Krótkowzroczność, inaczej miopia, jest jedną z najczęściej występujących wad wzroku. Osoba z krótkowzrocznością ma problemy z wyraźnym widzeniem odległych przedmiotów, a obiekty znajdujące się blisko są widziane wyraźnie. Wada wzroku szczególnie daje się we znaki podczas jazdy samochodem, rozpoznawania twarzy z daleka, czytania z tablicy i projektora czy uprawiania sportu.

Spis treści:

Osoby z krótkowzrocznością mogą cierpieć na bóle głowy, łzawienie, nadmierne mruganie, przewlekłe zapalenie brzegów powiek lub zmęczenie oczu.

W oku nieobarczonym wadą wzroku, inaczej nazywanym miarowym lub emmetropowym, przy patrzeniu na przedmioty odległe, czyli przy rozluźnionej akomodacji, równoległe promienie światła zbiegają się w centralnej części siatkówki. Natomiast w oku z krótkowzrocznością promienie koncentrują się przed siatkówką. Jest to spowodowane zbyt dużą mocą optyczną oka w stosunku do długości gałki ocznej. Może być to efektem:

  • relatywnie zbyt długiej gałki ocznej – typowo jest to właśnie wada osiowa
  • zwiększonej mocy optycznej jednego lub więcej elementów układu optycznego oka

Jakie są rodzaje krótkowzroczności?

Moc skupiająca oka jest określana za pomocą dioptrii (D). Optometrysta czy okulista jest w stanie zbadać, jaką moc skupiającą ma badane oko oraz określić o ile dioptrii należy skorygować układ optyczny oka, aby mógł on ostro odwzorowywać obserwowane przedmioty. Wynik badania jest zapisywany na recepcie jako np. „-3 dioptrie (D)”. Znak minus służy do pokazania, że ​​soczewki korygują krótkowzroczność.

Krótkowzroczność można podzielić na:

  • łagodną/niską – z wartościami do -3.00 dioptrii (D)
  • umiarkowaną – z wartościami od -3.00 do -6.00 D
  • wysoką – z wartościami od -6.00 D

Im wyższą ma ktoś liczbę dioptrii, tym bardziej jest krótkowzroczny.

Można także wyróżnić krótkowzroczność:

  • prostą – wynikającą ze zbyt dużej mocy elementów oka w stosunku do długości gałki ocznej
  • zmierzchową – występującą wieczorami lub w słabo oświetlonym pomieszczeniu
  • indukowaną – pojawiającą się w wyniku schorzeń np. zaćmy, cukrzycy lub jako wpływ przyjmowanych leków
  • pseudokrótkowzroczność – powstającą w wyniku zbyt intensywnej pracy z bliska lub spazmu akomodacyjnego

Poza tym krótkowzroczność można podzielić na dwie grupy: niepatologiczną i patologiczną. Oba rodzaje mają różne cechy charakterystyczne i są powiązane z innymi schorzeniami.

Niepatologiczna krótkowzroczność

Niepatologiczna krótkowzroczność jest również często określana jako fizjologiczna, prosta lub szkolna. W jej przebiegu struktury refrakcyjne oka (głównie rogówka i soczewka wewnątrzgałkowa) rozwijają się normalnie, jednak moc załamująca tych elementów nie koreluje z długością osiową. Fizjologiczna krótkowzroczność rozpoczyna się zwykle w dzieciństwie lub latach młodej dorosłości. Rozwój krótkowzroczności na ogół trwa przez cały okres młodzieńczy i spowalnia lub stabilizuje się na początku drugiej dekady życia.

Patologiczna krótkowzroczność 

Patologiczną krótkowzrocznością określa się zazwyczaj wysoką krótkowzroczność, która postępuje i najczęściej zaczyna się bardzo wcześnie w dzieciństwie. Osoby z wysoką krótkowzrocznością są bardziej narażone na zwyrodnienia siatkówki, jaskrę i inne patologie, które grożą utratą wzroku.

Jakie są przyczyny krótkowzroczności?

Nie jest znana główna przyczyna krótkowzroczności. Wyróżniono jednak czynniki, które zwiększają ryzyko zachorowania. Są to m.in.:

  • czynniki genetyczne – wiadomo, że krótkowzroczność u jednego z rodziców zwiększa ryzyko rozwoju miopii u dzieci
  • czynniki środowiskowe, takie jak intensywna praca wzrokowa z bliska (np. w szkole czy przy komputerze), brak relaksacji oczu i zbytnie napięcie mięśni odpowiedzialnych za procesy akomodacji (akomodacja to zmiana mocy soczewki wewnątrzgałkowej, by móc wyraźnie obserwować przedmioty bliskie)
  • rzadkie przebywanie w naturalnym oświetleniu i na świeżym powietrzu
  • czynniki etniczne – wiele badań pokazuje, że osoby pochodzące z Azji wschodniej są bardziej narażone na pojawienie się krótkowzroczności
  • niektóre choroby, np. zaćma czy niewyrównana cukrzyca

Krótkowzroczność pojawia się zazwyczaj w dzieciństwie (ale rzadko występuje od urodzenia) lub we wczesnej młodości i pogłębia się do ok. 25 roku życia. Im wcześniej pojawi się krótkowzroczność, tym większe ryzyko, że rozwinie się do wysokiego lub patologicznego stopnia.

Jak się koryguje krótkowzroczność?

Najczęstszym sposobem korekcji krótkowzroczności są okulary lub soczewki kontaktowe z soczewkami rozpraszającymi, oznaczonymi znakiem „-„. Dzięki nim chory może ostro widzieć odległe przedmioty. W zależności od stopnia miopii chorzy korzystają z korekcji cały czas, albo tylko w szczególnych przypadkach.

Chirurgia refrakcyjna

Osoby ze stabilną wadą mogą rozważyć zabieg chirurgii refrakcyjnej, który pozwala na trwalsze skorygowanie wady wzroku. W trakcie zabiegów refrakcyjnych zmieniany jest kształt rogówki, co prowadzi do zmiany jej mocy skupiającej i pozwala na wyraźne odwzorowanie obiektów na siatkówce a nie przed nią. Istnieją różne rodzaje chirurgii refrakcyjnej, ale najczęściej są stosowane LASIK i PRK.

W PRK (ang. photorefractive keratectomy) laser usuwa warstwę tkanki rogówki, która spłaszcza rogówkę, co pozwala skupić promienie świetlne dokładnie na siatkówce. W LASIK nacinany i odchylany jest cienki płat z powierzchni rogówki, co pozwala odsłonić wewnętrzne części. Później laser usuwa niektóre tkanki rogówki, po czym płat wraca do swojego pierwotnego położenia.

Ortokorekcja

Inna metoda korygowania krótkowzroczności to ortokorekcja (ang. orthokerathology). Jest to procedura niechirurgiczna, w której chory nosi w nocy specjalne, sztywne, przepuszczające powietrze soczewki kontaktowe. Powodują one zmianę kształtu rogówki podczas snu. Rano po wyjęciu soczewki rogówka czasowo zachowuje nowy kształt, dzięki czemu możliwe jest wyraźne widzenie w ciągu dnia bez okularów lub soczewek kontaktowych. Jest to metoda dla osób, które nie kwalifikują się do zabiegów chirurgii refrakcyjnej, bo np. są za młode.

Implanty soczewki wewnątrzgałkowej

Do korygowania krótkowzroczności stosowane są również implanty soczewki wewnątrzgałkowej, znane jako fakijne IOL. Jest to kolejna metoda chirurgiczna, polecana szczególnie osobom z wysoką krótkowzrocznością lub cieńszymi niż normalnie rogówkami, które mogą zwiększać ryzyko występowania powikłań przy zabiegach laserowej korekcji wad wzroku.

Ilu ludzi ma krótkowzroczność?

Wiele badań prowadzonych na całym świecie próbuje oszacować skalę występowania krótkowzroczności. Na ich podstawie można przypuszczać, że w najbliższych latach grozi nam epidemia miopii – na początku XXI wieku z krótkowzrocznością borykało się ok. 23% populacji, a szacuje się, że do 2050 roku będzie to już ok. 50%.

Częstość występowania krótkowzroczności różni się znacznie pomiędzy różnymi populacjami i grupami etnicznymi. W Stanach Zjednoczonych krótkowzroczność ma 20-50% populacji, a w niektórych częściach Azji odsetek ten sięga 80-90%.

Większość osób krótkowzrocznych to osoby z niepatologiczną krótkowzrocznością – ok. 66% osób z krótkowzrocznością ma mniej niż 2 dioptrie, a 95% - ma mniej niż 6 dioptrii miopii.

Badania prowadzone w Polsce pokazują, że na nadwzroczność cierpi ok. 4% dzieci w wieku 7-8 lat i aż 50% studentów. Niestety wskaźniki te stale rosną.


Jak kontrolować i jak zapobiegać krótkowzroczności?

Ze względu na to, że z problemem krótkowzroczności boryka się coraz więcej osób, specjaliści poszukują sposobów na kontrolowanie i zapobieganie krótkowzroczności już na etapie dzieciństwa.

W profilaktyce wad wzroku najważniejsze jest regularne sprawdzanie stanu oczu i wzroku podczas badań okulistycznych i optometrycznych. Takie badania powinno się wykonywać raz na rok-dwa lata. W przypadku dzieci badania powinny być przeprowadzane co najmniej raz w roku. Krótkowzroczność najczęściej pojawia się u dzieci, dlatego nie można lekceważyć pierwszych sygnałów problemów ze wzrokiem, takich jak: mrużenie oczu, przybliżanie się do obserwowanych obiektów, preferowanie obserwacji bliskich przedmiotów, problemy z orientacją w przestrzeni. Nawet jeśli takich objawów nie zauważysz, to profilaktycznie, przed rozpoczęciem nauki w szkole, pójdź z dzieckiem do specjalisty (okulisty lub optometrysty), który gruntownie je przebada. Pamiętaj, że nieleczone problemy z widzeniem pogarszają dziecku jakość funkcjonowania w szkole i poza nią.

Poza tym poprawę ostrości wzroku i zapobieganie osłabieniu obuocznego widzenia umożliwia noszenie odpowiednich okularów lub soczewek kontaktowych. Ważne jest również stosowanie się do reguł higieny pracy wzrokowej, czyli m.in. do zasady 20/20/20. Zasada ta polega na robieniu przerw co 20 minut pracy przed monitorem. Podczas przerwy należy patrzeć na punkt umieszczony daleko od nas, minimum 6 metrów (20 stóp), przez 20 sekund. Ponadto odległość monitora od oczu powinna być 2-3 krotnie dłuższa od przekątnej monitora, przy którym pracujesz. Pozwala to na odpowiednie rozluźnianie akomodacji, przez co wzrok na koniec dnia będzie bardziej wypoczęty.

Coraz częściej specjaliści zwracają również uwagę na znaczenie aktywności fizycznej na świeżym powietrzu. Im więcej czasu spędzamy w naturalnym oświetleniu, na świeżym powietrzu, tym mniejsza szansa na pojawienie się krótkowzroczności lub większa szansa na spowolnienie rozwoju miopii.

Jeszcze kilkanaście lat temu królowało przeświadczenie, że nie powinno się w pełni korygować miopii, żeby oko „pracowało”. Jednak wyniki wielu badań klinicznych wykazały, że niedokorygowanie krótkowzroczności nasila rozrost gałki ocznej, a przez to także powoduje powiększanie się wady wzroku w większym stopniu niż przy pełnej korekcji wzroku.

Obecnie toczy się wiele badań, które mają przynieść skuteczne sposoby na kontrolowanie miopii. Najważniejsze z nich to:

  • Stosowanie soczewek dwuogniskowych lub progresywnych u dzieci ma spowolnić rozwój krótkowzroczności. Rezultaty tych prób nie są jednoznaczne, jednak metodę warto rozważyć indywidualnie w każdym przypadku.
  • Stosowanie multifokalnych soczewek kontaktowych, które są słabsze na peryferiach, ma na celu spowolnienie rozrostu gałki ocznej. Metoda ta daje lepsze wyniki niż stosowanie soczewek dwuogniskowych lub progresywnych, ale nadal jest w fazie testów.
  • Stosowanie atropiny lub pirenzapiny. Początkowe rezultaty potwierdzają spowolnienie rozwoju krótkowzroczności. Jednak stosowanie środków farmakologicznych niesie za sobą ryzyko zatrucia lub wystąpienia alergii na substancje czynne. Ponadto część badań dowodzi, że po zakończeniu terapii farmakologicznej postęp krótkowzroczności był szybszy niż przed terapią.

Konsultacja merytoryczna: Sylwia Kijewska, optometrysta MediVision

Źródła: 

  • http://www.rnib.org.uk
  • http://eyewiki.aao.org
  • http://www.allaboutvision.com
  • http://eyewiki.aao.org/Myopia#Primary_Prevention
  • Holden B.A. et al. (2016). Global Prevalence of Myopia and High Myopia and Temporal Trends from 2000 through 2050, Ophthalmology, 123(5):1036-42
  • Feltzke M. (2011). „Wieloletnie obserwacje wybranych parametrów układu wzrokowego dzieci w początkowym okresie nauczania w aspekcie prognozowania rozwoju krótkowzroczności. Rozprawa doktorska”, Poznań, Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego
  • Chung K, Mohidin N, O’Leary DJ Undercorrection of myopia enhances rather than inhibits myopia progression // Vis Res 2002; 42(22):2555- 2559; Hung G.K., Ciuffreda K.J. Effect of Undercorrection

 

Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania.