Histerektomia – najczęściej wykonywana operacja ginekologiczna

Chirurgiczne usunięcie macicy, określane jako „histerektomia” jest procedurą medyczną stosunkowo często wykonywaną w ginekologii.

Histerektomia w Polsce - kiedy należy wykonać?

Według danych epidemiologicznych opublikowanych w roku 2016, u 300 na sto tysięcy kobiet występują wskazania do wykonania tego typu operacji.

Najczęstszymi wskazaniami do histerektomii są (zmiany niezłośliwe):

• mięśniaki macicy,
• dysplazja szyjki macicy,
• endometrioza,
• rozrosty błony śluzowej macicy po nieskutecznym leczeniu zachowawczym,
• nawracające krwawienia z macicy.

W przypadkach onkologicznych, wycięcie macicy stanowi element leczenia skojarzonego wczesnych postaci raka szyjki i raka trzonu macicy oraz większości przypadków złośliwych guzów jajnika.

Do jakiego wieku wykonywana jest histerektomia?

Kwalifikację do usunięcia macicy, poza nowotworami złośliwymi narządu rodnego, przeprowadza się po próbie wykorzystania dostępnych metod leczenia zachowawczego i zakończeniu rozrodu. Nie ma ścisłej granicy wiekowej, dla której dedykowany jest ten zabieg.

O konieczności przeprowadzenia operacji decydują:

• dynamika wzrostu patologicznych zmian,
• nasilenie objawów klinicznych,
• znaczne pogorszenie jakości życia spowodowanego chorobą podstawową.

Dla przykładu, według badań przeprowadzonych w Polsce w 2009 roku wycięcie macicy z powodu mięśniaków ( najczęstsze wskazanie do chirurgicznej amputacji narządu z powodu chorób nienowotworowych) przeprowadzono u około 150 000 kobiet. W grupie tej znajdowały się też młode pacjentki w wieku od 30 do 39 lat  (ok. 15%). Ze względu na zmiany hormonalne zachodzące wraz z wiekiem w ustroju kobiety (które w dużej liczbie przypadków stanowią podłoże do rozwoju nieprawidłowości), najczęściej leczenie chirurgiczne przeprowadza się w wieku około i pomenopauzalnym. 

Histerektomia a dolegliwości bólowe

Skuteczność każdej z metod leczenia zależna jest od prawidłowej kwalifikacji do terapii i jej zakresu. Procedury chirurgiczne są ostatnim etapem postępowania leczniczego ze względu na swą nieodwracalność (amputacja narządu), możliwość wystąpienia ciężkich powikłań oraz negatywnych skutków odległych.

W Polsce nie przeprowadza się wycięcia macicy na życzenie pacjentki.

Bezobjawowe postacie choroby (poza onkologicznymi) są wskazaniem do ścisłej obserwacji. Natomiast przetrwały zespół bólowy w miednicy mniejszej, spowodowany endometriozą, po nieskutecznym leczeniu zachowawczym, uznawany jest za jedno ze wskazań do histerektomii. Nie ma wątpliwości, że wycięcie zmienionej chorobowo macicy eliminuje dolegliwości bólowe i polepsza jakość życia kobiety.

Histerektomia – konsekwencje zabiegu

Konsekwencje zabiegu  wycięcia macicy można podzielić na 2 grupy. Pierwsza z nich spowodowana jest zmianami anatomicznymi w miednicy mniejszej (brak narządu leżącego pomiędzy pęcherzem moczowym i odbytnicą), druga zaś dotyczy sfery emocjonalnej. Usunięcie macicy nie jest więc zabiegiem obojętnym. Następstwem odległym procedury może być wysiłkowe nietrzymanie moczu. Utrata organu będącego symbolem kobiecości i możliwości prokreacji, niesie ze sobą problemy natury psychologicznej (utrata libida, niepokój, poczucie winy, okaleczenia i  ewentualną depresję).

Osobnym zagadnieniem, które należy poruszyć jest efekt jednoczasowego usunięcia macicy i jajników u kobiet przed menopauzą. Do tego zakresu zabiegu istnieją ścisłe wskazania, u podłoża których leży przede wszystkim zagrożenie nowotworem złośliwym lub przeciwdziałanie jego rozwojowi (najczęściej współistniejące z patologią macicy guzy jajnika lub obecność mutacji genetycznej BRCA1/2, rodzinne występowanie raka jajnika).

Histerektomia a depresja

W opublikowanej pracy w roku 2016 przez lekarzy Mayo Clinic przedstawiono odległe wyniki (obserwacja trwająca 10-19 lat) usunięcia jajników w  populacji kobiet do 45 roku życia lub młodszych.  Obustronne wycięcie gonad zwiększało znamiennie ryzyko zachorowań na depresję, hyperlipidemię, zaburzenia rytmu serca, chorobę wieńcową, zapalenie stawów, astmę, przewlekłą obturacyjną chorobę płuc i osteoporozę. Dlatego, też należy pamiętać o wdrażaniu w tych przypadkach celowanego, zastępczego leczenia farmakologicznego, po wyeliminowaniu wszelkich do niego przeciwwskazań.