki gorączki.

Rumień nagły jest zwykle diagnozowany klinicznie na podstawie charakterystycznych objawów: gorączki utrzymującej się od trzech do pięciu dni, po której nagłym spadku pojawia się wysypka.

Diagnostyka różnicowa obejmuje kilka innych chorób zakaźnych przebiegających z wysypką (np. płonica, różyczka) i alergii na leki. U dzieci otrzymujących antybiotyki późniejszy początek wysypki jest często mylnie interpretowany jako reakcja alergiczna na dany lek. 

Leczenie gorączki trzydniowej

Nie stosuje się specjalnego, przyczynowego, leczenia rumienia nagłego. Większość przypadków cechuje się łagodnym przebiegiem i jest samoograniczająca się. W leczeniu zaleca się przyjmowanie leków przeciwgorączkowych (powinny wystarczyć zwykłe leki przeciwgorączkowe dostępne w aptece bez recepty) i odpowiedniej ilości płynów. Obecnie nie ma dostępnej szczepionki. Odpowiednie mycie rąk i higiena, podobnie jak w przypadku profilaktyki innych chorób zakaźnych, są bardzo ważne, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się choroby.

Gorączka trzydniowa powikłania

Trzydniówka u dzieci ma bardzo dobre rokowanie. Jest to choroba samoograniczająca się z kilkoma długoterminowymi, potencjalnymi działaniami niepożądanymi: zapalenie mięśnia sercowego, rabdomioliza (rozpad mięśni), trombocytopenia (małopłytkowość), zespół Guillaina-Barrégo i zapalenie wątroby.

Najbardziej prawdopodobnym powikłaniem zakażenia HHV-6 są drgawki gorączkowe. Do 15 proc. dzieci doświadcza drgawek podczas choroby z powodu wysokiej gorączki i zdolności wirusa do przenikania przez barierę krew-mózg. Przy wysokiej gorączce istnieje ryzyko wystąpienia drgawek gorączkowych – niekontrolowanych ruchów rąk, nóg, tułowia, a nawet utraty przytomności. Podczas drgawek możliwe jest również zesztywnienie całego ciała, zsinienie, ślinotok.

Większość dzieci nie ma jednak żadnych dalszych następstw.

U pacjentów z immunosupresją może dojść do ponownej aktywacji wirusa.

Trzydniówka - kiedy rodzic powinien rozważyć konsultację lekarską?

Dziecko z gorączką

Sytuacje, które w przypadku dzieci wymagają pilnej konsultacji lekarskiej, to: 

• gorączka wystąpiła u dziecka, które nie ukończyło jeszcze 3. miesiąca życia,
• gorączka wystąpiła u dziecka po raz pierwszy lub ma nietypowy, inny niż zwykle, przebieg,
• na skórze dziecka pojawiły się czerwone plamy, wybroczyny, małe wylewy podskórne (jest to stan, który wymaga NATYCHMIASTOWEJ pomocy lekarskiej),
• dziecko jest nadmiernie senne, skarży się na zaburzenia widzenia, ból głowy lub sztywność karku,
• gdy u dziecka pojawił się ból brzucha, stolce z krwią lub częste i obfite wymioty,
• gdy dziecko jest odwodnione – oddaje mało moczu, ma suche wargi i język, płacze bez łez,
• gdy dziecko oddycha inaczej niż zwykle – oddech jest szybki, niespokojny,
• jeżeli gorączka przekroczy 39,5°C i nie spada, pomimo zastosowania leków przeciwgorączkowych,
• gdy wystąpiły drgawki (jeżeli trwają one dłużej niż 10 minut to wezwij karetkę pogotowia – zadzwoń pod numer 112 lub 999),
• jeżeli gorączka powyżej 38°C utrzymuje się dłużej niż 3 dni. 

Gorączka trzydniowa epidemiologia

Rumień nagły to choroba małych dzieci ‒  szczyt zachorowalności to pierwsze dwa lata życia dziecka (90 proc. przypadków występuje u dzieci w wieku poniżej dwóch lat). Sporadycznie może zachorować osoba dorosła. Gorączka trzydniowa dotyka w równym stopniu chłopców i dziewczynki.

Występuje przez cały rok, choć można zaobserwować pewną sezonowość (szczyt zachorowań na wirusa przypada wiosną i jesienią).

Większość przypadków rumienia nagłego występuje sporadycznie, bez znanego narażenia.

Sposoby przenoszenia, czas wydalania i okresy inkubacji różnią się w zależności od czynnika etiologicznego. Ludzki herpeswirus 6 (HHV-6) najprawdopodobniej jest przenoszony w trakcie bliskich kontaktów ‒ głównie przez ślinę i kropelki oddechowe (zakażenie kropelkowe) w trakcie bezobjawowego wydalania wirusa. Czas trwania zakaźności HHV-6 nie jest znany, ale uważa się, że utrzymuje się przez całe życie i mimo ustąpienia objawów, przechodzi w postać przetrwałą z okresową bezobjawową reaktywacją i wydalaniem wirusa. Średni okres inkubacji (okres od zakażenia do wystąpienia objawów) HHV-6 wynosi 9–10 dni.

Niekiedy wysypka podobna do zachorowania na rumień nagły pojawia się przy infekcji COVID-19. Dowiedz się więcej na temat wysypki COVID-19 i jej charakterystyce >>

Źródła:

Tessa B. Mullins, Karthik Krishnamurthy, Roseola Infantum (Exanthema Subitum, Sixth Disease).

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK448190/

https://www.uptodate.com/contents/roseola-infantum-exanthem-subitum