Żelazo odgrywa w organizmie człowieka niezwykle istotną rolę. Od właściwej zawartości tego pierwiastka w komórkach zależy utrzymanie biologicznej równowagi wielu układów i narządów. Jest składnikiem białek i enzymów, takich jak hemoglobina i mioglobina. Działa przeciwutleniająco oraz ma duże znaczenie dla budowania odporności i prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego. Organizm nie wytwarza żelaza, dlatego ważne jest dostarczanie odpowiedniej jego ilości wraz z pokarmem.

Jaka powinna być prawidłowa ilość żelaza w organizmie?

Spis treści:

Rola żelaza w organizmie | Wskazania do wykonania badania poziomu żelaza | Badanie stężenia żelaza we krwi na czczo przygotowanie | Prawidłowe stężenie żelaza normy 

Rola żelaza w organizmie

We krwi odgrywa kluczową rolę w transporcie tlenu do komórek. Jego cząsteczki zawarte w hemoglobinie docierają wraz z krwią do płuc, gdzie wiążą cząsteczki tlenu, rozprowadzając je następnie do organów. Dzięki zawartości żelaza w mioglobinie, odpowiednią dawkę tlenu otrzymują z kolei mięśnie. W szpiku kostnym pierwiastek ten wspiera wytwarzanie erytrocytów. Ponadto odpowiednie stężenie żelaza we krwi wpływa na układ nerwowy, wzmacniając jego funkcje poznawcze, poprawia też wydolność organizmu, tak ważną podczas wysiłku fizycznego.
Organizm posiada rozbudowany system kontrolowania stężenia żelaza. Ilość tego pierwiastka w komórkach, w tym we krwi, zależy nie tylko od dawki przyjętej z pokarmem, lecz także od innych czynników. Istotna jest sprawność wchłaniania żelaza z przewodu pokarmowego, pula żelaza związanego z transferyną (biała będącego nośnikiem jonów żelaza) znajdującego się w osoczu, wychwyt pierwiastka z przestrzeni zewnątrzkomórkowej i magazynowanie żelaza w nietoksycznej dla organizmu postaci, a na koniec sprawne funkcjonowanie systemu uwalniania rezerw w zależności od zapotrzebowania organizmu.

Co oznacza niedobór żelaza we krwi?

Niedobór żelaza to stan, w którym we krwi człowieka występuje zbyt niskie stężenie tego pierwiastka. Jest to sytuacja niebezpieczna, gdyż zbyt duży spadek może doprowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych. Niedobór powoduje nie tylko anemię (niedokrwistość z niedoboru żelaza), lecz także osłabienie i złe samopoczucie oraz wpływa na inne układy.
Zbilansowana dieta dostarcza dziennie 20-30 mg żelaza. Fizjologicznie organizm traci żelazo poprzez wydalanie wraz z żółcią, moczem oraz złuszczającymi się komórkami naskórka i nabłonka przewodu pokarmowego. Gdy pojawiają się procesy chorobowe zwiększające utratę lub zaburzające jego wchłanianie, organizm zmaga się z niedoborem tego pierwiastka. Może to być następstwem np. nowotworów, anemii, przewlekłych stanów zapalnych, przewlekłych chorób nerek oraz krwawień z przewodu pokarmowego.
Przyczyny niedoboru żelaza mogą mieć różną etiologię, od źle skomponowanej diety (ubogiej w żelazo), przez utratę krwi (również podczas miesiączki), po nieprawidłowości w procesie wchłaniania żelaza z przewodu pokarmowego. Bez względu na przyczynę, niedobór ten musi zostać wyrównany pod kontrolą lekarza.

Nadmiar poziomu żelaza we krwi

Najlepiej, aby w organizmie stężenie żelaza utrzymywało się na odpowiednim poziomie, jednak nie zawsze tak jest. Organizm nie posiada dostatecznie skutecznej regulacji wydalania żelaza w przypadku, gdy tkanki magazynują pierwiastek w nadmiarze. Patologiczne gromadzenie żelaza w organach może mieć charakter wrodzony, warunkowany genetycznie (hemochromatoza) lub nabyty.
Nadmiar żelaza może się też rozwijać w przebiegu niedokrwistości wymagającej licznych zabiegów przetaczania krwi.
Przyczyną nadmiaru może też być zbyt duże uwalnianie jonów tego pierwiastka przez komórki wątroby lub krwinki czerwone.
Nadmierna akumulacja żelaza w tkankach może uszkadzać narządy, a tym samym prowadzić do utraty zdrowia.

Wskazania do wykonania badania poziomu żelaza

Oznaczenie stężenia żelaza w surowicy krwi wykonywane jest na zlecenie lekarza. Badanie poziomu żelaza ma duże znaczenie m.in. w różnicowaniu rodzajów anemii, gdy u pacjenta wystąpią charakterystyczne dla tego stanu objawy. 

Objawy niedoboru tego pierwiastka, to m.in.:

Ponadto badanie zyskuje znaczenie w diagnostyce stanów nadmiaru żelaza.

Jaka jest przyswajalność żelaza?

Badanie stężenia żelaza we krwi na czczo przygotowanie

Badanie wymaga od pacjenta odpowiedniego przygotowania. Stężenie żelaza w badaniach laboratoryjnych oznaczane jest na podstawie próbki krwi żylnej, pobranej od pacjenta. Na badanie należy zgłosić się rano. Stężenie żelaza podlega rytmom dobowym i jest ono największe rano. Przed wizytą w laboratorium pacjent powinien pozostawać na czczo, co oznacza, że należy powstrzymać się od przyjmowania posiłków, picia kawy oraz herbaty, co najmniej 8-12 godzin przed badaniem. W miarę możliwości pacjent powinien wyeliminować stres i zapewnić sobie odpowiednią długość snu. Zaleca się też rezygnację ze spożywania napojów alkoholowych 2-3 dni przed pobraniem próbki do analizy.

Na czczoW godzinach porannychSzczególne wymagania
TAKTAKNIE

Przed pobraniem krwi należy chwilę odpocząć, ponieważ nawet niewielki wysiłek fizyczny może mieć istotny wpływ na wynik badania, można też wypić niewielką ilość wody (około pół szklanki).

Przyjmowanie suplementów zawierających żelazo lub leków wiążących metale może zafałszować wynik badania stężenia żelaza we krwi.

Jeśli poziom żelaza we krwi badasz prywatnie, nie potrzebujesz skierowania.

Normy żelaza we krwi

Wartości referencyjne stężenia żelaza w surowicy krwi podawane są w zależności od płci i wieku pacjenta. Przyjmuje się, że prawidłowe stężenie u dorosłych powinno zawierać się w przedziale od 55‒60  do 180 μg/dl, przy czym u kobiet jest niższe niż u mężczyzn o około 20 μg/dl. Ponadto u kobiet zapotrzebowanie na ten pierwiastek wzrasta podczas ciąży.

Interpretacja wyników badań poziomu żelaza we krwi powinna zostać wykonana przez lekarza, który uwzględni wszystkie istotne czynniki, jak np. płeć.

Podobne tematy:

Żelazo. Znaczenie żelaza dla organizmu

Niedobór żelaza. Żelazne zdrowie

Nadmiar żelaza a tarczyca