Alergie pokarmowe występują u 4-8 proc. dzieci i 24 proc. dorosłych. Najczęściej z najsilniejszymi alergenami kojarzymy orzechy. Jednak dorosłych często uczulają również owoce (brzoskwinia, jabłko), zboża, seler, ryby i owoce morza oraz pomidory. Dzieci najczęściej są uczulone na białko mleka krowiego, jajka, orzeszki ziemne, a także owoce cytrusowe.

Cytrusy, które najczęściej uczulają to pomarańcze (0,45 proc. dzieci). Odnotowano występowanie alergii również na mandarynki i grejpfruty. Jak właściwie dochodzi do alergii? Objawy alergii pojawiają się u osób, których układ immunologiczny nieprawidłowo reaguje na alergeny (głównie białka) zawarte w pożywieniu.  

Uczulenie na cytrusy objawy

Alergia na owoce najczęściej przebiega jako zespół alergii błon śluzowych jamy ustnej (OAS), rzadziej jako nadwrażliwość dróg oddechowych, skóry (pokrzywka) czy przewodu pokarmowego.

Alergeny owoców cytrusowych mogą powodować zarówno alergię pokarmową, kontaktową, jak i wziewną.

Alergia kontaktowa na cytrusy - jak szybko objawy?

Najczęściej do reakcji alergicznej dochodzi zaraz po zjedzeniu cytrusa lub wypiciu soku wyciśniętego z niego. W przypadku alergii kontaktowej dochodzi do alergicznego kontaktowego zapalenia skóry ‒ reaguje każde miejsce skóry, które miało kontakt z owocem, a zatem objawy uczulenia na cytrusy to:

• mrowienie i swędzenie warg, języka i gardła;
• zaczerwienienie i obrzęk warg oraz dziąseł;
• zaczerwienienie, świąd np. skóry dłoni.

Czym objawia się alergia pokarmowa na cytrusy?

Alergia pokarmowa manifestuje się wymiotami, refluksem żołądkowo-przełykowym, biegunkami, zaparciami, zespołem alergii jamy ustnej, enteropatią (zapaleniem jelit), eozynofilowym zapaleniem przełyku czy żołądka lub kolką niemowlęcą.

Jeżeli dojdzie do manifestacji ze strony układu oddechowego, zwykle może być to alergiczny nieżyt nosa lub astma. W tej grupie osób objawy obejmują: uczucie zatkanego nosa, kichanie, świąd nosa oraz nadmierne wytwarzanie wodnistej wydzieliny.

Uczulenie na cytrusy - wstrząs anafilaktyczny 

W skrajnym przypadku alergia na cytrusy może być tak silna, że spowoduje ogólnoustrojową reakcję organizmu, czyli wstrząs anafilaktyczny, który zagraża zdrowiu oraz życiu. Po czym poznać, że doszło do wstrząsu anafilaktycznego?

Objawy to:

• pokrzywka
• zaczerwienienie skóry;
• obrzęk ust i gardła utrudniający oddychanie;
• astma;
• nudności i wymioty;
• biegunka;
• spadek ciśnienia krwi, który powoduje uczucie osłabienia.

Przyczyny alergii na cytrusy

Reakcja alergiczna to pewnego rodzaju pomyłka - układ odpornościowy broni się przed substancjami (alergenami), które błędnie rozpoznaje jako wrogów.

Alergeny występujące w owocach cytrusowych to: białka profiliny (które są zwykle odpowiedzialne za reakcje krzyżowe z pyłkami roślin), niespecyficzne białka wiążące lipidy (nsLTP), germino podobne białka obronne, odporne na działanie temperatury i enzymów protelitycznych, oraz białka zależne od czynnika wzrostu i rozwoju – gibereliny. Reakcje alergiczne mogą wywoływać również liczne substancje zapachowe występujące w tych owocach, jak np. hydroksycytronellal, cytral oraz limonen. Limonen to substancja chemiczna występującą w skórkach owoców cytrusowych.

Ciekawe, że osoby uczulone na cytrusy nie mają alergii na sam kwas cytrynowy w nich zawarty, nie jest on bowiem alergenem – nie wywołuje odpowiedzi układu odpornościowego, a jedynie może powodować podrażnienia ze względu na swoje właściwości żrące.

Osoby uczulone na cytrusy powinny uważać na skład kosmetyków, ponieważ zawierają one często właśnie limonen nadający odpowiednią nutę zapachową.

Reakcje alergiczne mogą wywoływać również nasiona cytrusów, dlatego osoby uczulone na owoce cytrusowe powinny szczególnie uważać na pestki.

Reakcje krzyżowe

Wiele alergenów występujących w owocach cytrusowych ma podobna budowę do tych znajdujących się w innych roślinach – dlatego osoby z alergią na owoce cytrusowe mogą reagować również na inne alergeny pokarmowe, kontaktowe czy wziewne (w wyniku reakcji krzyżowej). To oznacza, że ktoś z alergią na trawy czy brzoskwinie, a nawet roztocza kurzu domowego, często ma również objawy reakcji alergicznej po zjedzeniu pomarańczy lub cytryny, natomiast osoba z alergią na ziarna pomarańczy może reagować na orzeszki ziemne czy orzechy nerkowca. Zespół alergii jamy ustnej jest przykładem takiej reakcji – objawia się ona pieczeniem i świądem warg, podniebienia i/lub języka.

Co robić w przypadku alergii na cytrusy?

Należy obserwować dzieci, które po raz pierwszy próbują nowych pokarmów (w momencie rozszerzania diety), a co jeszcze ważniejsze, każdy nowy pokarm należy wprowadzać do diety dziecka pojedynczo (by w razie potrzeby móc łatwo zidentyfikować źródło alergenu), zaczynając od małych ilości. Alergia na cytrusy może jednak pojawić się też w dorosłym wieku.

Badania alergii na cytrusy

W diagnostyce alergii na cytrusy lekarz może przeprowadzić punktowy test skórny, podczas którego nakłada się na skórę niewielką ilość alergenu, a następnie się ją przecina i obserwuje reakcję organizmu następującą w ciągu ok. 20 min.

Wykonuje się również testy z krwi w kierunku alergii na cytrusy. Polegają one m.in. na: oznaczeniu stężenia IgE swoistego dla ekstraktów alergenowych.

Jeśli alergia na cytrusy zostanie potwierdzona, należy unikać spożywania nie tylko surowych owoców czy soku, ale wskazana jest również ostrożność, jeśli chodzi o ich obecność w ciastach, jogurtach czy innych przetworzonych produktach spożywczych, a także w sztucznie aromatyzowanych słodyczach, witaminach i suplementach diety.

Cytrusy na noc

Panuje przekonanie, że spożywanie owoców w godzinach wieczornych (przed snem), może powodować trudności z zapadnięciem w głęboką fazę snu, a czasem po prostu zwykłe problemy gastryczne jak zgaga.

Tę teorię tłumaczy się tym, że cytrusy, choć kwaśne, zawierają sporo cukrów prostych, których nasz organizm nie jest wieczorem już w stanie spożytkować, a nadmiar fermentuje w jelitach, powodując gazy i wzdęcia.

Badania naukowe są mocno ograniczone, dlatego obecnie nie wiadomo, czy ta teoria jest prawdziwa – dlatego nie warto się bać, że kolacja z mango spowoduje problemy ze snem. Dla osób z zespołem jelita drażliwego mogą mieć znaczenie zawarte w owocach cytrusowych krótkołańcuchowe węglowodany łatwo fermentujące (tzw. FODMAP) – mandarynki i pomarańcze są wolne od FODMAP, ale grejpfruty i sok z cytryny już zawierają fruktany, dlatego spożycie zbyt dużej porcji tych owoców może nasilać objawy (jeżeli współwystępuje nietolerancja fruktanów).

Cytrusy w ciąży oraz w czasie karmienia piersią

Niektórzy uważają, że kobiety w ciąży nie mogą jeść cytrusów. Nie jest to prawda.

Nie jest również prawdą, że karmiące matki nie mogą jeść owoców cytrusowych, o ile oczywiście ani matka, ani dziecko nie mają na nie alergii. Co więcej opóźnianie wprowadzania do diety dziecka pokarmów alergizujących jest obecnie nieuzasadnione – nie wykazano, by to zmniejszało ryzyko alergii na pokarm.

Pakiet alergicznych testów pokarmowych
Cena od 213 zł

SPRAWDŹ

Nietolerancja fruktozy

Czym innym niż alergia pokarmowa jest nietolerancja pokarmowa.

W przypadku nietolerancji nie dochodzi do nieprawidłowej odpowiedzi układu odpornościowego. O nietolerancji pokarmowej najczęściej mówi się w ostatnich latach w kontekście nietolerancji laktozy czy glutenu, jednak część z nas nie toleruje również fruktozy, a więc cukru prostego zawartego w owocach. Manifestuje się ona nawracającymi bólami brzucha, wzdęciami, zaparciami albo biegunką, a dodatkowo złym samopoczuciem.

Na czym polega nietolerancja fruktozy? U dzieci może dojść do niepełnego lub zbyt powolnego dojrzewania transporterów GLUT-5, wówczas mówimy o nietolerancji fruktozy związanej z zaburzeniem transportu fruktozy. Może ona prowadzić do biegunki czynnościowej. U osób zdrowych fruktoza zostaje wchłonięta przez komórki wyścielające jelito cienkie i trafia do krwiobiegu. Udział w tym mają transportery glikoproteinowe – GLUT-5. Jeśli jednak fruktoza nie zostanie wchłonięta, ulega ona w jelicie grubym procesowi fermentacji bakteryjnej, a wówczas powstają gazy (metan, wodór, dwutlenek węgla), które powodują wzdęcia i ból brzucha, oraz krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, które mogą powodować gromadzenie się wody w świetle jelita i biegunkę. Nietolerancja fruktozy może również występować u osób z zespołem jelita drażliwego czy dzieci z zaburzeniami czynnościowymi przebiegającymi z bólem brzucha.

Wpływ na wchłanianie fruktozy ma m.in. stosunek glukozy do fruktozy – jeżeli występują w podobnej proporcji, np. w cukrze prostym, fruktoza wchłania się lepiej, natomiast jeżeli stężenie fruktozy jest znacznie wyższe niż glukozy, fruktoza bardzo słabo się wchłania (np. jabłka, mango, gruszka, karczochy, niektóre suszone owoce, miód, produkty z syropem wysokofruktozowym, sok owocowy). Ilość fruktozy w posiłku również może mieć znaczenie – czasami zbyt duża ilość spożyta w trakcie jednego posiłku może powodować dolegliwości.

U osób z zaburzeniami czynnościowymi przebiegającymi z bólem brzucha dieta z ograniczeniem FODMAP (czyli fermentujących oligosacharydów, disacharydów, monosacharydów i polioli) służy identyfikacji, czy u pacjenta przyczyną dolegliwości nie jest nietolerancja pewnych grup cukrów opornych na wchłanianie (w tym fruktozy).

Więcej o nadwrażliwości na FODMAP dowiesz się: https://www.medicover.pl/o-zdrowiu/nietolerancja-pokarmowa-i-alergia-pokarmowa-objawy-i-leczenie-nietolerancji-i-alergii-pokarmowych,6950,n,192

Test na nietolerancję fruktozy 

Jak wykryć nietolerancję fruktozy? Przeprowadza się 3-godzinny wodorowy test oddechowy. Zakłada się bowiem, że organizm człowieka nie wytwarza wodoru samoistnie, a w przypadku słabo wchłanialnych węglowodanów są one fermentowane przez bakterie jelitowe, czemu towarzyszy powstanie gazów, m.in. wodoru. W trakcie badania pacjent otrzymuje doustnie fruktozę w odpowiedniej dawce, a po określonym czasie przeprowadzający badanie bada stężenie wodoru w wydychanym powietrzu. Wodorowy test oddechowy przeprowadza się zresztą również w przypadku podejrzenia nietolerancji innych węglowodanów, np. laktozy. Nie u wszystkich ten test jednak się wykonuje – np. u dzieci z wrodzoną nietolerancją fruktozy jest przeciwwskazany, dlatego lekarz może chcieć u malucha najpierw wykluczyć to zaburzenie. Odpowiedź na dietę eliminacyjną i dodatnia próba prowokacji (powrót/nasilenie dolegliwości po ponownym wprowadzeniu tego pokarmu do diety) potwierdza rozpoznanie.

W zespole jelita drażliwego test oddechowy zwykle wykonuje się przy podejrzeniu współistnienia zespołu rozrostu bakteryjnego (SIBO), niekoniecznie przy podejrzeniu nietolerancji fruktozy. Inna drogą identyfikacji osób z nietolerancją fruktozy jest 3-fazowa dieta z ograniczeniem FODMAP – w pierwszej fazie ogranicza się spożycie produktów zawierających cukry łatwo fermentującego (część produktów się eliminuje), by w drugiej fazie sprawdzać próbą prowokacji, które konkretnie cukry nie są tolerowane i w jakiej ilości w przeliczeniu na posiłek – w trzecim etapie tworzy się dietę zindywidualizowaną z eliminacji tylko nietolerowanych cukrów (np. zawierających fruktozę w znacznie wyższej proporcji niż glukozę).

Co jeśli test potwierdzi nietolerancję fruktozy? Wówczas ogranicza się fruktozę w diecie do ilości tolerowanej i stosowanie produktów w których stosunek fruktozy do glukozy jest bliski 1:1.

Fruktozy należy szukać w owocach świeżych i suszonych, napojach słodzonych, sokach owocowych produktach słodkich i słodkich napojach mlecznych (mogą być dosładzane syropem glukozowo-fruktozowym lub miodem), przetworach owocowych, miodzie, syropie z agawy.

Ze względu na fruktany, które również zawierają fruktozę, należy obserwować wystąpienie/nasilenie dolegliwości w przypadku spożycia: pora, czosnku, cykorii, cebuli, szparagów, pszenicy, jęczmienia, żyta.

Źródła:

http://www.bu.edu/aldolase/HFI/hfiinfo/index.html

https://dietetycy.org.pl/nietolerancja-fruktozy/

„Alergia na cytrusy”, opracowanie zbiorowe, artykuł poglądowy, Katedra i Klinika Alergologii, Immunologii Klinicznej i Chorób Wewnętrznych Collegium Medicum w Bydgoszczy

Marek K., Kamińska B., Plata-Nazar K., Grabska-Nadolska M., 2010, Upośledzenie wchłaniania fruktozy: rola w zaburzeniach czynnościowych przewodu pokarmowego u dzieci, Forum Medycyny Rodzinnej, Via Medica, 4, 2, 117-121

https://www.aaaai.org/global/latest-research-summaries/New-Research-from-JACI-In-Practice/europe

https://www.aaaai.org/ask-the-expert/citric-acid-citrus-allergy

Kaczmarski M., Korotkiewicz-Kaczmarska E. Alergia i nietolerancja pokarmowa. Mleko i inne pokarmy. Help-Med Kraków 2013.

Matricardi P.M., Kleine-Tebbe J., Hoffmann H.J., i wsp. EAACI Molecular Allergology User's Guide. Pediatr Allergy Immunol. 2016 May;27 Suppl 23:1-250.

Szajewska H., Socha P., Horvath A. i wsp. Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Standardy Medyczne Pediatria 2021; 18: 805-822.

Tuck C.J., Biesiekierski J.R., Schmid-Grendelmeier P. i wsp. Food intolerances. Nutrients 2019; 11: 1684; doi: 10.3390/nu11071684.

Pietrzak A., Skrzydło-Radomańska B., Mulak A. i wsp. Rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne w zespole jelita drażliwego. Gastroenterology Review 2018; 13(4).

Albrecht P. Nietolerancja mono- i disacharydów, w: Szajewska H., Horvath A. Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży. Medycyna Praktyczna, Kraków 2017.