Medicover
AST, czyli aminotransferaza asparaginianowa to jeden z enzymów, który wytwarzany jest m.in. przez wątrobę. W diagnostyce oznaczenie jego stężenia jest bardzo przydatne przede wszystkim do oceny kondycji i chorób wątroby.
Spis treści:
Badanie AST - co to jest?
Szczególne znaczenie diagnostyczne badanie stężenia aminotransferazy asparaginowej zyskuje w przypadku tych chorób wątroby, na skutek których dochodzi do obumarcia hepatocytów, czyli komórek wątroby. Badanie aktywności enzymu wątrobowego AST (inaczej: aminotransferaza asparaginianowa, AspAT lub GOT) umożliwia zarówno diagnostykę, jak i kontrolę pacjentów z chorobami wątroby o ostrym i przewlekłym przebiegu.
Gdzie występuje enzym AST?
Co ciekawe, enzym obecny jest nie tylko w wątrobie, lecz także w mięśniach: sercowym i szkieletowych, w narządach: nerki, śledziona, trzustka, płuca oraz w mózgu, leukocytach i erytrocytach. Jednak to właśnie w komórkach wątroby oraz mięśni obserwuje się jego największą aktywność. Właściwość ta sprawia, że badanie pozwala wykryć nawet zmiany patologiczne o niewielkim natężeniu. Uszkodzenie komórek wątroby sprawia, że enzym uwalniany jest do przestrzeni pozakomórkowej, co powoduje wzrost stężenia aktywnego AST w osoczu krwi pacjenta.
Badanie AST i ALT
W praktyce diagnostycznej aminotransferaza asparaginianowa badana jest łącznie z innymi wskaźnikami pozwalającymi na kompleksową ocenę stanu wątroby. Najczęściej badanie AST wykonywane jest wraz z ALT (tj. aminotransferazą alaninową). Wówczas ocena stanu narządu dokonywana jest w oparciu o oba wyniki. Jest to tzw. wskaźnik De Ritisa, czyli stosunek wartości AST do ALT.
Wynik badania AST i ALT
Do oceny obu enzymów potrzebny jest stosunek AST/ALT.
Jeżeli wartość ta jest mniejsza od 1 , wówczas najprawdopodobniej doszło do łagodnego uszkodzenia wątroby.
Wartości większe od 1 świadczą natomiast o ciężkim uszkodzeniu wątroby, zazwyczaj u takich pacjentów obserwuje się martwicę komórek.
Jeżeli stosunek wartości AST/ALT jest bliski 1, wówczas stan taki świadczyć może o występowaniu marskości wątroby, ostrej cholestazy lub choroby nowotworowej tego narządu.
Nieprawidłowości w badaniach towarzyszyć mogą wybranym chorobom wątroby, jak wirusowe zapalenie wątroby (typu A, B lub C) czy stan zapalny dróg żółciowych. Często zbyt wysokie stężenie może być następstwem uszkodzeń wątroby powstałych na skutek działania toksycznych związków chemicznych.
Niski poziom AST
Konsultacji ze specjalistą wymagają także zbyt niskie wartości aktywności AST w organizmie pacjenta, które mogą świadczyć m.in. o azotemii, czyli zbyt wysokim stężeniu azotu, a także u pacjentów, u których występuje przewlekła choroba nerek oraz poddawanym długotrwałej dializie. Obniżenie stężenia AspAT może towarzyszyć także obniżonemu poziomowi witaminy B6 u pacjentów przewlekle nadużywających alkoholu lub niedożywionych.
Próby wątrobowe
Badanie AST należy do tzw. prób wątrobowych (testów czynnościowych wątroby). Badania w próbach wątrobowych to:
Kiedy badać AST?
Badanie wykonywane jest zazwyczaj na zlecenie lekarza, w sytuacji, gdy u pacjenta występują niepokojące objawy mogące świadczyć o chorobie lub uszkodzeniu komórek wątroby.
Uszkodzenie wątroby
Wśród objawów, które mogą sugerować choroby przebiegające z uszkodzeniem wątroby wyróżnić można:
- zażółcenie skóry i błon śluzowych,
- ciemną barwę moczu,
- jasne zabarwienie stolca,
- zmęczenie i osłabienie,
- obniżenie apetytu
- i wiele innych.
Wiele objawów jest charakterystycznych również dla innych chorób, dlatego w przypadku wystąpienia niepokojących symptomów należy skonsultować się z lekarzem, który podejmie decyzję o konieczności wykonania określonych badań.
Decyzja o skierowaniu pacjenta na badania enzymów wątrobowych podejmowana jest w przypadku, gdy podczas wywiadu stwierdzono, że w rodzinie pacjenta odnotowano przypadki chorób wątroby.
Inne choroby wątroby
Kontrola stanu wątroby powinna być prowadzona regularnie także u osób nadużywających alkoholu, gdyż środek ten wpływa istotnie na uszkodzenie komórek wątroby. AST pozwala także na ocenę kondycji narządu u osób zmagających się z otyłością oraz cukrzycą.
AST jest wykonywane również jako badanie kontrolne u osób ze zdiagnozowanymi chorobami wątroby bądź u pacjentów przyjmujących na stałe leki w związku z innymi, przewlekłymi chorobami. Zażywanie niektórych leków zwiększa ryzyko uszkodzeń wątroby, dlatego konieczne jest monitorowanie jej prawidłowego funkcjonowania. Jeżeli stężenie jest zbyt wysokie, to lekarz dokona weryfikacji terapii i może podjąć decyzję o jej modyfikacji lub zmianie dotychczas podawanych leków.
U pacjentów, u których AST wykorzystywane jest w celu monitorowania stanu zdrowia podczas terapii, częstotliwość wykonywania badania określana jest przez lekarza prowadzącego. Bardzo często krew w celu oceny aktywności AST pobierana jest wielokrotnie. Szczególnie, że np. w przypadku ostrego zapalenia wątroby może upłynąć nawet kilka miesięcy, aż wyniki wrócą do wartości prawidłowych.
Przygotowanie do badania AST
Zasadniczo badanie AST nie wymaga specyficznego przygotowania. Jednak należy pamiętać, że krew powinna być pobrana na czczo, czyli po zachowaniu minimum 12 - godzinnego odstępu między posiłkiem a pobraniem krwi. Zaleca się, aby badanie krwi obyło się w godzinach porannych.
| Na czczo | W godzinach porannych | Szczególne wymagania |
| TAK | TAK | NIE |
Przygotowując się do wykonania badania AST należy pamiętać, że różne czynniki, jak kawa, alkohol, niektóre leki czy duży wysiłek fizyczny, mogą mieć wpływ na uzyskany wynik. Czynniki te mogą spowodować uzyskanie nierzetelnego wyniku. Dlatego przed badaniem warto zrezygnować z używek oraz ograniczyć wysiłek fizyczny. Należy także dzień przed badaniem zrezygnować ze spożywania posiłków ciężkostrawnych, tłustych i obfitych. W przypadku leków, trzeba zasięgnąć opinii lekarza, który podejmie decyzję o sposobie postępowania.
Tuż przed pobraniem próbki krwi do badań pacjent powinien pozostawać w spoczynku, najlepiej w pozycji siedzącej przez minimum 10-15 minut, ponieważ nawet umiarkowany wysiłek fizyczny (jak wchodzenie po schodach) może wpływać na rzetelność wyniku.
AST norma
Wyniki badania AST powinny zostać zinterpretowane przez lekarza. Laboratorium wykonujące badanie wskazuje referencyjny zakres prawidłowego wyniku, jednak należy pamiętać, że w przypadku tego badania konieczne jest uwzględnienie dodatkowych parametrów, jak wiek i płeć pacjenta.
Norma AST u mężczyzn
W przypadku mężczyzn przyjmuje się następujące zakresy referencyjne (według https://www.synevo.pl/aminotransferaza-asparaginianowa-ast/):
- noworodki między 1. a 30. dobą życia < 51 U/l,
- niemowlęta od 31. dnia życia do 12. miesiąca < 65 U/l,
- dzieci między 1. a 3. rokiem życia < 56 U/l,
- dzieci w wieku 3‒6 lat < 48/U/l,
- dzieci 6‒9 lat <42 U/l,
- dzieci 9‒12 lat < 38 U/l,
- młodzież 12‒18 lat < 39 U/l,
- osoby dorosłe, powyżej 18. roku życia < 37 U/l.\
Norma AST u kobiet
W przypadku kobiet oczekiwane, prawidłowe wartości AST zawierają się w przedziałach:
- poniżej 49 U/l u noworodków poniżej 30. doby życia,
- powyżej 79 U/l u dzieci między 31. dniem a 12. miesiącem,
- powyżej 69 U/l u pacjentów między 1 - 3 rokiem życia,
- powyżej 59 U/l u 3‒ 6-latków,
- więcej niż 41 U/l u dzieci między 6. a 9. rokiem życia,
- powyżej 37 U/l w grupie wiekowej 9–12 lat,
- powyżej 32 U/l u młodzieży między 12. a 15. rokiem życia,
- powyżej 30 U/l, między 15. a 18. rokiem życia oraz
- więcej niż 31 U/l, jeśli kobieta ukończyła 18. rok życia.
Zarówno niskie AST, jak i podwyższone AST wymagają konsultacji lekarskiej. Znacznie przekroczone wartości referencyjne świadczyć mogą o poważnych dolegliwościach i chorobach wątroby, ale także niedrożności przewodów żółciowych, urazach wątroby, zawale serca. Również zbyt niski poziom stężenia AST powinien wzbudzić niepokój, ponieważ taka sytuacja obserwowana jest między innymi w azotemii czy chorobach nerek.
Ze względu na złożoność interpretacji stężenia AST, w tym ich związku z innymi pomiarami, zawsze należy omówić wynik testu z lekarzem, który może wyjaśnić, co oznacza wynik i jak odzwierciedla ogólny stan zdrowia.