Hiperprolaktynemię można podzielić na:
- fizjologiczną – w czasie ciąży lub karmienia piersią, a także na skutek stresu, podczas snu, wysiłku fizycznego oraz na skutek hipoglikemii
- patologiczną – spowodowaną uszkodzeniami organicznymi (uciskiem przez guz), zaburzeniami czynnościowymi osi podwzgórzowej, polekową, w przebiegu niewydolności nerek lub wątroby albo niedoczynności tarczycy
Przyczyny hiperprolaktynemii
Przyczyną hiperprolaktynemii jest nadmierne wydzielanie prolaktyny przez przysadkę mózgową. Może ono być spowodowane różnymi czynnikami, np.: zażywanymi lekami (hiperprolaktynemia polekowa), stresem, innymi chorobami endokrynologicznymi czy guzami znajdującymi się w przysadce lub jej okolicy.
Leki, których zażywanie może być przyczyną podwyższonego stężenia prolaktyny, to m.in.:
- trójpierścieniowe leki antydepresyjne (zawierające dichlorowodorek opipramolu, imipraminę, amitryptylinę,
- anksjolityki, czyli leki przeciwlękowe (zawierające meprobamat),
- leki przeciwwymiotne (zawierające metoklopramid, tietyloperazynę),
- leki hipotensyjne (zawierające metyldopę, rezerpinę, werapamil),
- leki przeciwhistaminowe (cymetydyna),
- estrogeny (leki antykoncepcyjne),
- leki przeciwbólowe (opiaty).
Chorobie nie można zapobiec, można jedynie starać się szybko ją zdiagnozować i zacząć leczenie.
Hiperprolaktynemia – objawy
Objawy są zróżnicowane, choroba inaczej przebiega u kobiet i mężczyzn.
Do najczęstszych objawów można zaliczyć:
- u kobiet: zaburzenia miesiączkowania, niepłodność, trądzik i nadmierne owłosienie,
- u mężczyzn: impotencja i ginekomastia (powiększenie piersi),
- u obu płci: zmniejszenie libido, stany depresyjne, drażliwość, zaburzenia uwapnienia kości.
Dominującym objawem, zarówno u kobiet jak i u mężczyzn, jest hipogonadyzm, czyli nieprawidłowość w wydzielaniu hormonów płciowych. Prowadzi on do wystąpienia najczęstszego powikłania hiperprolaktynemii – niepłodności.
Hipogonadyzm u kobiet objawiać się może rzadkimi i nieregularnymi miesiączkami, cyklami bezowulacyjnymi, obniżeniem libido, wyciekiem z brodawek piersiowych – mlekotokiem (występuje nawet u 50% chorych), wzrostem masy ciała i osteopenią.
U mężczyzn może rozwinąć się niepłodność (oligozoospermia), powiększenie piersi (ginekomastia), obniżenie libido i potencji, spadek masy mięśniowej i osteopenia. W przypadku dużych guzów przysadki pojawiać się mogą objawy neurologiczne, takie jak bóle głowy i zaburzenia widzenia.
Dowiedz się, jak zwiększyć libido u kobiet. |
Diagnostyka hiperprolaktynemii
Hiperprolaktynemia rozpoznawana jest na podstawie stwierdzenia nadmiernego stężenia prolaktyny w surowicy (>20 ng/ml u kobiet i >15 ng/ml u mężczyzn).
Najczęściej do postawienia diagnozy wystarczające jest wykonanie jednorazowego oznaczenia stężenia prolaktyny we krwi, ale czasami potrzebne jest wykonanie tzw. profilu dobowego, czyli kilku oznaczeń w ciągu jednej doby (optymalnie co 3 godziny).
Niekiedy stosowane jest także oznaczenie prolaktyny po podaniu metoklopramidu, chociaż to badanie w chwili obecnej ma mniejsze znaczenie diagnostyczne.
W przypadku wysokiego stężenia prolaktyny (powyżej 200 ng/ml) wskazane jest wykonanie badania przysadki metodą rezonansu magnetycznego w celu wykluczenia obecności guza.
Hiperprolaktynemia – leczenie
Leczenie jest zależne od przyczyny powodującej zwiększone wydzielanie prolaktyny i najczęściej polega na przewlekłym przyjmowaniu leków hamujących wydzielanie tego hormonu. W niektórych przypadkach niezbędne jest leczenie operacyjne. W hiperprolaktynemii polekowej zwykle wystarcza zaprzestanie przyjmowania leku wywołującego to zaburzenie.
Celem leczenia farmakologicznego jest przywrócenie prawidłowej czynności gruczołów płciowych (płodności) i zmniejszenie lub stabilizacja rozmiarów guza. Operacja ma na celu dodatkowo zlikwidowanie objawów ze strony ośrodkowego układu nerwowego i narządu wzroku.
Leczenie farmakologiczne np. Bromergonem pozwala uzyskać normalizację stężenia prolaktyny z przywróceniem czynności gonad, a także zmniejszenie rozmiarów guza, u około 70% chorych. Leczenie powinno być kontynuowane 6-12 miesięcy po uzyskaniu prawidłowych stężeń prolaktyny.
Odpowiednie leczenie hiperprolaktynemii w większości sytuacji pozwala na powrót do zdrowia.
Hiperprolaktynemia a ciąża
Nieleczona hiperprolaktynemia utrudnia, a często całkowicie uniemożliwia, zajście w ciążę. Jednak po zastosowaniu odpowiedniego leczenia szybko dochodzi do normalizacji funkcji jajników, dzięki czemu może dojść do zapłodnienia. W takiej sytuacji należy pilnie skontaktować się z lekarzem, ponieważ stosowanie leków normalizujących stężenie prolaktyny w czasie ciąży może być szkodliwe i ich przyjmowanie powinno być rozważone przez lekarza.
Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania. |