Badania na koronawirusa SARS-CoV-2 - pytania i odpowiedzi

Testy to także jedno z najważniejszych narzędzi w walce o spowolnienie i ograniczenie rozprzestrzeniania się wirusa. Pozwalają zidentyfikować zakażone osoby i skierować je na leczenie. Umożliwiają izolację osób zakażonych oraz poddawanie kwarantannie osób, z którymi się kontaktowały. Mogą też pomóc w efektywniejszym przydzielaniu zasobów medycznych i personelu.

Koronawirus SARS-CoV-2

Test genetyczny do wykonania w punkcie
pobrań

Cena: od 254,15 zł

KUP ONLINE

COVID-19 rodzaje testów

Wśród dostępnych testów w kierunku zakażenia SARS-CoV-2 wyróżnia się takie, które wykrywają:

• obecność wirusa ‒ mają na celu ustalenie, czy dana osoba jest obecnie zakażona (test genetyczny RT-PCR i PCR ‒ materiałem do badania jest zwykle wymaz z nosogardzieli i gardła),
• obecność przeciwciał ‒ wynik dodatni wskazuje na przebycie infekcji COVID-19 (testy serologiczne wykrywające przeciwciała klasy IgG i/lub IgM ‒ materiałem do badania jest krew),
• antygeny wirusa (czyli struktury rozpoznawane przez organizm ludzki jako obce, które pobudzają układ odpornościowy do działania) ‒ antygeny są wykrywalne tylko w początkowej fazie choroby, gdy wirus aktywnie replikuje (namnaża się) (materiałem do badania jest wymaz z nosogardzieli i gardła).

Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) potwierdzenie przypadku zakażenia jest oparte przede wszystkim na pozytywnym wyniku testu RT-PCR (ang. reverse-transc.ription polymerase chain reaction).

W przypadku ograniczonej dostępności testów genetycznych (molekularnych) stosuje się także testy antygenowe. Test antygenowy powinien zostać wykonany w ciągu 5-7 dni od pojawienia się objawów wskazujących na COVID-19.

Dodatni wynik testu antygenowego z dużym prawdopodobieństwem świadczy o zakażeniu SARS-CoV-2 i zgodnie z krajową definicją przypadku potwierdzonego COVID-19 z dnia 31.10.2020r. jest podstawą do potwierdzenia przypadku COVID-19 / zakażenia wirusem SARS-CoV-2 (https://www.gov.pl/web/gis/definicja-przypadku-covid19-na-potrzeby-nadzoru-epidemiologicznego-nad-zakazeniami-wirusem-sars-cov-2-definicja-z-dnia-31102020-)

Badanie molekularne i antygenowe wykonywane jest przede wszystkim u osób z objawami zakażenia SARS-CoV-2. Testy serologiczne natomiast stosuje się do celów głównie epidemiologicznych
i identyfikacji ozdrowieńców.

Testy w diagnostyceCOVID-19 pytania i odpowiedzi

Najczęściej zadawane pytania na temat testów na COVID-19:

1. Jak przygotować się do badania diagnostycznego w kierunku zakażenia SARS-CoV-2?

Badania serologiczne sprawdzające obecność przeciwciał anty-SARS-CoV-2 nie wymagają przygotowania są wykonywane z krwi. Nie trzeba być na czczo.

Natomiast w przypadku badania genetycznego PCR lub RT-PCR oraz testu antygenowego laboratoria najczęściej zalecają pobieranie wymazu rano, przed przyjęciem płynów, jedzenia, leków lub co najmniej 2 godziny (niekiedy nawet 3‒4 godziny) po spożyciu ostatniego posiłku. Przed badaniem nie zalecają także:

• mycia zębów,
• stosowania płynów do płukania jamy ustnej,
• maści do nosa,
• tabletek do ssania.

Należy pamiętać, że udając się do punktu pobrań w celu wykonania badania, należy zachować środki ostrożności (najlepiej własny środek transportu, osłona na nos i usta, zachowanie dystansu społecznego).

2. Gdzie można wykonać test na koronawirusa?

Ministerstwo Zdrowia (MZ) opublikowało spis tzw. laboratoriów COVID-19 wykonujących testy w kierunku koronawirusa: (https://www.gov.pl/web/zdrowie/lista-laboratoriow-covid). Możliwe jest wykonanie testów komercyjnych (płatnych) w wybranych placówkach medycznych, (również niektóre laboratoria wskazane przez MZ oprócz testów zleconych przez lekarzy wykonują także testy komercyjne) lub nawet w domu.

Należy jednak pamiętać, że każdorazowo wynik testu powinien zinterpretować lekarz.

Pobieranie materiału do badania genetycznego RT-PCR wykonuje się także w tzw. mobilnych punktach pobrań (typu drive-thru). Badanie jest bezpłatne dla osób z objawami zakażenia SARS-CoV-2, mających skierowanie od lekarza POZ. Specjaliści pobierają wymaz od pacjenta znajdującego się we własnym samochodzie (bez konieczności wysiadania z niego). Jeśli nie ma możliwości bezpiecznego dotarcia do punktu pobrań, należy skontaktować się z sanepidem, który w uzasadnionych przypadkach umożliwia pobranie wymazu w domu pacjenta.

3. Ile trwa test na koronawirusa?

Pobieranie materiału do badania wraz z czynnościami administracyjnymi trwa kilka minut. 

4. Czy testy na koronawirusa są dostępne dla wszystkich?

Indywidualne badania komercyjne (odpłatne) są dostępne dla wszystkich. Można je zrealizować w konkretnych laboratoriach lub w placówkach medycznych, które wykonują testy na COVID-19.

Materiał do badania RT-PCR może pobrać w domu pacjenta pracownik medyczny, usługa jest odpłatna. 

Bezpłatne testy RT-PCR i antygenowe są dostępne wyłącznie dla osób z objawami wskazującymi na COVID-19 mających skierowanie lekarza POZ – wykonywane są one w określonych laboratoriach
i punktach drive-thru.

5. Czy wynik testu w kierunku zakażenia SARS-CoV-2 pokazuje, że jestem chory, czy że byłem chory?

To zależy od testu, który został wykonany.

Testy molekularne (genetyczne: RT-PCR i PCR) oraz antygenowe są wykorzystywane do identyfikacji osób chorych na COVID-19 (objawowi) lub zakażonych SARS-CoV-2 (bezobjawowi). Z kolei badanie  przeciwciał anty-SARS-CoV-2 jest stosowane do oceny przebycia COVID-19 (np. identyfikacji ozdrowieńców).

Natomiast badanie przeciwciał anty-SARS-CoV-2 może wskazywać na kontakt z SARS-CoV-2 , ale nie jest podstawą do rozpoznania zakażenia. Jednocześnie wynik ujemny nie wyklucza zakażenia SARS-CoV-2.

Należy jednak zaznaczyć, że wykrycie materiału genetycznego wirusa jest możliwe tylko w aktywnej fazie COVID-19. Wynik obrazuje stan z momentu pobrania materiału do badania. Wynik dodatni potwierdza aktualne zakażenie wirusem.

Są jednak sytuacje, gdy wynik testu RT-PCR może mieć wynik negatywny mimo zakażenia SARS-CoV-2. Jest to związane z tym, że we wstępnej fazie zakażenia ilość wirusa jest jeszcze zbyt mała, aby test był w stanie go wykryć.

Test genetyczny (RT-PCR, PCR) na koronawirusa pobiera się najczęściej z nosogardzieli lub gardła i nosogardzieli.

Podobnie, gdy upłynął pewien czas od zachorowania i osoba, która przebyła lub jest na późniejszym etapie choroby już nie ma lub ma zbyt mało cząsteczek wirusa w organizmie. Wtedy wynik testu także będzie ujemny. Wynik każdorazowo musi być skonsultowany z lekarzem.

Natomiast wynik dodatni badania przeciwciał anty-SARS-CoV-2 (obecność przeciwciał IgG i/lub IgM) może wskazywać na przebycie SARS-CoV-2, ale nie jest podstawą do rozpoznania zakażenia – w tym celu konieczne jest również wykonanie testu RT-PCR, PCR lub antygenowy. Wynik ujemny nie wyklucza zakażenia SARS-CoV-2. Należy wziąć pod uwagę możliwe opóźnienie produkcji przeciwciał przez organizm. Badanie przeciwciał nie pozwala na określenie, kiedy osoba przebyła infekcję.

Obecność przeciwciał anty-SARS-CoV-2 łącznie z ujemnym wynikiem testu molekularnego wskazuje na przebytą infekcję COVID-19. Obecnie za jedyne badania przeciwciał SARS-CoV-2 o potwierdzonej jakości uważa się testy z krwi żylnej, wykonywane w laboratoriach metodą immunoenzymatyczną (ELISA) lub chemiluminescencji (CLIA).

Testy oznaczające przeciwciała we krwi wykonywane innymi metodami, w tym szybkie testy kasetkowe, nie są zalecane ze względu na brak badań potwierdzających ich wiarygodność.

6. Czy test w kierunku zakażenia SARS-CoV-2 można wykonać w domu? 

Materiał do badania może pobrać pracownik medyczny w domu pacjenta. Usługa jest oczywiście (dodatkowo) odpłatna. Wykonywanie innych testów w warunkach domowych (np. antygenowych) różni się w zależności od laboratorium.

7. Czy domowe testy na koronawirusa są bezpieczne?

Jeżeli są wykonywane prawidłowo, zgodnie z załączoną do nich instrukcją, są bezpieczne.

8. Ile kosztuje test na koronawirusa? 

Koszty testów w diagnostyce COVID-19 zależy od rodzaju badania oraz od laboratorium wykonującego badanie.

* (aktualny cennik testów w kierunku SARS-CoV-2 na dzień: 18.11.2020 r.) 

9. Jaki jest czas oczekiwania na wynik testu w kierunku zakażenia SARS-CoV-2?

Wynik testów RT-PCR lub PCR jest dostępny zwykle do 24 godz. (czas oczekiwania może się wydłużyć z powodu transportu próbki, ponieważ nie zawsze badanie jest wykonywane na miejscu w placówce, a także z powodu dużej liczby testów wykonywanych w danym laboratorium).

Wynik testu wykrywającego przeciwciała anty-SARS-CoV-2 uzyskuje się maksymalnie do 3 dni. Czas otrzymania wyników badania może się jednak różnić między laboratoriami.

Wynik testu antygenowego jest zwykle dostępny w ciągu 20 minut.

10. Jakie są dostępne rodzaje badań w kierunku wirusa SARS-CoV-2?

W diagnostyce laboratoryjnej, w kierunku zakażenia SARS-CoV-2 dostępne są testy molekularne (genetyczne), serologiczne i antygenowe.

Test molekularny (RT-PCR, PCR) ma na celu rozpoznanie zakażenia SARS-CoV-2. Z kolei test serologiczny pozwala na wykrycie przeciwciał anty-SARS-CoV-2, wskazujących na przebytą infekcję. Wykorzystywany on jest w badaniach epidemiologicznych, by określić, jaki procent osób nabył już odporność na SARS-CoV-2.

Opracowano także testy antygenowe COVID-19, wykrywające antygeny wirusa (białko S) w próbkach pobranych z wymazów z układu oddechowego.

Dostępne są także badania przeciwciał z użyciem szybkich testów diagnostycznych (kasetkowych). Szybkie testy immunoserologiczne nie są rekomendowane z uwagi na niską jakość (czułość i swoistość – tj. wysokie ryzyko wyników fałszywie ujemnych, jak i fałszywie dodatnich). Nie zaleca się ich wykonywania zarówno na etapie identyfikacji zakażenia SARS-CoV-2 (tutaj zaleca się testy: RT-PCR, PCR lub antygenowe), jak i oceny przebycia choroby COVID-19 (tutaj zaleca się ocenę przeciwciała anty-SARS-CoV-2 z użyciem technologii immunoenzymatycznych np. CLIA, ELISA).

Wykonywanie badań z użyciem technologii tj. CLIA i ELISA cechuje się wyższą jakością, ale wymaga bardziej zaawansowanego sprzętu – dlatego pacjent nie ma możliwości wykonania tego badania samodzielnie w domu.

11. Jaka jest różnica między testem serologicznym a genetycznym w diagnostyce COVID-19?

Test genetyczny (molekularny, RT-PCR/PCR) polega na wykrywaniu w określonym materiale biologicznym, przeważnie z dróg oddechowych (wymaz najczęściej z nosogardzieli lub gardła), materiału genetycznego (RNA) wirusa. Ma na celu ustalenie, czy dana osoba jest obecnie zakażona. Test RT-PCR jest wykonywany w przypadku objawów infekcji SARS-CoV-2 i/lub kontaktu z osobą zakażoną.

Badania serologiczne polegają na wykrywaniu przeciwciał wytworzonych przez organizm w odpowiedzi na kontakt z wirusem SARS-CoV-2 (nie wykrywają one samego wirusa). Wskazują na przebycie infekcji, ale nie pozwalają określić, kiedy badana osoba ją przebyła.

Test na obecność przeciwciał wykonuje się u osoby, u której potwierdzono lub podejrzewano zakażenie COVID-19, nawet jeżeli nie wystąpiły żadne objawy, w celu stwierdzenia obecności przeciwciał przeciwko wirusowi. Oznaczenie przeciwciał nie jest stosowane do rozpoznania aktywnego zakażenia, ponieważ podczas wczesnej fazy infekcji organizm ich jeszcze nie produkuje lub wytwarza je w zbyt małej ilości by, mogły zostać wykryte. 

12. Czy zrobienie testu na koronawirusa jest bolesne?

Pobieranie wymazu z nosogardzieli może być nieprzyjemne dla pacjenta, ponieważ wymazówkę trzeba wsunąć głęboko do przewodu nosowego, co może spowodować łzawienie oczu i krótkotrwały kaszel. Dopuszcza się pobranie wymazu tylnej ściany gardła lub z nozdrza przez personel medyczny.
Podobnie pobranie krwi do badania serologicznego może być dla niektórych osób nieprzyjemne.

13. Jakie objawy powinny skłonić mnie do wykonania testu wykrywającego zakażenie SARS-CoV-2?

Osoby z gorączką oraz towarzyszącymi kaszlem, dusznością, bólem głowy, osłabieniem, objawami grypopodobnymi i/lub nagłą utratą węchu, i smaku powinny niezwłocznie skontaktować się telefonicznie z lekarzem w ramach teleporady.

14. Jakie dokumenty należy zabrać na badanie w kierunku wirusa SARS-CoV-2?

Na badanie, jeżeli jest wykonywane w placówce medycznej lub laboratorium, należy zabrać dokument ze zdjęciem i swoim nr PESEL.

Źródło: 

https://www.gov.pl/web/zdrowie/covid

https://ourworldindata.org/coronavirus-testing

http://wwwold.pzh.gov.pl/beki/i/Pobieranie_wymazu_prezentacja.pdf

https://www.pcbc.gov.pl/pl/wazne-informacje/wyroby-sluzace-ochronie-wirusem-sars-cov-2-podlegaja-certyfikacji

http://www.urpl.gov.pl/pl/komunikat-prezesa-z-dnia-23-marca-2020-r-w-sprawie-wyrob%C3%B3w-medycznych-do-diagnostyki-vitro-u%C5%BCywanych